GS les 3 De geschiedenisles & historisch redeneren

• geschiedenis (pabo)
• HBO
• Studiejaar 1

Geschiedenis les 3

'De geschiedenisles & historisch redeneren'

Terugblik op vorige colleges

maak evt. gebruik van de reader

Wat toont dit schema?

zie: 'Basiskennis geschiedenis' blz 198

zie: reader blz 11

Welke categorieën heeft het beeldvormingsschema?

Welke soort tijd is cyclisch van aard?

zie reader blz 11

zie reader blz 6

1. dagelijkse tijd
2. sociale tijd
3. historische tijd
4. mythische tijd

Bij welk doel van geschiedenisonderwijs past deze uitspraak het beste?

'Juf, nu snap ik waarom die mensen van
'Black life matters' zo boos zijn.'

zie: reader blz 3

1. grip op tijd en chronologie
2. identiteitsontwikkeling
3. bestaansverheldering
4. burgerschapsvorming

Bij welk doel van geschiedenisonderwijs past deze uitspraak het beste?

'Meester, mijn opa kwam ook vanuit Marokko naar Nederland om in de Hoogovens van IJmuiden te gaan werken.'

zie: reader blz 3

1. grip op tijd en chronologie
2. identiteitsontwikkeling
3. bestaansverheldering
4. burgerschapsvorming

In het onderwijs kun je verschillende periodiseringen gebruiken.

Welk begrip past NIET bij een periodisering?

zie: reader blz 8

1. oudheid
2. tijd van pruiken en revoluties
3. industriële samenleving
4. sociale tijd

traditionele indeling, 10 tijdvakken, indeling in  samenleving

Qua kennis maakt een leerkracht die geschiedenisles geeft gebruik van:
1. de indeling in de 10 tijdvakken;
2. de kenmerkende aspecten bij de 10 tijdvakken;
3. ................................................................................................................
Wat ontbreekt hier op de stippellijn?

zie: reader blz 4

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van dit vakatelier ….

• benoemen welke inhouden je kunt verwachten in geschiedenislessen in resp. groep 1 t/m 4 en groep 5 t/m 8;
• aangeven welke opbouw een goede  geschiedenisles heeft en dit met voorbeelden illustreren; 


• didactische werkvormen noemen die het historisch redeneren bij leerlingen bevorderen.
• de tijdbalktest vlot doorlopen (incl. plaatsen van kantelmomenten)

geschiedenisles groep 1 t/m 4 (jonge kind)

• dagelijkse tijd: verloop van dagen, weken, seizoenen en jaren (cyclisch!)
  
• mythische tijd: verhalen over goden, scheppingsmythen, legenden, oude volksverhalen, etc. ('er was eens, heel heel lang geleden' )

• sociale tijd: geschiedenis van papa, mama en (over)grootouders (lineair!)

• historische tijd: eerste verkenning / thematisch werken rondom bijv. oertijd, Romeinen, ridders, de stoomtrein, eerste reis naar de maan, etc.

Ontluikend historisch tijdsbesef

Aanvankelijk historisch tijdsbesef

geschiedenisles groep 5 t/m 8 (oudere kind)

historische tijd centraal: 

- kennismaken met de kenmerkende aspecten van alle tijdvakken;

- veranderingen, verschillen en overeenkomsten binnen en tussen tijdvakken; 

- geschiedenis van Nederland;

- waar mogelijk verbanden verbinden met Europese - en wereldgeschiedenis. 

Lesmethodes: 

• chronologisch => 1x alle 10 tijdvakken
• concentrisch => 2 of 3x alle 10 tijdvakken
• thematisch => losse thema's / 

niet strak chronologisch / soms meerdere schoolvakken

Voortgezet historisch tijdsbesef

Er zijn scholen die thematisch werken. Bij geschiedenis bestaat dan het gevaar dat kinderen minder inzicht in tijdsindeling en chronologie ontwikkelen.
Leg uit waarom?

Ontwikkelen van historisch bewustzijn

Historisch tijdsbesef

Historische kennis

Historisch redeneren

• aanduidingen voor tijd en tijdsindeling; 
  
• chronologische volgordes; 
  
• de tijdbalk;  
  
• kenmerkende aspecten van
  tijdvakken; 
  
• continuïteit en verandering.
  

• periodiseringen, zoals  de tien
  tijdvakken; 
  
• kenmerkende aspecten van
  de tien tijdvakken; 
  
• vijftig vensters van de Canon
  van Nederland; 
  
• verhalen, tradities en verbeelding.
  

