3. Grenzen in de Grondwet en grondrechten

• Burgerschapskunde
• Maatschappijleer
• +1
• MBO
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3,4
• Studiejaar 1-4

Introduction

Dit is de laatste les uit een lessenreeks van drie lessen over de Nederlandse grondwet en grondrechten en hoe die effect hebben op leerlingen. Deze lessen zijn ook los van elkaar inzetbaar. Lesduur: 30 minuten

Instructions

Les 3: Grenzen in de grondwet en grondrechten

Doelen van de les

- Aan het eind van de les kunnen de leerlingen omschrijven hoe waarden kunnen botsen.

- Daarnaast kunnen ze uitleggen hoe de waarden vrijheid, gelijkheid en  solidariteit met elkaar kunnen botsen in de Grondwet. 

De doelen van deze les sluiten aan op op kerndoel 3: democratische waarden uit de kerndoelen burgerschap en digitale geletterdheid.

Voorbereiding

- Neem de slides door en de bijbehorende notities.
- Bekijk de docenthandleiding waar al deze notities in staan.

Benodigdheden

- Centraal scherm om de les te tonen
- Internet
- Devices voor de leerlingen of pennen en papier

Instructions

Actief! Burgerschap Les 3

1. Grondwet en grondrechten

GRONDRECHTEN

GRONDWET     

Les 3: Grenzen in de . . .

&

Actief! Burgerschap

1. Grondwet en grondrechten

Hoe werkt het?

• Dit weet je al
  
• Dit leer je nu
  
• Doen
  
• Terugkijken

• Kijken
• Klik hier
• Afbeelding vergroten

1. Grondwet en grondrechten

Na de les:

• kun je vertellen hoe waarden* kunnen botsen.
• kun je uitleggen hoe de waarden vrijheid, gelijkheid en
   solidariteit met elkaar kunnen botsen in de Grondwet.

Waarden zijn ideeën en doelen die mensen in een samenleving of groep belangrijk vinden. Waarden zijn gedachten over wat goed en wenselijk is.

Aan het eind van deze les kunnen de leerlingen uitleggen dat de waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit met elkaar botsen in de grondwet.

Vraag aan de leerlingen wat het woord 'waarden' betekent. Klik op de hotspot-asterix voor een definitie van het woord.

1. Grondwet en grondrechten

Stellingenspel

Wat vind jij?

E

E

N

S

O

N

E

E

N

S

Stellingenspel

In de spinner staan stellingen die te maken hebben met waarden. 

• Draai aan de spinner en lees de stelling voor die verschijnt. Draai minimaal drie keer.
• Laat de leerlingen aan één kant van het lokaal gaan staan als ze het eens zijn en aan de andere kant als ze het oneens zijn. (Rustigere optie: staan of zitten)
• Laat ze vervolgens hun keuze toelichten.

1. Grondwet en grondrechten

Botsende waarden

     Hoe kunnen waarden botsen?

• Waarden kunnen botsen
   als verschillende mensen
   anders denken over wat
   goed of belangrijk is.
  
  
  

• Waarom gebeurt dit?
   Omdat iedereen anders is
   opgegroeid en verschillende
   ervaringen heeft gehad.
   Wat voor de ene persoon
   belangrijk is, kan voor de
   ander minder belangrijk zijn.

Deze slide legt uit hoe waarden kunnen botsen en waarom dit gebeurt.

Stel de vraag 'Hoe kunnen waarden botsen?' eerst klassikaal. Laat vervolgens het antwoord zien. Zijn de leerlingen het hiermee eens?

Laat vervolgens de vraag zien 'Waarom gebeurt dit?'. Kunnen de leerlingen zich dat voorstellen na het stellingspel wat ze hebben gespeeld? 

Wat

betekenen

deze waarden

voor jou?

Bedenk drie woorden per waarde.

Woordweb
Vraag: wat betekenen de waarden vrijheid, gelijkheid of solidariteit voor jou?

Doel opdracht: leerlingen denken na over wat deze waarden voor hun betekenen.

Met device: leerlingen vullen per waarde minimaal drie woorden in die duidelijk maken wat deze waarde voor hen betekent.

Nadat de leerlingen hun antwoorden hebben ingevuld, bespreek je deze met hen. Versleep de antwoorden naar het juiste thema.

In korte tijd delen leerlingen hun idee of ervaring en wordt duidelijk welke overeenkomsten/verschillen er zijn.

Maak eventueel gezamenlijk een definitie van de drie waarden.

