TH 2(H5) - DNA - les 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 2 (H5) DNA

BS 1 Bouw en functie van DNA 

vandaag:

korte herhaling

nabespreking opgave 2 t/m 4

aan de slag met opgave 5 en BS 2

Leerdoelen - BS1

Na deze les kun je:

•  de bouw en functies van DNA beschrijven
  

begrippen BS1

DNA

genoom

mtDNA

kernDNA

nucleïnezuur

nucleotide

desoxyribose

adenine (A)

thymine (T)

cytosine (C)

guanine (G)

enkelstrengs DNA

basenparing

basenpaar

dubbelstrengs DNA

helixstructuur

sequentie

gen

niet-coderend DNA

repetitief DNA

DNA - bouwstenen

nucleotiden (naar eerste ontdekking in nucleus)

nucleïnezuur

• monosacharine = suiker: deoxyribose
• fosfaatgroep 
• stikstofbase:

     A = adenine

     T = thymine

     C = cytosine

     G = guanine 

DNA - bouwstenen

nucleotiden:

aan elkaar gekoppeld

- lange keten - enkelstrengs DNA

DNA - bouwstenen

- 2 ketens enkelsstrengs DNA worden d.m.v. 

baseparing aan elkaar verbonden :

• A's met T's 
  
• C's met G's 

combi's: (BINAS 71)

AT (beide hoekig)

CG(beide rond) 

DNA

genoom 

• ATCG naast elkaar = sequentie 

DNA in een eukaryoot

opgerold tot:

• helix 
• spiraal
• dikke draad
• chromosoom

zo past het in de 

celkern!!

circulair DNA

mitochondriën en

chloroplasten hebben 

circulair DNA 

net als bepaalde bacteriën

en virussen

• deze kunnen onafhankelijk 
  

     functioneren door eigen DNA! 

Wat zijn de basenkoppels bij het DNA?

1. A met T C met G
2. A met C G met T
3. A met G C met T

Wat is dubbelstrengs DNA?

1. een basenkoppel
2. 2 nucleotiden ketens met elkaar verbonden tot een helix
3. 1 rij van nucleotiden aan elkaar
4. herhaalde sequentie

Wat is een gen?

1. een basenpaar
2. een spiraal gevormde structuur
3. al het DNA bij elkaar
4. een deel van een DNA-molecuul dat een code voor een eiwit bevat

Repetitief DNA is:

1. DNA dat de repetitie goed heeft gemaakt
2. een gen
3. DNA met veel herhalingen
4. een helix

3a zet van groot naar klein

groot

klein

genoom

DNA-molecuul

chromosoom

gen

thymine

nucleotide

3b. wat is de nucleotide sequentie van de andere (complementaire) streng?
CGGATACGGTTA

3c. Waarom is het gewichtpercentage van adenine vrijwel gelijk aan dat van thymine?

1. dat is toeval
2. omdat er overal ongeveer een kwart van is.
3. omdat deze samen een basenkoppel vormen
4. omdat het chromosoom is dubbel geklapt.

3d. DNA is opgebouwd uit slechts 4 verschillende nucleotiden, hoe kunnen deze coderen voor veel meer verschillende eiwitten?

1. door de locatie
2. er zijn maar 4 eiwitten
3. er zijn er stiekem meer
4. de nucleotiden vormen samen een code

4. Waarom maakt de mens geen vitamine C meer aan terwijl andere zoogdieren dat nog wel doen?

1. we hebben geen vitamine C nodig
2. we eten genoeg vitamine C met ons voedsel
3. vitamine D compenseert

Thema 2 (H5) DNA

BS 1 Bouw en functie van DNA 

nog vragen??? 

Thema 2 (H5) DNA

BS 2 DNA-replicatie 

Begrippen BS2

S-fase

DNA-replicatie

vrije DNA-nucleotiden

DNA-polymerase 

chromatiden

telomeer

DNA-analyse

sequencen

Je kan het je vast niet meer herinneren, maar vlak na de bevruchting bestond je nog uit maar 1 cel!

