5. Circulaire economie

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

maatschappijleer

5. Circulaire economie

Circulaire economie

De vraag naar grondstoffen neemt wereldwijd toe. Dit leidt tot groeiende schaarste en toenemende druk op het milieu. Daarom werkt de overheid samen met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samen om zuiniger en slimmer met grondstoffen om te gaan. Het doel: een volledig circulaire economie in Nederland in 2050. Maar wat is dat eigenlijk, een circulaire economie? 

Van een lineaire naar een circulaire economie

In een circulaire economie is er nauwelijks afval en worden producten en grondstoffen steeds opnieuw gebruikt. 

In een lineaire economie worden grondstoffen gewonnen om er vervolgens producten van te maken die na gebruik als afval worden verbrand of gestort. 

In een circulaire economie gaat het juist om het behoud van grondstoffen door behoud van de waarde van producten en afgedankte product onderdelen, en materialen. 

Afvalstroom beperken

In een circulaire economie zijn we dus minder afhankelijk van het winnen van nieuwe grondstoffen. In plaats daarvan worden producten en materialen die we reeds hebben steeds opnieuw gebruikt. Als een product kapot is, wordt dit gerepareerd. En als dat niet meer kan, dan worden er nieuwe producten van gemaakt. Kunnen we er écht niets meer mee? Dan verlaat de grondstof de economie als afval. Maar dat moeten we zoveel mogelijk zien te voorkomen. 

Zes circulaire strategieën

Een circulaire economie gaat dus om het behoud van grondstoffen door het behoud van de waarde van producten en afgedankte product onderdelen, en materialen. Je kunt de waarde van grondstoffen behouden door het toepassen van de circulaire strategieën uit de R-ladder. Die worden ook wel de R-strategieën genoemd. De R-ladder geeft de mate van circulariteit aan.  

De R-ladder

Meeste winst te behalen

  R1 Refuse en Rethink

  R2 Reduce

  R3 Re-use

  R4 Repair, Refurbish, Remanufactor, Repurpose

  R5 Recycling

  R6 Recover

Minste winst te behalen

R1. Refuse en Rethink

Refuse

Product overbodig maken door van zijn functie af te zien, of die meteen radicaal ander product te leveren. Product gebruik intensiveren (bijvoorbeeld door producten te delen of multifunctionele producten). voorbeeld: Moeten we de straat wel verlichten? Heeft het verlichten voldoende toegevoegde waarde om de milieu kosten te kunnen verantwoorden? Mogelijk zijn er ook andere oplossingen te vinden die misschien beter of efficiënter zijn?

Rethink

Als we dan vaststellen dat we inderdaad moeten verlichten kunnen we ook verder het product zelf gaan herdenken. Bijvoorbeeld hoe kunnen we het energie verbruik minimaliseren. Kunnen we gebruik maken van energie die we lokaal opwekken?  

R2. Reduce

Grondstoffen efficiënter gebruiken door minder grondstoffenverbruik tijdens de productie en het gebruik van producten.

Voorbeeld reduce: Kan het minder? Kunnen we kijken of het licht wel moet branden midden in de nacht? Kan het dan niet een tikje lager of helemaal uit? Beide hebben een grote impact op het energie verbruik en op de verstoring van het milieu.

We kunnen bijvoorbeeld dunner materiaal gebruiken of onderdelen van een meer circulair materiaal maken. Kunnen we lakken toepassen die geen schadelijke stoffen bevatten en kunnen we de lak zodanig aanbrengen dat die achteraf makkelijk te verwijderen is?  

R3. Re-use

Hergebruik van afgedankt nog goed product, in dezelfde functie door andere gebruiker. Hergebruiken wordt al best veel gedaan. Bij de renovatie van een straat (of wijk) waarbij ook de verlichting wordt aangepast; kunnen we niet de bestaande blijven gebruiken? Waarom iets vervangen als het nog goed is.

R4. Repair, Refurbish, Remanufacture en Repurpose

Reparatie en onderhoud van kapot product voor gebruik in zijn oude functie. Opknappen en/of moderniseren van oud product. Onderdelen van afgedankt product gebruiken in nieuw product met dezelfde of andere functie. Herstellen is duidelijk. We hebben een kapot product. Kunnen we het nog herstellen? In veel gevallen is dat niet meer zo vanzelfsprekend. Vroeger werd dit veel vaker gedaan maar tegenwoordig wordt meestal niet ontworpen met herstellen in gedachten. Daarnaast zij de onderdelen naar een paar jaar vaak niet meer te krijgen.

Remanufacture; Her-produceren (vergelijkbaar met refurbisch) is het aanpassen van het product aan de nieuwste stand van de techniek. We gaan dus delen vervangen door nieuwe technologie die efficiënter zijn en beter dan de oude technologie die eerst werd gebruikt. De functie van het toestel wordt daardoor beter en het product kan opnieuw worden ingezet. De oude versleten onderdelen zijn vervangen. 

R5. Recycling

Materialen verwerken tot grondstoffen met dezelfde (hoogwaardige) of mindere (laagwaardige) kwaliteit dan de oorspronkelijke grondstof.Kan het materiaal weer terug gewonnen worden? Zo ja kan er dan opnieuw tot een product worden gemaakt met dezelfde kwalitatieve eigenschappen. Aluminium is hier een goed voorbeeld van. Na de inzet kan het aluminium kan weer gesmolten. Vervolgens kan dit verwerkt worden tot grondstof voor een nieuw product. Dit zonder in te boeten op de kwaliteit.

Plastics die toegepast zijn in een hoogwaardige kwaliteit kunnen vaak nog enkel worden hergebruikt om bijvoorbeeld paaltje van te maken. Helaas gaan de goede eigenschappen verloren. Daardoor is het niet mogelijk om de originele kwaliteit te herstellen.

Spullen gemaakt van biologisch materiaal kun je composteren (weer voedselrijke aarde van maken).  

R6. Recover

Verbranden van materialen met energieterugwinning.

Het terugwinnen van energie is de laatste stap op de ladder die we zouden kunnen doen. Het levert energie op.  

Opdracht

Zoek bij elke stap uit de R-ladder voorbeelden uit de praktijk van producten die erbij horen. 

R1 Refuse en Rethink

R2 Reduce

R3 Re-use

R4 Repair, Refurbish, Remanufactor, Repurpose

R5 Recycling

R6 Recover