HC 5: Positie ontwikkelingslanden & de wereldeconomie en globaliseringsideologieën

• Globalisering
• HBO
• Studiejaar 1

Globalisering

HC 5: Positie ontwikkelingslanden & de wereldeconomie en globaliseringsideologieën

Terugblik H4

• Weten wat het leveling mechanism is. 
• Problematiek rondom afzetmarkten van peasants beschrijven en begrijpen. 
• Het belang van de urbane migratie in ontwikkeling kunnen beschrijven en benoemen.
• De impact van De Nieuwe Zijderoute op de wereldhandel en ontwikkelingslanden.
  

Het begrijpen van de invloed van de onderzoeken van:

o De Soto 

o Turner 

o Lipton 

o Grameen bank 

Deze thema’s, die van invloed zijn op ontwikkeling van landen, een plek geven:

o Landbezit en hervormingen 

o Grote investeerders op zoek naar land 

o Landgrab 

o Perspectieven voor landbouwontwikkeling 

o Verstedelijking 

o Ruraal-urbane migratie 

o Huisvesting en woonomstandigheden 

o Aanpak woonproblemen 

o De informele Sector 

Het kunnen toepassen van de genoemde begrippen in nieuwe situaties:

welke zijn van belang voor de specifieke casuistiek?

Handelsoorlog

Lesdoelen H5

• Benoemen van handelsfactoren die van invloed zijn op de wereldeconomie en ontwikkelingslanden.
• De nadelen van grondstofuitvoer voor ontwikkelingslanden kunnen noemen. 
• Het belang van stabiele grondstofprijzen voor ontwikkelingslanden kunnen omschrijven. 
• De verschillende vormen van protectionistische maatregelen die landen doorvoeren kunnen beschrijven en haar eventuele gevolgen. 
• Verklaren wat oorzaken zijn voor ontwikkelingslanden van het hebben van buitenlandse schulden. 
• Verklaren welke gevolgen ontwikkelingslanden hebben door buitenlandse schulden. 
• Vestigingsplaatsoverwegingen van bedrijven kunnen noemen.
• De verschillende vormen van globaliseringsideologieën kunnen uitleggen.
  

Begrippen

• Handelsbalans 
• Ruilvoet 
• Protectionisme 
• Liberalisering 
• Het internationale kapitaal verkeer 
• Buitenlandse schulden 
• HIPC initiatief 
• EBA initiatief

Internationale handel

Invoer en uitvoer van goederen en diensten heet Import en Export; resulteren in handelsbalans.

Export Westerse landen: industriële producten

• Machines  
• Vaar- en voer- en vliegtuigen  
• Meubels  
• Gereedschappen  
• Computers  
• Etc.
  

Export ontwikkelingslanden: primaire producten (grondstoffen)

• Aardolie
• Fruit  
• Palmolie  
• Koffie- en cacaobonen  
• Thee  
• IJzer-, tin-, en kopererts  
• Etc.
  

Nadeel grondstofuitvoer

• Vraag conjunctuur gevoelig  

• Vraag en aanbod slecht op elkaar af te stemmen door diversiteit aan aanbieders  

Wereldhandel

https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/WLD/Year/2021/Summary

Nadeel grondstof uitvoer (2)

Gevolg

Landen die afhankelijk zijn van export (aardolie) zijn zeer kwetsbaar en gevoelig voor prijsstijgingen en dalingen. Deze landen importeren met hun oliedollars wat ze nodig hebben aan voedsel en industrieproducten.  (link)

Artikel

Ruilvoetverslechtering

• Prijzen van een exportproduct van een land↓ + importprijzen =/↑ 

→ handelsbalans ↓ (meer kapitaal nodig om dezelfde producten te blijven importeren)  

• Gevolg: minder import mogelijk, tenzij er geleend wordt → buitenlandse schuld ↑

Nadeel grondstof uitvoer: Kenia

OEC.world

link Kenia

DIDACTIEK: Inzicht in de wereldhandel met OEC 4.0 

Oplossingen: praktijk

1964: UNCTAD (VN conferentie handel en ontwikkeling):

• Grondstoffenovereenkomst 
• Bij prijsdaling: opslaan 
• Bij prijsstijging: opgeslagen grondstoffen verkopen

Praktijk →langdurig lage prijs leverde teveel voorraad op.                                                                       Kosten voor opkoop en opslag te hoog:                                                                                                                   een ondraaglijke financiële last. 

Daarnaast: door diverse VN conferenties (onder de naam Unctad) door de jaren heen (vanaf 1964 tot heden) zijn inmiddels alle handelsbeperkingen ten aanzien van de MOLs opgeheven (met uitzondering van wapens), onder de naam: Everything But Arms Initiative (EBA-initiatief). 

Oplossing 2

Productiebeheersing, ook wel aanbodmanagement genoemd, zorgt voor quota (= maximaal te produceren hoeveelheden) 

Geldt tegenwoordig nog, o.a. voor:  

• Rubber  

• bananen  

• suiker  

• plantaardige  

• oliën  

• etc.  

