§6.4 Mensen in het zand- en lösslandschap deel 1

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 6: 

Landschap in je eigen

omgeving

§6.4 Mensen in het zand- en lösslandschap deel 1

Lesdoelen van deze les

1. Welke veranderingen hebben er plaats gevonden in het Zandlandschap?
2. Wat het verschil is tussen het landbouwsysteem op de zandgronden vroeger en nu
3. Vertel voor- en een nadeel is van intensieve veeteelt

Zandlandschap

Kenmerken

• Oostkant van Nederland
• Relief (hoog Nederland)
• Onvruchtbare grond
• Esdorpen
• Heide
• Extensieve en intensieve landbouw

Ontstaan

In het pleistoceen afgezet. Er heerste een poolwoestijn en Noordzee droog was. De wind nam zand mee en zette dat af in het oosten van Nederland.

Bemestingsysteem

De zandlandschap wordt al duizenden jaren bewoond.

De bodem in het zandlandschap is onvruchtbare.

Om toch akkerbouwen moesten ze de bodem vruchtbaar maken            bemesting

Bemesting

Door schapen te houden werden er dikke plakken mest gecreeërd. Deze mest werd in plaggen uitgestoken en met de zandgrond gemengd zodat de grond vruchtbaar werd  

De schapen graasden op de heide  

De boeren hadden een gemengd bedrijf.

Extensive veeteelt

Kleine kuddes die rond trekken over de heide

Zand met mest uit de potstal

Zand

Es(dorp)

De akker van het dorp was te vinden net buiten het dorp. Dit wordt een Es genoemd.

0

 Veranderingen in het zandlandschap

Verandering tussen 1900 en 1950

Kunstmest wordt in 1900 uitgevonden het potstalsysteem wordt daadoor overbodig.

Heidevelden werden ontgonnen en geschikt gemaakt voor landbouw.

De meeste boeren verbouwden graan, maar door overproductie dalende graanprijzen. 

De boeren moesten iets anders gaan doen en gingen zicht specialiseren en schakelden over op veeteelt.

Twaalfduizend jaar lang is er een tekort aan. Twaalfduizend jaar lang gooien boeren van alles op hun akkers om maar méér van dit stofje bij hun gewassen te krijgen: van hooi tot haver, van blubber tot bloed, van zeewier tot zeespons, tot – jawel – menselijke uitwerpselen. In sommige steden kopen boeren zelfs een ‘beerbiljet’ om ‘s nachts beerputten leeg te mogen scheppen.

https://decorrespondent.nl/11608/de-belangrijkste-uitvinding-van-de-20ste-eeuw-houdt-ons-in-leven-en-is-een-ramp-voor-het-milieu-de-oplossing-minder-vlees-eten/23169304010864-77805804#:~:text=Dat%20heeft%20alles%20te%20maken,bereiden%3A%20d%C3%A9%20grondstof%20voor%20stikstofkunstmest.

 Veranderingen in het zandlandschap

Verandering vanaf 1950

• Veel boeren kregen concurrentie uit andere delen van de wereld

• Boeren gingen over tot schaalvergroting
• Intensieve veehouderij (bio-industrie --> niet te verwarren met de biologische veehouderij)

Het aantal dieren neemt toe, het aantal stallen neemt af. 

Zoveel en zo goedkoop mogelijke productie

Toenemende intensivering en mechanisatie nodig.

INTENSIEVE veeteelt

veel vee per hectare 

megastallen met grote hoeveelheden vee

EXTENSIEVE veeteelt

weinig vee per hectare

vooral in de onherbergzame gebieden

Gevolgen van de veranderingen 

• Overal verschenen voedersilo's en megastallen
• Duizenden kippen, runderen en varkens

• Ruilverkaveling          rechte sloten en kavels

De concentratie van vee is schadelijk voor de natuur. 

Uitstoot van ammoniak         stikstof        vermesting: de bodem wordt rijker aan voedingsstoffen waardoor de biodiversiteit achteruit gaat. Er blijven minder soorten planten en dieren over.

Als er planten verdwijnen, sterven ook de dieren uit die van die planten leven. 

Lesdoelcheck

1. Welke veranderingen hebben er plaats gevonden in het Zandlandschap?
2. Wat het verschil is tussen het landbouwsysteem op de zandgronden vroeger en nu
3. Vertel voor- en een nadeel is van intensieve veeteelt