Les 5 belangengroepen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Voor de les begint

Pak je werkboekopdrachten er bij

Planning van de laatste les

Onderdeel	Tijd
In stilte lezen	10 minuten
Praktische zaken	5 minuten
Terugblik	5 minuten
Uitleg	20 minuten
Leren voor de toets	Overige tijd

Lezen in stilte:

5.5 Het rode spook waart door Europa

Klaar? Beschrijf in je aantekeningenschrift het verschil tussen Liberalen en Sociaaldemocraten

Praktische zaken: Wat leren voor de toets

Les 1: Oorzaken Industriële Revolutie (5.1)

- Leg de drie oorzaken waardoor de Industriële Revolutie in Engeland begon uit

Les 2: Ontwikkelingen en technologische innovaties (5.2)

-Door welke uitvindingen vond de overgang plaats van huisnijverheid naar het werken in fabrieken

Les 3 historische bronnen

--Je weet wat geschreven/ongeschreven bronnen zijn

- Je weet wat directe/indirecte bronnen zijn

Les 4 en 5 Sociale kwestie

-Waarom de sociale kwestie er was (5.3)

-Je kan de denkwijzen van liberalen,  confessionelen en  sociaaldemocraten herkennen en uitleggen (5.5)

-Waarom deed de overheid in het begin niet veel aan de slechte situatie van de arbeiders

-Hoe konden (en kunnen) arbeiders voor zichzelf opkomen, ondanks hun achtergestelde situatie

Toets

Volgende week donderdag

Leren

-Aantekeningen

-Begrippen

- 5.1 / 5.2 / 5.3 / 5.5

Terugblik sociale kwestie

Pak je werkblad 

Gevolgen van de industrialisatie

Snelle groei van steden

Huisnijverheid (gedaan door boeren) kan niet meer concurreren tegen de fabrieken.

Arbeiders trekken naar de stad: urbanisatie

Steden groeien erg snel

Slechte woonomstandigheden

Slechte woningen (snel gebouwd dus: haastige spoed...)

Panden die niet als woning zijn bedoeld (zoals kelderwoningen)

Dichtbij fabrieken

Slechte hygiëne, riolering en watervoorziening

Werkomstandigheden

Saaaaaaaai (door arbeidsdeling/lopende band)

Lange werkdagen (14 uur per dag)

Gevaarlijk werk

Geen enkel recht

Lage lonen (bij fouten: loon inhouden)

Kinderarbeid

De Sociale Kwestie? 

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Uitleg 5.5 Het rode spook waart door Europa

Leerdoelen: 

-Waarom deed de overheid in het begin niet veel aan de slechte situatie van de arbeiders

-Je kan de denkwijzen van liberalen, confessionelen en sociaaldemocraten herkennen en uitleggen

-Hoe konden (en kunnen) arbeiders voor zichzelf opkomen, ondanks hun achtergestelde situatie

Arbeiders staan buitenspel

Waarom doet de overheid in eerste instantie niet zoveel?

Vanaf de Verlichting: vrijheid, gelijkheid en broederschap.

Maar in de industriesteden was daar niks van te merken. Iedereen was arm en probeerde te overleven.

Sociale kwestie

Het liberalisme

• Doel: Zoveel mogelijk vrijheid op alle gebieden van de samenleving

Adam Smith 

"De mens kan overleven, omdat hij aan zichzelf denkt. De overheid moet zich zo min mogelijk bezighouden met de individuele burger. Vrijheid staat centraal"

Volgens Adam Smith was de mens een beetje een egoïst, maar dat vond hij niet erg. Egoïsme zorgde er volgens hem juist voor dat mensen konden overleven.

Dit is Adam Smith.  Hij was een liberale denker. Hij vond dat mensen zoveel mogelijk vrij gelaten moesten worden.

Volgens Adam Smith was de mens een beetje een egoïst, maar dat vond hij niet erg. Egoïsme zorgde er volgens hem juist voor dat mensen konden overleven.

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid met goede wetten

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

Liberalen dachten dus vooral aan de fabriekseigenaren en andere ondernemers

Wie helpt de arbeiders?

Piet is 22 jaar en werkt in een fabriek. Piet doet heel eentonig werk en krijgt daar weinig voor betaald. Hij werkt 10 uur per dag, 7 dagen per week.

Piet wil wat aan zijn situatie veranderen, maar hoe?!

Waarom is het (in de 19e eeuw) niet verstandig om alleen in opstand te komen tegen je werkgever?

Pogingen om de situatie van arbeiders te verbeteren

1. Stakingen

2. Oprichten van 'vakbonden'

3. Oprichten van politieke partijen

Wat is een vakbond?

- Vereniging van mensen die werken voor een baas

- Komt op voor de belangen van de leden

De vakbondmedewerker wordt afgebeeld als sterk persoon. Hij neemt het op voor de werknemers. 

De fabrikant / werkgever lijkt boos op de vakbondmedewerker

Politieke partijen

Nederland kent drie grote politieke groepen: 

Socialisten (links),

Confessionelen (midden) 

Liberalen (rechts)

Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Confessionelen

• ngelijkheid omdat God het zo wil

• Goede christenen helpen elkaar

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)

De aanhangers van Marx waren enerzijds communisten zij wilden via een revolutie dat het kapitaal (het geld, de fabrieken) in handen zouden zijn van de staat.  Anderzijds waren er de sociaaldemocraten (socialisten)die  wilden dat de overheid met wetten zou komen tegen uitbuiting

Dit is Karl Marx. Hij kwam op voor de situatie van de arbeiders en wilde gelijkheid. Hij vond dat de fabrieken nooit in handen mochten zijn van één of een paar personen. Alles moest eerlijk gedeeld worden.

Bourgeoisie tegenover proletariaat

Karl Marx: in de geschiedenis vindt er een strijd plaats tussen twee klassen (de rijken en de armen). Er moest volgens hem een revolutie door arbeiders plaatsvinden om deze strijd op te lossen.

In de praktijk ontstonden er twee groepen:

1. communisten: zij geloofden dat een gewelddadige revolutie noodzakelijk was

2. sociaaldemocraten: zij wilden de situatie van de arbeiders verbeteren d.m.v. de wetgeving

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht 

 sociale wetten

• Armenwet (1854)

• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  

• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

Let op: Meestal waren de uitkeringen erg laag en voor korte tijd

Praktische zaken: Wat leren voor de toets

Les 1: Oorzaken Industriële Revolutie (5.1)

- Leg de drie oorzaken waardoor de Industriële Revolutie in Engeland begon uit

Les 2: Ontwikkelingen en technologische innovaties (5.2)

-Door welke uitvindingen vond de overgang plaats van huisnijverheid naar het werken in fabrieken

Les 3 historische bronnen

--Je weet wat geschreven/ongeschreven bronnen zijn

- Je weet wat directe/indirecte bronnen zijn

Les 4 en 5 Sociale kwestie

-Waarom de sociale kwestie er was (5.3)

-Je kan de denkwijzen van liberalen,  confessionelen en  sociaaldemocraten herkennen en uitleggen (5.5)

-Waarom deed de overheid in het begin niet veel aan de slechte situatie van de arbeiders

-Hoe konden (en kunnen) arbeiders voor zichzelf opkomen, ondanks hun achtergestelde situatie

Leren

-Aantekeningen

-Begrippen

- 5.1 / 5.2 / 5.3 / 5.5

Verklaar de afbeelding:
- Wat zie je?
- Wat is de bedoeling van de maker?