Hoofdstuk 3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

3.1 klimaten wereldwijd

3.2 Temperatuurverschillen op aarde

3.3 Het verschil tussen zomer en winter

3.4 Water: te veel of te weinig

3.1 klimaten wereldwijd

Leerdoelen

• Ik weet welke klimaten op aarde voorkomen;
• Je kunt uitleggen waarom de breedteligging en hoogte invloed hebben op de temperatuur.
• Je weet dat water in verschillende vormen voor kan komen en dat het in een kringloop rondgaat.

Weer en klimaat

Weer:
Weer is de toestand van de atmosfeer op een bepaald moment en op een bepaalde plaats. 

Kenmerken van het weer zijn temperatuur, wind en neerslag.

Klimaat:
Het gemiddelde weer, gemeten over een periode van 30 jaar. 

Er zijn  verschillende klimaten, o.a. een zeeklimaat, landklimaat of Middellandse Zeeklimaat.

Rond de evenaar (0° -30° NB/ZB)  = lage breedte
Vanaf 60° NB/ZB = hoge breedte

Studieplanner

Maak de opdrachten van paragraaf 3.1

en maak na het nakijken/verbeteren 

de herhalings- of verdiepingsopdrachten.

Klimaten op lage breedte

Tropisch regenwoudklimaat

• Niet kouder dan 18° graden Celsius.
• Iedere dag regen (neerslag).
• Géén seizoenen.
• Veel verschillende soorten planten.

Savanneklimaat

• Niet kouder dan 18° graden Celsius.
  
• Periode geen regen (neerslag).
• Verspreid voorkomende bomengroei           (zie foto). 

Klimaten op lage breedte

Woestijnklimaat

• Tussen de 25 °C en 45 °C.
  
• Minder dan 250 mm neerslag per jaar (héél   weinig regen).
  
• Te droog voor boomgroei.
  

Steppeklimaat

• Niet kouder dan 18 °C.
• Per jaar valt er ongeveer 250 tot 500 mm neerslag (iets meer dan de woestijn, zie foto).

Klimaten op hoge breedte

Gematigd zeeklimaat

• Temperatuur wordt beïnvloed door de zee.
  
• Milde zomers en zachte winters (kleine temperatuurschillen).
• Loofbossen
  

Landklimaat

• Warme zomers en strenge winters (grote temperatuur verschillen).
• Naaldbossen
  

Klimaten op hoge breedte

Toendraklimaat

• In de zomer niet warmer dan 10°C
  
• Groeien géén bomen (te kort groeiseizoen).
  
• Deel van de bodem ontdooit nooit (permafrost).

Poolklimaat

• Altijd onder 0 °C.

Hooggebergteklimaat

• Altijd onder 0 graden Celcius.
• Gebied boven de 1500 meter

Weer en Klimaat

3.2 Temperatuurverschillen op aarde

Atmosfeer

Luchtlaag
rondom de aarde

Breedteligging

Evenaar ligt op 0° NB/ZB:

• Zonnestralen vallen recht op aardoppervlak
  
• 3x zoveel zonne-energie als de polen

Nederland ligt op 52° NB

• Zonnestralen vallen schuin op aardoppervlak

Hoe hoger, hoe kouder 

per 1000meter wordt het 6°C kouder

3.3 Verschil tussen zomer en winter

3.3 Het verschil tussen zomer en winter

1

2

2

1A

2B

De aarde draait om haar eigen as, hier doet zij 24 uur over

De aarde draait ook om de zon, hier doet zij 365 en een kwart dagen over (een heel jaar)

Maar....

de as van de aarde staat scheef ten opzichte van de zon! 

Dit heeft grote gevolgen.

pooldag    

Als de aardas recht zou staan, zouden dag en nacht even lang zijn.

1. Juist
2. Onjuist
3. -
4. -

De scheve aardas is de oorzaak van de seizoenen.

1. juist
2. onjuist

Hoeveel graden staat de aardas scheef?

1. 3,5 graden
2. 13,5 graden
3. 23,5 graden
4. 33,5 graden

Waar zorgt de scheefstand van de aardas voor?

1. dag en nacht
2. zomer en winter

aardas

Noordpool

noordelijk halfrond

evenaar

zuidelijk halfrond

Zuidpool

Hoe heet de denkbeeldige lijn die ten noorden van de evenaar loopt?

1. Evenaar
2. Steenbokskeerkring
3. Kreeftskeerkring
4. Aardas

Hoe heet de denkbeeldige lijn die ten zuiden van de evenaar loopt?

1. Evenaar
2. Steenbokskeerkring
3. Kreeftskeerkring
4. Aardas

Wat is de beste verklaring voor het mooie weer in de zomer?

1. In de zomer is de dampkring op ons halfrond dunner
2. In de zomer staat de aarde dichter bij de zon
3. In de zomer staat de zon hoger door de scheve aardas

§ 3.4: Water, te veel of te weinig

Kringloop van water

Waterkringloop = het proces waarbij zeewater na verdamping uit zee via wolken, neerslag, grondwater en rivieren weer terug naar zee stroomt.

Korte waterkringloop

Water verdampt vanaf zee, en condenseert tot een wolk. Daarna regent die wolk direct boven de zee weer uit.

Lange waterkringloop

Water verdampt vanaf zee, en condenseert tot een wolk. Door de wind wordt deze wolk verplaats richting de bergen. Hier regent de wolk uit. Door rivieren en of grondwater komt na lange tijd het water weer terug in de zee.

Korte waterkringloop:

Het water verdampt, vormt zich tot een wolk (condenseren). Daarna regent die weer leeg in zee.

Lange waterkringloop:

Het water verdampt, vormt zich tot een wolk (condenseren). Door de wind wordt de wolk verplaatst tot aan deze bergen, hier valt het in de vorm van sneeuw/hagel op de bergen. Door het smelten van de sneeuw, komt het water via de rivieren of grondwater terug bij de zee. (Duurt lang!)

Water, waterdamp en ijs

• In een waterkringloop heeft water drie vormen, namelijk:
  

1. Gasvormig (waterdamp), 

2. Vloeibaar (water)

3. Vast (ijs).

• Waterdamp is onzichtbaar voor de mens.
  

In de lucht om ons heen is altijd waterdamp

te vinden.

Stuwingsregen

Bij de loefzijde, valt altijd de neerslag!

Omdat de wind hier genoodzaakt is om op te stijgen.

Bij de lijzijde, is het droog.

Omdat alles voor de berg al in de vorm van regen is gevallen. Na zo'n berg zie je dan ook vaak droge gebieden, zoals een woestijn. Een voorbeeld is de Gobi woestijn in China. Dit komt omdat de lucht gaat dalen, en warmt weer op.

Frontale neerslag

Dit is bijvoorbeeld voornamelijk in Nederland te zien.

Stijgingsregen

Dit zie je rond de evenaar (bij de tropen).

Hoe ontstaat neerslag?

• Er zijn drie soorten neerslag:
  

1. Warme lucht stijgt op. Hoe hoger, hoe kouder. De waterdamp gaat condenseren, waardoor er stijgingsregen ontstaan.
2. Wanneer de lucht tegen een berg waait, wordt de lucht gedwongen om op te stijgen, koelt af en condenseert. Hierdoor ontstaan: stuwingsregen. 
3. Op de breedte waar Nederland ligt, botst warme lucht tegen koude lucht vanuit de polen, door die botsen wordt de warme lucht gedwongen op te stijgen. Met als gevolg dat er rond Nederland vaak frontale regen is.