3. De opstand breekt uit

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

 3. De Opstand breekt uit

Tijdvak 5: tijd van de ontdekkers en hervormers

Tijdvak 6 : Tijd van de regenten en vorsten

Lesdoel:

- Hoe leidde de onrust in de Nederlanden tot de Opstand

Het smeekschrift aangeboden aan Margareta van Parma

1566: 300 edelen komen aan het hof van de landvoogd

Oorzaak tot aanleiding

• Nederlandse edelen vroegen om het stopzetten van de vervolgingen van protestanten, dit gebeurde door het Smeekschrift der edelen aan te bieden aan de landvoogdes.
• Margretha accepteerde dit smeekschrift en de vervolgingen werden tijdelijk gestaakt.

Door het Smeekschrift werden de plakkaten gematigd




Protestanten vernielen kerken om afgoderij, beelden en schilderijen. Beeldenstorm

Protestanten houden hagenpreken

De Beeldenstorm

De Beeldenstorm 1566 brak uit na een

hagenpreek over heiligenbeelden 

in de kerk. Leek op afgoderij. 

Boze gelovigen vernielden de beelden 

van een nabijgelegen kerk. Daarna

verspreidde de Beeldenstorm zich over

Brabant en Holland.

De komst van Alva

• Filips II vindt dat er harde maatregelen moet worden genomen en vertrouwd de Nederlandse edelen niet meer

- Willem v Oranje: stadhouder Holland, Zeeland, Utrecht: Mild naar protestanten

• Hij stuurt zijn beste veldheer! Alva
• Willem v Oranje vlucht naar DUI
• Alva stelt Raad van Beroerten op. Speciale rechtbank die daders van beeldenstorm moest bestraffen.
• Alva herstelt de orde, door velen gehaat.

Komst van Fernando Ãlvarez de Toledo

Bijnamen zijn 'de IJzeren Hertog' en 'Hertog van Alva.'

Oude man: 60 jaar! Beste Spaanse veldheer van Filips II. Willem van Oranje voelde het al aankomen, en vluchtte weg.

Bloedraad: Iedereen werd direct ter dood veroordeeld. Heet ook wel Raad van Beroerten. (speciale rechtbank)

Oorlog in de Nederlanden

Willem v Oranje: gevlucht naar Dillenburg

- opgevoed aan hof van Kaerl V: trouwe vazal van hem en Filips II.

Raad van beroerten: al zijn bezittingen in NL afgenomen. (was rijkste edelman van NL)

1568: met leger NL binnengevallen. 

Pamfletten: Willem wilde NL bevrijden van tiran Alva. Inval mislukte.

Watergeuzen

1572 opnieuw inval. Mislukte weer.

Watergeuzen waren protestanten die vanaf zee de Spanjaarden aanvielen.

April 1572 eerste overwinning: verovering van Den Briel.

Steden in Holland en Zeeland sloten zich aan bij Willem.

Daarna bevrijdden ze namens Willen van Oranje nog meer steden.

Tiende Penning (1569)

Karel V 

Karel V

Alva voerde drie belastingen in: 

- Honderdste Penning: eenmalige belasting van 1% op alle bezittingen van roerende en onroerende aard (vgl. ozb) 

- Twintigste Penning: omzetbelasting van 5% op de verkoopprijs van onroerende goederen (huizen, landgoederen, enz.) (vgl. overdrachtsbelasting)

- Tiende Penning: omzetbelasting van 10% op de verkoop van roerende goederen (eten en drinken, kleding enz.) (vgl. btw)

In werkelijkheid is de Tiende Penning van Alva nooit geheven, maar gedurende twee jaar afgekocht voor een bedrag van twee miljoen gulden

Velen boos over invoering Tiende penning.

Staten Holland en Zeeland benoemden Willen weer tot stadhouder.

Alva zet tegenaanval in:

- belegering van opstandige steden

- soldaten toestemming om te plunderen.

Vele steden bang. Gaven zich snel over. 

Opstandelingen gebruikten de bloedbaden in hun propaganda tegen SP.

Alkmaar besloot zich niet over te geven. 

1574 Leiden bevrijdt door watergeuzen: keerpunt in de oorlog!

De opstand leek geen hopeloze zaak meer.

Huiswerk

Maken opdrachten van 2.4