• Redeneren over continuïteit en verandering, oorzaken en gevolgen, overeenkomsten en verschillen
  
• hist. vragen stellen
• bronnen onderzoeken
• contextualiseren
• argumenteren
• historische begrippen gebruiken

Ingrediënten voor een goede geschiedenisles

• formulering lesdoelen
• motiverende opening - kern - afsluiting
• inzetten variatie aan beeldvormers
  
• ALTIJD een tijdbalk inzetten
  
• stimuleren van historisch redeneren 
  
• werkvormen / opdrachtvormen
  

Formulering lesdoelen

... doelen over hist. tijdsbesef - hist. kennis - hist. redeneren 

• lesdoelen op leerlingniveau -> globaal / zoals je het in de klas met de kinderen kort deelt
• lesdoelen op leerkrachtniveau -> specifiek en realistisch formuleren / ook benoemen wat je precies wenst dat kinderen mbt kennis en vaardigheden aan einde van de les beheersen. Vermijd: wat, waar, wanneer, hoe, waarom, e.d.

Hoe kan het beter?

• 'De kinderen weten wanneer hunebedden werden gebouwd'
  

• 'De kinderen begrijpen waarom hunebedden werden gebouwd'
  

• 'De kinderen leren hoe hunebedden werden gebouwd'
  

Voorbeelden lesdoelen

• de kinderen kunnen aan het einde van de les het tijdvak 'jagers en boeren' op voorgedrukte tijdbalk inkleuren en duidelijk de periode in de balk markeren: 3000-3300 voor Chr. de periode  waarin het trechterbekervolk in het huidige Drenthe hun hunebedden bouwde.
  

• de kinderen kunnen aan het einde van de les verwoorden dat het trechterbekervolk grafmonumenten bouwde, zodat er grafgiften (zoals potten met voedsel, gereedschap, kleding, etc.) mee konden worden gegeven aan de overledene voor in het leven na de dood.  

• de kinderen kunnen aan het einde van de les in een tekening uitleggen  dat de eerste boeren in Drenthe met behulp van ossen, menskracht, stammetjes, gladde huiden en zand enorme stenen (draag- en dekstenen) op elkaar konden plaatsen waardoor een grafkamer ontstond. 

Verbeter het lesdoel hieronder.
'De kinderen leren over de redenen
waarom Anne Frank moest onderduiken.'

motiverende opening - kern - afsluiting

motiverende opening

1 - verrassen    2 - activeren voorkennis 

3 - benoemen van lesdoel     4 - schets verloop van de les

kern

nieuwe leerstof tot je nemen en verwerken 

afsluiting

checken in hoeverre de lesdoelen zijn bereikt

motiverende
beeldvormer?

motiverende
beeldvormer?

de kern en afsluiting

nieuwe leerstof tot je nemen en verwerken 

- docentgestuurd: vertellen, uitleggen, laten zien, (kring)gesprek, gastspreker, etc.

- leerlinggestuurd: onderzoeken, uitbeelden, knippen, plakken, tekenen, schrijven, etc.

checken in hoeverre de lesdoelen zijn bereikt

samenvatten, presenteren, tentoonstellen, etc.

Historisch redeneren => vaardigheden

Redeneren over continuïteit en verandering, oorzaken en gevolgen, overeenkomsten en verschillen, waarbij aandacht is voor:

• stellen van historische vragen; 
  
• onderzoeken van historische bronnen; 
  
• contextualiseren (tijd- en standplaatsgebondenheid); 
  
• beweringen ondersteunen met argumenten; 
  
• gebruik maken van historische begrippen (bijv. farao, feodalisme, Verlichting); 
  
• gebruik maken van meta-historische begrippen (bijv. oorzaak, gevolg, verandering, aanleiding, continuïteit, tijd- en standplaatsgebondenheoid, etc.).
  

Historisch redeneren bevorderen

circuitles op hogeschool

• 2 uur 
• 8 stations doorlopen
  
• inspiratie voor werkvormen
  
• tijdbalktest => tijdvakken + kenmerkende aspecten + kantelmomenten + canonvensters
  

Tijdbalktest

• plak 2 A4-tjes met plakband aan elkaar vast
• teken in rap tempo een tijdbalk (±) op schaal volgens de indeling van de tien tijdvakken;
  
• verwerk in je tijdbalk de volgende kantelmomenten: 1. Agrarische Revolutie - 2. Christendom verovert Europa - 3. Renaissance - 4. Reformatie - 5. Wetenschappelijke Revolutie - 6. Verlichting;  
• je mag geen bronnen raadplegen;
• je hebt slechts 8 minuten de tijd;

In deze oefening gaan studenten belangrijke kantelmomenten in tijdbalk noteren. 

Maar tijdens de tijdbalktest vragen we ook kenmerkende aspecten en canonvensters in tijdbalk te plaatsen.

Maak foto van je tijdbalk.
Stuur je foto op naar LessonUp.

Agrarische revolutie

Christendom verovert Europa

Renais-

sance

Reformatie

W'pelijke 

revolutie

Verlichting

Samen controleren! Studenten kijken elkaars tijdbalk na. Evt. tijdbalk op whitebord tekenen.

Check out

Wie heeft nog een vraag?

Wat neem je mee uit deze bijeenkomst?