Hoe beschermt de Grondwet

deze waarden denk je?

Open vraag: hoe beschermt de Grondwet de waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit denk je?

1. Grondwet en grondrechten

vrijheid

Waarden in de grondwet

solidariteit

gelijkheid

?

?

?

De waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit komen terug in de grondrechten van de Grondwet.

In welke grondrechten komen deze waarden terug?

1. Grondwet en grondrechten

gelijkheid

Artikel 1: gelijke behandeling en non-discriminatie

Artikel 7: vrijheid van meningsuiting

Artikel 6: vrijheid van godsdienst en levensoveruiting

Artikel 8: bescherming van de persoonlijke levenssfeer

Artikel 9: vrijheid van vergadering en betoging
Artikel 10: recht op privacy van communicatie

Artikel 19: bevordering van werkgelegenheid en bescherming
                     van arbeidsomstandigheden

Artikel 20: sociale zekerheid en bijstand

Artikel 22: volksgezondheid, woongelegenheid en ontplooiing

Artikel 23: vrijheid van onderwijs

vrijheid

Waarden in de grondwet

solidariteit

In deze grondrechten komen de waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit terug.

Activiteit:
Trek klassikaal lijntjes met het LessonUp tekenpotlood (rechtsonderin) welke waarde bij welke artikelen horen.

Een artikel kan bij meerdere waarden horen. Artikel 1 past bijvoorbeeld bij zowel vrijheid als gelijkheid.

Na het categoriseren:

In de eerste les is het verschil tussen klassieke en sociale grondrechten uitgegeld. Kunnen de leerlingen zien welke grondrechten klassiek en sociaal zijn? 

Goed om te weten:
"De Grondwet kent geen rangorde tussen de grondrechten. Art. 1 is dan ook niet belangrijker dan Art. 23 Gw. Als zich conflicten tussen grondrechten voordoen, zal de rechter de belangen die op dat moment in het geding zijn, tegen elkaar afwegen."

Bron Nederlandse Grondrechten

1. Grondwet en grondrechten

Tijdens de pauze supermarkt bezoeken

situatie

Leerlingen willen graag wat lekkers halen tijdens de pauze. De dichtstbijzijnde supermarkt laat alleen twee leerlingen per keer naar binnen met een mandje.

Ook moeten ze hun tassen

achterlaten bij de ingang.

Rollenspel: Tijdens de pauze supermarkt bezoeken

Doel: Verkennen van de botsing tussen recht tot gelijke behandeling en veiligheidsmaatregelen.

Opdracht: Voer het rollenspel uit waarbij leerlingen de rol aannemen van verschillende belanghebbenden: leerling, supermarkt eigenaar, millennial en cafetariamedewerker school. Deze partijen zijn allen betrokken bij deze situatie.

Hoe werkt het?

• Verdeel de klas in vier groepen en wijs elke groep een rol toe.
• Lees dit scenario aan de vier groepen voor: "Leerlingen willen graag wat lekkers halen tijdens de pauze. De dichtstbijzijnde supermarkt laat alleen twee leerlingen per keer naar binnen met een mandje. Ook moeten ze hun tassen achterlaten bij de ingang."
• Laat elke groep hun standpunt presenteren en onderhandel over een oplossing die zowel veiligheid als gelijke behandeling bevorderd.

Reflecteer op hoe verschillende belangen conflicteren en hoe een balans kan worden gevonden.

1. Grondwet en grondrechten

leerling

andere supermarkt bezoeker

 supermarkt

eigenaar

cafetaria

medewerker school

"Pff... Ik moet kei lang wachten òf wordt niet geholpen op basis van

mijn leeftijd en opleiding. 

Dit klinkt als leeftijdsdiscriminatie."

"Die scholieren liepen alleen maar in de weg en kochten niks. Ik wil gewoon rustig mijn boodschappen

kunnen doen."

"Ik moet wel. Er werd zoveel gestolen! Aan de andere kant zijn het ook de klanten van de toekomst..."

"Alle kids kochten ineens niets meer hier. Alles was goedkoper bij de supermarkt. Daar konden we niet

tegen concurreren."

Rollenspel: Tijdens de pauze supermarkt bezoeken

Doel: Verkennen van de botsing tussen recht tot gelijke behandeling en veiligheidsmaatregelen.

Opdracht: Voer het rollenspel uit waarbij leerlingen de rol aannemen van verschillende belanghebbenden: leerling, supermarkt eigenaar, millennial en cafetariamedewerker school. Deze partijen zijn allen betrokken bij deze situatie.

