Les 1 - wat is een zelfportret?

• Arts
• Beroepsopleiding

IDU Arts & Design

Den Haag, de plek van mijn dromen

Bron: Humans of New York

Opdracht periode 1

- Samenwerken met design

- Opdracht vanuit gemeente Den Haag

- Volgende week komt opdrachtgever gemeente Den Haag

- Vandaag start met eigen zelfportret 

Haagse Mensen

Den Haag, de plek van mijn dromen

Leerdoelen

- Je weet wat een zelfportret is

- Je weet wat een zelfportret allemaal kan zijn

- Je kunt zelf vijf kunstwerken uitzoeken die jou inspireren (voor de les design hierna)

Programma

1. Jouw zelfportret

2. Wat is een zelfportret?

3. Opdracht: 5 zelfportretten

4. Reflectie

1. Jouw zelfportret (1)

Wie ben jij?

Maak een portret van jezelf in twee minuten

1. Jouw zelfportret (2)

Beschrijf jezelf in 5 zinnen

1. Presenteren zelfportret

- Werk in tweetallen

- Presenteer je zelfportret + 5 zinnen aan elkaar

- Wie wilt deze delen met de klas?

2. Wat is een zelfportret?

- Beantwoord de vragen bij de kunstwerken steeds in Toddle

- We bespreken de kunstwerken daarna steeds klassikaal

Nieuw woord:

Zelfportret

Wat is een zelfportret?

Start een klassikaal gesprek over zelfportretten. Wie weet wat een zelfportret is?

Nieuw woord: zelfportret. Bespreek dit woord.

Rembrandt van Rijn

Vincent van Gogh

Dit zijn twee geschilderde zelfportretten gemaakt door Vincent van Gogh en Rembrandt van Rijn. Toen fotografie nog niet bestond wilden mensen zichzelf ook al vastleggen.

Selfie!

Leg uit dat een zelfportret misschien ouderwets klinkt, maar het eigenlijk hetzelfde is als een selfie: een geschilderde afbeelding van de kunstenaar zelf.

Vraag aan de leerlingen wie er weleens selfies maakt en bespreek:

• Wat wil je laten zien met een selfie?
• Voor wie maak je een selfie? Voor jezelf, voor anderen? Waarom?
• Let je bij het maken van een selfie op de achtergrond, dus wat er naast jou nog meer op staat? Waarom wel of niet?

Zelfportretten zijn de selfies van vroeger

Vertel dat het van alle tijden is dat mensen zichzelf willen vastleggen. Bijvoorbeeld om te laten zien dat je ergens bij was, om jezelf te promoten of als herinnering aan iets dat je hebt meegemaakt.

Vertel dat vroeger, toen fotocamera’s nog niet bestonden, kunstenaars voor een spiegel gingen zitten en zichzelf schilderden: ze maakten een zelfportret.

Kijk eens goed:

- Gezichtsuitdrukking?

- Hoe staat het gezicht afgebeeld op het zelfportret?

- Licht en schaduw?

- Duidelijk en onduidelijk geschilderd?

Rembrandt van Rijn

Kijk samen met de leerlingen naar het zelfportret van Rembrandt van Rijn.

Vertel de leerlingen over het kunstwerk en beantwoord de vragen klassikaal.

Rembrandt van Rijn ca. 1665-1669.

Dit zelfportret is geschilderd door de Nederlandse schilder Rembrandt van Rijn. Op dit portret zien we een oude man, met rimpels en grijs haar. Hij draagt kleding uit die tijd, die niet hele rijke mensen droegen (terwijl hij toch wel erg rijk was). Hoe zou je Rembrandts gezichtsuitdrukking omschrijven? (Hoe kijkt de kunstenaar hier? Blij, boos of iets anders en waarom?). Hoe staat het gezicht van de kunstenaar op dit zelfportret? Zijn gezicht is een beetje gedraaid waardoor je alleen zijn linkeroor kunt zien.

Wat opvalt is dat sommige delen van het portret in het donker zijn, en andere in het licht. Welke delen van zijn gezicht vallen in het licht en welke in de schaduw? Waarom heeft hij dit gedaan denk je? Ook heeft Rembrandt sommige delen duidelijk geschilderd en andere delen niet. Welke delen zijn duidelijk en welke niet?

Als je goed kijkt zie je dat Rembrandt een schilderspalet in zijn hand heeft, maar het lijkt heel snel geschilderd. Met het schilderspalet laat hij zien dat hij schilder is. Op de achtergrond zijn twee halve cirkels getekend, niemand weet wat dat is, jullie wel? Rembrandt maakte dit zelfportret, zodat mensen hem zouden herkennen.

Kijk eens goed

- Hoe is er geschilderd?

- Gezichtsuitdrukking?

