2.3 Hormonen en ontwikkeling

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2,3

4.1 De puberteit

2.3 Hormonen en ontwikkeling

Hormonen

Hormonen zijn stoffen die regelen wat de organen doen. 

Er zijn veel verschillende hormonen die van alles regelen, ook voortplanting. De hormonen die bij voortplanting een rol hebben zijn de geslachtshormonen. Deze beginnen in de puberteit te werken. 

Geslachtshormonen

Geslachtshormonen regelen de werking van de voortplantingsorganen. 

Ze zorgen voor de ontwikkeling van meisje/jongen tot vrouw/man. 

De teelballen maken mannelijke geslachtshormonen. De eierstokken maken vrouwelijke geslachtshormonen. 

Hormonen beïnvloeden ook je humeur. 

Humeur

Borst groei

Ontwikkeling geslachts organen

Invloed op huid

Sterkere botten

Vet opslag

Sterkere botten

Groei van spiermassa

Groei van gezichtsbeharing

Aanmaken zaadcellen

Groei van de penis

Groei van lichaamshaar

Maak opdracht 19

Primaire geslachtskenmerken

Geslacht of sekse: jongen of meisje?

Geslachtskenmerken: waaraan je ziet of het een jongen of meisje is. 

Primaire geslachtkenmerken: kenmerken die bij de geboorte aanwezig zijn

• Meisjes: vulva (schaamlippen, clitoris en opening van de vagina)
  
• Jongens: penis en balzak
  

Maak opdracht 20a

Maak opdracht 20b

Een enkele keer is aan de buitenkant niet meteen te zien of de baby een jongen of een meisje is. Dat gebeurt in Nederland gemiddeld één keer per week. De baby heeft dan zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. Dit noem je intersekse. Soms blijkt pas in de puberteit dat een persoon intersekse is.

Puberteit

Ongeveer na je 10e verjaardag vinden er veranderingen in je lichaam plaats. Gemiddeld komen jongeren in hun 12e levensjaar in de puberteit. In de puberteit verander je lichamelijk, geestelijk en sociaal.

Lichamelijke veranderingen

De lichamelijke veranderingen tijdens de puberteit zijn soms te zien, maar soms ook niet. Wat je wel kan zien is dat je snel begint te groeien (de groeispurt). Zowel jongens en meisjes krijgen haren (onder de oksels, schaamhaar). Bij meisjes groeien de borsten en ze krijgen rondere lichaamsvormen. Jongens krijgen baardgroei en worden gespierder, de stem wordt lager. Ook zijn er dingen die je niet kan zien. Bijvoorbeeld dat je voortplantingsorganen zich ontwikkelen. De gevolgen hiervan zijn wel te zien. Meisjes worden ongesteld en jongens krijgen hun eerste zaadlozing. 

De geslachtskenmerken die tijdens de puberteit ontstaan heten secundaire geslachtskenmerken. 

Lichamelijke veranderingen

SECUNDAIRE geslachtskenmerken

Zie je pas vanaf je 10e jaar.

Jongens krijgen een baard en borsthaar. 

Ze krijgen meer spieren en 

'de baard in de keel'.

SECUNDAIRE geslachtskenmerken

Meisjes krijgen rondere lichaamsvormen. Ze krijgen borsten en bredere heupen. 

Maak opdracht 21

Maak opdracht 22a en b

Maak opdracht 23

Quizje?

Is de haargroei onder de oksels een primair geslachtskenmerk?

1. Nee
2. ja

Primair geslachtskenmerk bij een jongen is:

1. balzak en penis
2. borsthaar en baardgroei
3. schaamlippen en vagina
4. gespierde lichaamsbouw

Wat is puberteit eigenlijk?

schaamhaar

1. is een primair geslachtskenmerk
2. is een secundair geslachtskenmerk
3. is geen geslachtskenmerk

Penis en balzak

1. zijn primaire geslachtskenmerken
2. zijn secundaire geslachtskenmerken

Rondere lichaamsvorm en borsten

1. zijn primaire geslachtskenmerken
2. zijn secundaire geslachtskenmerken

Heeft een kleuter van 4 jaar secundaire geslachtskenmerken?

1. ja
2. nee

Primaire geslachtskenmerken

Secundaire geslachtskenmerken

Jeugdpuistjes

Schaamhaar

Schaamlippen

Ongesteldheid

Baardgroei

Een lage stem

Een penis

Op welke leeftijd begint de puberteit gemiddeld bij meisjes?

1. 9 jaar
2. 10 jaar
3. 11 jaar
4. 12 jaar

Waaraan kan je bij de geboorte al zien dat het een meisje is?

Op welke leeftijd begint de puberteit gemiddeld bij jongens?

1. 10 jaar
2. 11 jaar
3. 12 jaar
4. 13 jaar

Waaraan kan je vanaf de geboorte al zien dat het een jongen is?

Is baardgroei een secundair of een primair geslachtskenmerk?

1. primair
2. secundair

Is het krijgen van borsten een primair of secundaire geslachtskenmerk?

1. primair
2. secundair

Is een vagina een primair of secundaire geslachtskenmerk?

1. primair
2. secundair

welke veranderingen komen bij jongens én meisjes in de puberteit voor?

Noem twee dingen die in de puberteit veranderen aan het lichaam van de vrouw.

Noem twee dingen die in de puberteit veranderen aan het lichaam van de man.