Nu ben je ongeveer 30 biljoen cellen groot, dus 

30⋅10​12​​

Hoe heet het proces waardoor je van 1 cel 2 cellen kunt maken?

Celdeling 

Door middel van celdeling maak je van een cel een identieke dochter cel. Deze cel moet dus ook hetzelfde DNA hebben.

celdeling start dus ook altijd met het kopieren van DNA, ook wel replicatie genoemd.

https://www.bioplek.org/animaties/cel/mitose.html

Wat is DNA-replicatie?

het kopiëren van het DNA zodat alle cellen een celkern met DNA krijgen na celdeling

tijdens de S-fase van de celcyclus (de wat??)

waar/wanneer - hoe

Celdeling

mitose 

Celdeling

tijdens de S-fase 

vindt de DNA-synthese/

DNA-replicatie plaats 

waar/wanneer - hoe

de replicatie

stap 1

verbindingen van de base paren worden verbroken 

stap 2

en gaan de 2 strengen uit elkaar

stap 3

DNA-polymerase wordt erbij gehaald...

stap 3

DNA-polymerase wordt erbij gehaald...

dit enzym koppels een nieuwe complementaire base aan de vrijgekomen streng

stap 4

DNA-polymerase hecht aan de oude keten en maakt een nieuwe complementaire streng

stap 4

DNA-polymerase hecht aan de oude keten en maakt een nieuwe complementaire streng

-> door stap voor stap nieuwe nucleotiden te matchen en verbinden

chromosoom

een chromosoom bestaat uit 2 chromatiden die na elke celdeling bestaat uit een:

• oude keten 
• nieuwe keten

chromosoom

centromeer

• plek waar de chromosomen aan elkaar zitten aan het begin van de mitose

telomeer

• niet-coderend DNA
  
• beschermd de uiteinde 
  
• repeterend: TTAGGG 
• na elke celdeling korter

aan de slag

opdracht 6+7

6A. Welk enzym komt in actie nadat de 2 DNA strengen uitklaar zijn gegaan? (BINAS 71D)

1. DNA-polymerase
2. DNA-ligase
3. DNA-helicase
4. DNA-chromatase

6B Een diploïde cel kan je aangeven met 2n, hoe kan je een diploïde cel met mitose weergeven?

1. 2n
2. 6n
3. 4n
4. 2n / a 2n+2n

6c. Waarom worden chromosomen vaak afgebeeld als een X?

1. dit is makkelijker als een bolletje DNA zoals het de celkern zit
2. dit is gewoon bedacht zo
3. Doordat chromosomen aan het begin van de mitose zo aan elkaar vast zitten.
4. dit is de afkorting van chromosoom in de wetenschap

chromosoom

centromeer

• plek waar de chromosomen aan elkaar zitten aan het begin van de mitose

6D. Bij het gebruik van radioactief gelabelde nucleotiden, welke chromatiden bevatten deze na een S-fase van een celcyclus?

1. alleen de leidende
2. alleen de complementaire streng
3. beide strengen

7a. Onderzoekers bekijken de telomeren van mensen ter indicatie hoe lang zij theoretisch gezien nog te leven hebben. Waarom bekijken ze de telomeren?

1. hier zit veel repetitief DNA in
2. hier worden snel fouten in gemaakt bij de replicatie
3. deze bevatten de originele leidende streng
4. deze worden steeds iets korter na elke celdeling

7B. Waarom kan je bij prokaryoten geen telomeren bestuderen?

1. deze worden niet korter na elke celdeling
2. ze hebben circulair DNA dus hebben gene uiteinde
3. hun telomeren worden juist langer
4. het circulaire DNA wordt steeds op een ander punt aan elkaar geplakt

Sequencen

• DNA-analyse methode 
  
• bepalen van de volgorde van de nucleotiden
• gebruikt bij verwantschapt onderzoek, forensisch onderzoek, etc

aan de slag -> huiswerk 

opdracht 8+9

lees BS 3