Van protectionisme naar liberalisering 

Vormen van protectionisme:

• Importheffingen (invoertarieven)   

• Contingenteringen (quoteringen / importquota)   

• Tariefquota (importtarief en hoeveelheidsrestricties)   

• Non-tarifaire handelsbeperkingen (kwaliteitseisen op het gebieden van hygiëne, veiligheid, gezondheid, milieu of werkomstandigheden)   

• Subsidies (toekennen van belastingvoordelen, subsidie geven)   

Critici over het protectionisme

Critici: het handelssysteem gaat te ver in het protectionisme

Is dat zo?!

1. Alle landen concurreren met elkaar! Zuid-Zuid handel (handel tussen ontwikkelingslanden) is ook door middel van protectionistische maatregelen beperkt.    
2. Daarnaast vormen rijke landen geen eenheid als het aankomt op het formuleren van handelsbeleid; er bestaan ook handelsconflicten tussen de VS en EU over ijzer en 'hormoonvlees'.    
3. Tevens in perspectief te plaatsen; invoertarieven zijn teruggebracht van 40% (1950) naar 4% (nu).  

Bottlenecks mbt export voor MOL's

1. Weinig te verhandelen door eenzijdige economische basis en zwakke productiestructuur. 
2. Voldoen niet aan de 'non trade concerns', de non-tarifaire eisen op het gebied van kwaliteit, milieu, gezondheid etc. 
3. Ze kunnen onvoldoende opkomen voor de eigen belangen door de zwakke onderhandelingspositie.

Handelsprotectie mbt de landbouw

Protectionele maatregelen EU: Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB)

Dit beleid is wel voor het eerst sinds 50 jaar aan het veranderen!

Doel

• Stabiele marktprijzen 
• Voedselzekerheid (voldoende voedsel) 
• Redelijke voedselprijzen 
• Inkomens boeren op redelijk niveau behouden

Praktijkvoorbeelden

• Rund- en schapenvlees 
• Granen 
• Katoen 
• Suiker 
• Rijst 
• Oliezaden 
• Olijfolie 
• Tabak 
• Wijn 
• Groenten en fruit

Subsidies door EU en VS

Subsidie om overschotten aan granen, vlees en zuivel (melkpoeder) beneden kostprijs aan te bieden, ook wel 'dumping'.

Reden?  

- Opslag = duur 

- Beperkte houdbaarheid

Gevolg? 

- Ontwikkelingslanden kopen gretig 

- Goedkoop voedsel 

- Eigen boeren blijven met producten zitten

Oplossing voor effecten subsidie

Importheffingen ontwikkelingslanden 

Daardoor: 

- Eigen landbouwsector meer kans 

- Overheid verdient aan de heffingen aan de grens

Acties tegen tegen protectionisme en dumping

WTO: World Trade Organisation (van 1948 tot 1995 GATT)  

  

dient ter bevordering handelsafspraken, met als drieledig doel:  

1. bevordering van de wereldhandel  

  

2. het beslechten van handelsconflicten  

  

3. liberalisering van de wereldmarkt  

  

150 aangesloten landen maken afspraken mbt handel;  

- Dumping niet toegestaan  

- Protectionistische maatregelen moeten worden afgeschaft

Waar gaan de subidies heen?

https://www.trouw.nl/groen/waar-geven-we-die-725-miljoen-aan-landbouwsubsidies-aan-uit-~ab93f610/

Samenvatting tot nog toe

1. Landbouwbelangen botsen nog steeds, er wordt maar moeizaam vooruitgang geboekt tussen landen die hun boeren willen beschermen en agrarische exportlanden. 

 

2. Industriële producten, het belangrijkste onderdeel van internationale handel, zijn de laatste decennia vrijer te verhandelen. 

 

3. Het succes van de NIC's en van de derde industriële golf, was zonder protectionisme voor de 'infant industries' niet mogelijk geweest. 

 

4. De MOL's hebben nauwelijks geprofiteerd van de liberalisering. Ze hebben weinig belemmeringen voor export, maar hebben ook weinig te verhandelen. Vaak lukt het ook niet om zelfvoorzienend (autarkisch) te zijn. 

 

5. Ontwikkelingslanden zijn  niet altijd gebaat bij liberalisering; het kan de eigen industriële ontwikkeling de nek omdraaien (rijke landen kunnen gemakkelijker doelmatiger produceren door schaalvoordelen).

3e industriële golf als oplossing

3e industrialisatie golf → grondstofprijzen↑ → olie exporterende landen geen structurele negatieve handelsbalans → circulatie geld↑ → werkgelegenheid↑ → welvaartsverschillen↓

 

Echter, dit is een ideaalbeeld. Vaak verdwijnt er geld bij de politiek en economische elite. 

