1.3 De kerk valt uiteen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Een nieuwe tijd

De Reformatie

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen wat de Reformatie is, en welke gevolgen dit voor de Kerk én de inwoners van Europa had.

Katholieke kerk (1)

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2)

• Er staan beelden in de kerk

• Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Reformatie (1)

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Reformatie (2)

• Belangrijkste hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (vooral tegen aflaten)

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Video

Luther, Calvijn en de reformatie

Gevolgen van de reformatie

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk spreekt veel (arme) mensen in West-Europa aan.

• Vervolging van protestanten (ketters)
  

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

1500 

v. Chr.

1000 

v. Chr.

500 

v. Chr.

1

500

1000

1500

2000

2050

➤Sleep het icoon van het tijdvak dat bij de 

Reformatie hoort naar de juiste plek in de tijdlijn.

➤Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

In de vijf zinnen hieronder wordt uitgelegd hoe de boekdrukkunst werkt. 

In de tekening staan de cijfers 1, 2 en 3. ➤Koppel aan elk cijfer de juiste zin.

1

2

3

Een schrijver schrijft een boek en brengt dat naar een drukkerij.

A

De zetters hebben bakken met losse, loden letters, waarmee ze de tekst van de schrijver namaken, in lood.

B

Op de ‘loden tekst’ wordt inkt gesmeerd.

C

Op de inkt worden vellen papier gelegd en stevig aangedrukt.

D

De drukpers drukt het papier nog harder aan; nu staan de letters op het papier.

E

➤Koppel aan elk cijfer het juiste woord.

In de Middeleeuwen werd de Bijbel met [.........1.........] overgeschreven. Na de uitvinding van de [.........2.........] hoefde dat niet meer. Boeken konden nu met behulp van een [.........3.........] gedrukt worden. Daardoor werden Bijbels goedkoper en konden meer mensen er zelf een kopen én lezen. Bijbels werden nu ook in de taal van het volk gedrukt. Protestanten als [.........4.........] en [.........5.........] waren hier blij mee.

drukpers

boekdrukkunst

de hand

Luther

de paus

Karel de Grote

kopieermachine

schrijvers

de bisschop

Calvijn

printer

moeite

➤Luther was een Duitse monnik.

1. Juist
2. Onjuist

➤Luther was enthousiast over alles wat de paus en de bisschoppen deden.

1. Juist
2. Onjuist

➤Luther werd uit de kerk gezet.

1. Juist
2. Onjuist

➤De paus was het meestal wel eens met de ideeën van Luther.

1. Juist
2. Onjuist

➤De paus vond dat Luther een ketter was.

1. Juist
2. Onjuist

➤ Wat wordt met Reformatie bedoeld?

Maarten Luther en Johannes Calvijn hadden kritiek op de Kerk. 

➤ Noem 2 onderdelen van de Kerk, waar Luther en Calvijn kritiek op hadden.

Zo rond 1450 kwam er een andere manier om boeken te produceren.

➤ Op welke manier werden boeken vóór 1450 gemaakt?

Zo rond 1450 kwam er een andere manier om boeken te produceren.

➤ Op welke manier werden boeken ná 1450 gemaakt?

Zo rond 1450 kwam er een andere manier om boeken te produceren.

➤ Welk voordeel heeft deze manier van produceren gehad voor o.a. Maarten Luther?