Hoe werkt het?

• Verdeel de klas in vier groepen en wijs elke groep een rol toe: burger, politie, overheid, bedrijf.
• Lees dit scenario aan de vier groepen voor: "Leerlingen willen graag wat lekkers halen tijdens de pauze. De dichtstbijzijnde supermarkt laat alleen twee leerlingen per keer naar binnen met een mandje. Ook moeten ze hun tassen achterlaten bij de ingang."
• Laat elke groep hun standpunt presenteren en onderhandel over een oplossing die zowel veiligheid als gelijke behandeling bevorderd.

Reflecteer op hoe verschillende belangen conflicteren en hoe een balans kan worden gevonden.

1. Grondwet en grondrechten

privacy vs publieke veiligheid

situatie

De overheid denkt er aan om het aantal bewakingscamera's in stadscentrums te verhogen om criminaliteit te verminderen, maar dit roept zorgen op over de privacy van burgers die constant worden gefilmd.

Rollenspel: privacy vs. publieke veiligheid

Doel: Verkennen van de botsing tussen privacyrechten en veiligheidsmaatregelen.

Opdracht: Voer het rollenspel uit waarbij leerlingen de rol aannemen van verschillende belanghebbenden: burgers, overheidsfunctionarissen, politie en bedrijven. Deze partijen zijn allen betrokken bij een discussie over privacy en veiligheid.

Hoe werkt het?

• Verdeel de klas in vier groepen en wijs elke groep een rol toe: burger, politie, overheid, bedrijf.
• Lees dit scenario aan de vier groepen voor: "De overheid denkt er aan om het aantal bewakingscamera's in stadscentrums te verhogen om criminaliteit te verminderen, maar dit roept zorgen op over de privacy van burgers die constant worden gefilmd."
• Laat elke groep hun standpunt presenteren en onderhandel over een oplossing die zowel privacy als veiligheid probeert te balanceren.

Reflecteer op hoe verschillende belangen conflicteren en hoe een balans kan worden gevonden.

1. Grondwet en grondrechten

burger

politie

overheid

bedrijf

"Ik maak mij zorgen over mijn privacy. Het voelt alsof
ik straks constant in de gaten wordt gehouden."

"Deze bewakingscamera's zijn een super nuttig hulpmiddel om criminaliteit te bestrijden."

"Hmm... Ik twijfel tussen

de noodzaak van veiligheid en de bescherming van burgerrechten."

"Dit zal ons echt enorm helpen om criminaliteit

te verminderen en hoe klanten ons zien."

Rollenspel: privacy vs. publieke veiligheid

Doel: Verkennen van de botsing tussen privacyrechten en veiligheidsmaatregelen.

Opdracht: Voer het rollenspel uit waarbij leerlingen de rol aannemen van verschillende belanghebbenden: burgers, overheidsfunctionarissen, politie en bedrijven. Deze partijen zijn allen betrokken bij een discussie over privacy en veiligheid.

Hoe werkt het?

• Verdeel de klas in vier groepen en wijs elke groep een rol toe: burger, politie, overheid, bedrijf.
• Lees dit scenario aan de vier groepen voor: "De overheid denkt er aan om het aantal bewakingscamera's in stadscentrums te verhogen om criminaliteit te verminderen, maar dit roept zorgen op over de privacy van burgers die constant worden gefilmd."
• Laat elke groep hun standpunt presenteren en onderhandel over een oplossing die zowel privacy als veiligheid probeert te balanceren.

Reflecteer op hoe verschillende belangen conflicteren en hoe een balans kan worden gevonden.

1. Grondwet en grondrechten

Meer vrouwen in bestuursfuncties

situatie

Er is een debat gaande over het invoeren

van een bepaald percentage vrouwen in bestuursfuncties om gelijkheid te bevorderen, maar het kan worden gezien als een inperking van de vrijheid van bedrijven om hun eigen personeel te kiezen.

Rollenspel: Meer vrouwen in bestuursfuncties

Doel: Verkennen van de botsing tussen vrijheid, gelijkheid en solidariteit.

Opdracht: Voer het rollenspel uit waarbij leerlingen de rol aannemen van verschillende belanghebbenden: burgers, overheidsfunctionarissen, politie en bedrijven. Deze partijen zijn allen betrokken bij een discussie over privacy en veiligheid.

Hoe werkt het?