Netto buitenlandse kapitaal 

2017 (UN)

Buitenlandse schulden

1. Oorzaken

1. Negatieve handelsbalans 

 

2. Gebrek aan kapitaalvorming (door gebrek aan winst bij bedrijven en sparen particulieren) 

 

3. Overheid krijgt weinig belasting binnen

4. Ontwikkeling schuldquote

Schuldquote (hoeveelheid schuld tov BNI) is afgenomen van 60% naar 15% in de subsahara tussen midden jaren '90 en 2010. Nu weer stijgende. Terug naar pre-HIPC?!

  

Deze daling kwam o.a. door:  

  

- Afnemende betalingsverplichtingen op de schuldendienst als percentage van de jaarlijkse export

- Programma's van het IMF voor schuldverlichting  

- Economische groei in lage- en middeninkomenslanden  

- Toename van exportinkomsten

3. Hulp vanuit Wereldbank & IMF

Helpen dmv het HIPC-initiatief (Heavily Indebted Poor Countries Initiative): 

 

Schuldsanering en armoedebestrijding tegelijk doordat ontvangen geld moeten worden ingezet tegen bestrijding van armoede. 

 

Het initiatief leverde schuldverlichting op van 57 mrd dollar in 35 landen.

2. IMF

'Lender of last resort' --> overbruggingskredieten

5. weer pre-HIPC?

Klik

Vliegende ganzen model

Multinationals investeren in landen waar de lonen laag zijn. Eenvoudige, arbeidsintensieve onderdelen leveren lage kosten op wanneer de lonen laag zijn. De afzetmarkten daarvan zijn hoofdzakelijk rijke landen. 

 

We gaan aan het werk met een praktijkvoorbeeld: de textielindustrie in Myanmar (Zondag met Lubach)

Vliegende Ganzen model

Economische theorie over vestigingsbeleid. 

Scope van landen

Scope van een bedrijf

 

Multinationals zoeken de vestigingsplaats met de beste comparatieve kosten.

Praktijkvoorbeeld: Myanmar (textiel) Samenwerkingsopdracht 

Jullie hebben zojuist het Vliegende Ganzenmodel besproken. Het is nu tijd om naar een gedeelte van een aflevering van Zondag met Lubach te kijken (15 minuten).

Beantwoord met jouw groepje deze vragen:

1. In hoeverre kunnen wij garanderen dat de afschaffing van kinderarbeid daadwerkelijk leidt tot een verbetering van de leefomstandigheden van kinderen?
2. Is het niet mogelijk dat kinderen die nu in fabrieken werken op straat terechtkomen of in andere industriën, zoals de kinderprostitutie, uitgebuit gaan worden? 
3. Welke mogelijke oplossing zouden jullie aandragen? Welke partijen heb je daarvoor nodig?
   

 

Jullie hebben 30 minuten de tijd om de video te bekijken en de vragen te beantwoorden.

Nabespreking praktijkvoorbeeld

Per groep van 2/3 de antwoorden benoemen.

 

1. In hoeverre kunnen wij garanderen dat de afschaffing van kinderarbeid daadwerkelijk leidt tot een verbetering van de leefomstandigheden van kinderen?

2.  Is het niet mogelijk dat kinderen die nu in fabrieken werken op straat terechtkomen of in andere industrieën, zoals de kinderprostitutie, uitgebuit gaan worden?  

3. Welke mogelijke oplossing zouden jullie aandragen? Welke partijen heb je daarvoor nodig? 

Negatief imago multinationals 

Werkvorm: Denken, delen, uitwisselen

Context: pagina 218 (dilemma van arbeidsomstandigheden in ontwikkelingslanden)

Stappenplan:

1.  Lees zelfstandig pagina 218 en 219 +  220 (10 minuten)
2. Schrijf voor jezelf op welk dilemma er speelt (5 minuten)
3. Bespreek in groepjes elkaars uitkomsten (10 minuten)
4. Bedenk per groepje hoe jullie de toekomst t.a.v. dit probleem zien (5 minuten)
5. Kort klassikaal delen (5 minuten)

Globaliseringsideologieën

• Ergens bij horen neemt een mondiale dimensie aan.
• Anders- en religieuze globalisme = geen anti-globalisme.
• Beter te omschrijven als 'alternatief globalisme'.
• Alternatieve visie op een geïntegreerde wereld.
• Verzetten zich tegen neoliberale projecties van universele vrijemarkt principes.
  

Marktglobalisme

Globalisering voorzien van vrije-marktnormen

Andersglobalisme

Mondiale solidariteit en verdelende rechtvaardigheid (tegenhanger van het marktglobalisme)

Religieuze globalismen

• Tegen markt- en andersglobalisme
• Verdedigen religieuze waarden (worden bedreigt door krachten van secularisme en consumentisme)
  

Importheffing

Contingentering

Tariefquota

Non-tarifaire handelsbeperking

Subsidies

Max. hoeveelheid

Importtarief + max. hoeveelheid

Belastingvoordeel / gelden toekennen

Kwaliteitseisen (bijv. hygiëne / duurzaamheid)

Invoertarieven

Huiswerk

• Maak de verwerkingsvragen van HC 5
  
• Zie planner voor college 6