12.5 De nieren

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

12.5 De nieren

Voorkennisvragen:

1. Bij de dissimilatie van eiwitten komt NH3 vrij, een giftige stof. Wat doet de lever met deze stof?

2. Waar wordt urine in opgeslagen?

3. Vul de woorden in op de juiste plek: Resorptie en filtratie

Bij ... worden stoffen opgenomen uit het bloed in het weefsel. Bij ... worden stoffen opgenomen vanuit het weefsel in het bloed.

Leerdoelen

1. Je kunt de bouw van de nieren beschrijven
2. Je kunt uitleggen hoe het filtratieproces in de nieren werkt
3. Je kunt verschillende manieren van stoffen transport benoemen en uitleggen

Bouw van de Nier

Binas 85A

Iedere nier heeft 1.3 miljoen nefronen

Route voorurine:

1. kapsel van Bowman
2. Eerste gekronkelde nierbuisje
3. Lus van Henle
4. Tweede gekronkelde nierbuisje
5. Verzamelbuisje

Route bloed:

1. Vertakking nierslagader
2. glomerulus
3. haarvaten tweede gekronkelde nierbuisje
4. haarvaten eerste gekronkelde nierbuisje
5. Zijweg: lis van henle 
6. vertakking nierader

Transportprocessen

Hoeveel celmembranen moeten we door? 

Mogelijke vormen van transport:

• Cotransport: Symport of Antiport
• Osmose (Waterkanalen)
• Gefaciliteerd transport (Via eiwitkanaal)
• Met concentratiegradiënt mee (passief)
• Tegen concentratiegradiënt in (actief) 

Secundair actief transport

Symport van glucose met Na+ is passief transport

Echter om mogelijk te maken is concentratiegradiënt van Na+ nodig.

De concentratiegradiënt wordt gecreëerd door Na+ - K+ pomp wat wel ATP (energie) kost. Zonder deze pomp is de symport niet mogelijk dus spreken we van secundair actief transport.

Filtratie en Resorptie in Lis van Henle

1. De glomerulus in kapsel van Bowman werkt als een zeef en er vindt ultrafiltratie van het bloedplasma plaats. Hoge bloeddruk in afvoerend slagadertje waardoor veel voorurine ontstaat. Voorurine bevat alle stoffen die ook in bloedplasma voorkomen behalve grote bloedeiwitten.
2. Nuttige stoffen gaan door resorptie terug naar bloed via actief of passief transport. 
3. NH3 + H+ naar voorurine om PH te neutraliseren. 
4. Water gaat volgens osmose van lage naar hoge osmotische waarde. 

Dalende been lis van Henle: Resorptie van water

Stijgende been lis van Henle: Resorptie van Ionen en ureum

Kleine lesafsluiter (speedrun)

1. Uit welke drie hoofdonderdelen bestaan de nieren?

2. In welk hoofdonderdeel van de nier vindt de ultrafiltratie plaats?

3. Welk verschil zit er in de samenstelling van voorurine en bloedplasma?

4. Route van de voorurine Zet in de juiste volgorde: kapsel van Bowman; Lus van Henle; Eerste gekronkelde nierbuisje; Verzamelbuisje; Tweede gekronkelde nierbuisje

5. Welke typen transport komen voor bij de vorming van urine?

6. Wat is het voordeel van het tegenstroomprincipe?

Opdracht 1: Schrijf een bijschrift bij het plaatje van Binas 85C.

Opdracht 2: In 85B staat een tabel waarin de concentraties van verschillende stoffen worden aangegeven in het bloedplasma, voorurine en urine. Geef aan bij welke stoffen vindt er veel resorptie plaats? Welke stoffen worden getransporteerd met voornamelijk actief transport en welke met passief transport?

Les 2 Hormonale regeling nieren

Voorkennisvragen:

1. In welk onderdeel van de nier vindt de ultrafiltratie plaats?

2. Welk verschil zit er in de samenstelling van voorurine en bloedplasma?

3. Hoe verplaatst water zich bij osmose?

Hormonale regeling nieren

In tweede gekronkelde nierbuisje door uitscheiding van H+ naar de voorurine in de lis en reabsorptie van HCO3-. 

Hormoon aldosteron regelt de filtratie van K+ in het tweede gekronkelde nierbuisje en resorptie van Na+ en Cl- in het verzamelbuisje. 

ADH (Anti Diuretisch Hormoon):

Regelt aan waterkanaaltjes en aantal transportkanalen voor ureum in cellen van nierbuisjes. Meer ADH -> Meer terugresorptie van water -> minder / meer plassen?

Van de originele gevormde voorurine in de glomerulus gaat slechts uiteindelijk 0,5% naar de blaas. 

Kleine lesafsluiter

1. Een hoge bloedvolume leidt tot een hoge / lage bloeddruk

2. Een hoge bloeddruk remt / stimuleert aanmaak ADH

3. (J of OJ?) Zoutgebrek leidt tot productie van Renine

4. (J of OJ?) ADH heeft als gevolg dat osmotische waarde bloed daalt

5. (J of OJ?) Aldosteron leidt tot resorptie van K+ ionen