• Verdeel de klas in vier groepen en wijs elke groep een rol toe: burger, politie, overheid, bedrijf.
• Lees dit scenario aan de vier groepen voor: "Er is een debat gaande over het invoeren van een bepaald percentage vrouwen in bestuursfuncties om gelijkheid te bevorderen, maar het kan worden gezien als een inperking van de vrijheid van bedrijven om hun eigen personeel te kiezen."
• Laat elke groep hun standpunt presenteren en onderhandel over een oplossing die zowel privacy als veiligheid probeert te balanceren.

Reflecteer op hoe verschillende belangen conflicteren en hoe een balans kan worden gevonden.

1. Grondwet en grondrechten

burger

politie

overheid

bedrijf

"Ik zie de noodzaak

van gelijkheid."

"Degene die de baan verdient, moet hem krijgen."

"Ik voel de spanning ontstaan. Mijn team staat klaar mochten er protesten uitbreken."

"Het zal u niet zijn ontgaan dat wij vele gespreken voeren over de wetgeving die gelijke kansen bevordert zonder autonomie van bedrijven te beperken."

"We moeten nu ineens onze wervings- en promotiebeleid aanpassen om aan de nieuwe eisen te voldoen."

Rollenspel: privacy vs. publieke veiligheid

Doel: Verkennen van de botsing tussen privacyrechten en veiligheidsmaatregelen.

Opdracht: Voer het rollenspel uit waarbij leerlingen de rol aannemen van verschillende belanghebbenden: burgers, overheidsfunctionarissen, politie en bedrijven. Deze partijen zijn allen betrokken bij een discussie over privacy en veiligheid.

Hoe werkt het?

• Verdeel de klas in vier groepen en wijs elke groep een rol toe: burger, politie, overheid, bedrijf.
• Lees dit scenario aan de vier groepen voor: "De overheid denkt er aan om het aantal bewakingscamera's in stadscentrums te verhogen om criminaliteit te verminderen, maar dit roept zorgen op over de privacy van burgers die constant worden gefilmd."
• Laat elke groep hun standpunt presenteren en onderhandel over een oplossing die zowel privacy als veiligheid probeert te balanceren.

Reflecteer op hoe verschillende belangen conflicteren en hoe een balans kan worden gevonden.

Kun je zelf een ander voorbeeld van

een botsing tussen grondrechten bedenken?

Open vraag: Kun je zelf een ander voorbeeld van een botsing tussen grondrechten bedenken?

Soms kunnen grondrechten elkaar in de weg zitten. Bijvoorbeeld, het recht op vrijheid van meningsuiting kan botsen met het recht op gelijke behandeling als iemand discriminerende dingen zegt. Ook kan het recht op vrijheid van religie botsen met gelijke behandeling als bepaalde religieuze praktijken discrimineren. Demonstraties en vergaderingen mogen, maar als ze de veiligheid in gevaar brengen, kan dat een probleem worden. Verder, als we onze privacy willen beschermen, kan dat botsen met maatregelen om de samenleving te beschermen, zoals surveillance. Deze conflicten laten zien dat het een uitdaging is om de balans te vinden tussen individuele rechten en het algemeen belang.

STELLING

De botsingen in de Grondwet

hebben effect op mij.

Hoe hebben deze botsingen
wel/ niet effect op jou?

1. Grondwet en grondrechten

Begrippenlijst

• Waarden      Ideeën en doelen die mensen in een samenleving of groep belangrijk vinden.
                           Waarden zijn gedachten over wat goed en wenselijk is.
  
  
• Vrijheid        Dat je mag denken, zeggen en doen wat je zelf wilt.
  
  
• Gelijkheid    Het idee dat alle mensen evenwaardig zijn en gelijke rechten hebben.
  
  
• Solidariteit  Saamhorigheid en verbondenheid.
                           Het betekent dat mensen elkaar helpen en steunen, vooral als iemand het moeilijk
                           heeft. Het gaat over samen sterk zijn en voor elkaar zorgen.

1. Grondwet en grondrechten

Begrippenlijst

• Sociale grondrechten       De economische, sociale en culturele rechten.
                                                      Dit zijn onder andere het recht op huisvesting, sociale zekerheid,
                                                      gezondheidszorg en onderwijs.
  
  
• Klassieke grondrechten   De burgerlijke en politieke rechten.
                                                      Dit zijn onder andere het kiesrecht, vrijheid van meningsuiting,
                                                      recht op privacy, godsdienstvrijheid en het discriminatieverbod.
  

1. Grondwet en grondrechten