- Kleurgebruik?

Vincent van Gogh

Kijk samen met de leerlingen naar het zelfportret van Vincent van Gogh.

Vertel de leerlingen over het kunstwerk en beantwoord de vragen klassikaal.

Vincent van Gogh, 1887.

Dit zelfportret is weer heel anders geschilderd dan de vorige. Wat is er zo anders aan? Dit is een zelfportret van Vincent van Gogh, hij was ook een kunstenaar uit Nederland. Als je goed kijkt zie je dat Van Gogh allemaal verschillende penseelstreken heeft geplaatst op het doek, die verschillende kanten opgaan. Welke kanten gaan die allemaal op? En wat gebeurt er daardoor? De kleuren die zijn gebruikt lijken bijna hetzelfde, maar toch zie je goed waar zijn gezicht, kleding, hoed en de achtergrond is.

Van Gogh maakte veel zelfportretten omdat hij heel erg arm was en geen geld had om modellen in te huren die hij na kon schilderen. Daarom schilderde hij vaak zichzelf na. Van Gogh draagt de mode uit Parijs die toen heel hip was.

Hoe zou je de gezichtsuitdrukking omschrijven van deze kunstenaar? (Hoe kijkt de kunstenaar hier? Blij, boos of iets anders en waarom?) Hoe staat het gezicht van de kunstenaar op dit zelfportret? Van Goghs gezicht is nog iets verder gedraaid dan dat van Rembrandt van Rijn. Je kunt nu alleen driekwart van zijn gezicht zien. 

Kijk eens goed:

- Waarin anders dan de vorige?

- Hoe staat het gezicht afgebeeld?

Pablo Picasso

Kijk samen met de leerlingen naar het zelfportret van Pablo Picasso.

Vertel de leerlingen over het kunstwerk en beantwoord de vragen klassikaal.

Pablo Picasso, 1938.

Dit zelfportret is gemaakt door de Spaanse schilder Pablo Picasso. Wat is er zo anders aan dit portret als je het vergelijkt met de vorige twee zelfportretten? Picasso staat erom bekend dat hij mensen schilderde die hij vanuit verschillende perspectieven afbeeldde. Perspectief is een punt van waaruit iemand naar kijkt (van boven, onder, opzij). Bij Picasso zijn al deze perspectieven tegelijkertijd te zien, dat kan in het echt natuurlijk niet. In dit zelfportret zien we Picasso’s gezicht namelijk van onder, van voren en van links en rechts. Welke delen van het gezicht zie je van opzij? Welke delen van zijn gezicht zie je juist van voren?

We zien dat de kunstenaar aan het schilderen is en hij heeft in zijn linkerhand een schilderspalet. Zijn hand lijkt te bewegen op het doek. Wat heeft de kunstenaar gedaan zodat het eruit ziet alsof zijn hand beweegt? Hoe zou je de gezichtsuitdrukking omschrijven van deze kunstenaar? (Hoe kijkt de kunstenaar hier? Blij, boos of iets anders en waarom?)

Vanuit welke kant(en) is het gezicht van de kunstenaar afgebeeld?

Pablo Picasso

Dit is ook een zelfportret.

- Wat zie je?

- Wat heeft de kunstenaar afgebeeld?

- Hoe heeft de kunstenaar zichzelf afgebeeld?

Collage

Nieuw woord:

Julien Guattab

Kijk met de leerlingen naar het laatste kunstwerk: A Lost Paradise van Julien Guattab en vraag hoe de kunstenaar zichzelf heeft afgebeeld.

Leg uit dat hoewel de kunstenaar niet letterlijk in het kunstwerk te zien is, het ook een zelfportret is. Het zijn allemaal losse tekeningen en symbolen (een collage) die staan voor een gevoel of een herinnering en zo iets over hem zeggen.

Nieuw woord: collage. Bespreek dit woord.

3. (Zelf)portretten inspiratie

- Ga op zoek naar 5 (zelf)portretten die jou inspireren

- Deze 5 portretten neem je zo meteen mee naar de designles > hier ga je mee aan de slag

3. (Zelf)portretten inspiratie

- Ga op zoek naar 5 (zelf)portretten die jou inspireren

- Deze 5 portretten neem je zo meteen mee naar de designles > hier ga je mee aan de slag

3. Presenteren gevonden zelfportretten

- Werk in tweetallen

- Presenteer je gevonden zelfportret aan elkaar

- Wie wilt deze delen met de klas?

4. Reflectie en portfolio op Toddle

- Wat is een zelfportret? Zet de antwoorden over de zelfportretten op Toddle (portfolio)

- Zet de vijf gekozen portretten op Toddle

- Geef een korte beschrijving van wat we hebben gedaan deze les en kies je lievelingsmoment uit de les