1.5 Dieren van vroeger

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom

- Boek en agenda op tafel

- Huiswerk in de agenda zetten.

- Les §1.5 - Dieren van vroeger

Leerdoelen

Je kunt:

• uitleggen hoe je onderzoek kunt doen naar organismen die vroeger leefden.
• uitleggen hoe fossielen ontstaan.
• uitleggen hoe je de leeftijd van fossielen kunt bepalen.

Huiswerk

Lezen §1.5

Afmaken opdrachten 1.4

§1.5 - 1, 2, 3, 4, 5,6, 7, 8, 9 en 10

Dieren van vroeger

Doelen van de les

Je weet wat fossielen zijn

Je weet hoe fossielen ontstaan

Je kan vertellen hoe je een fossielen onderzoeker noemt

Je weet hoe je kan bepalen hoe oud een fossiel is

Fossielen

Fossielen = overblijfselen van planten 

of dieren die vroeger leefden.

Paleontologen doen onderzoek 

naar fossielen. Ze proberen de 

organismen na te bouwen: reconstrueren. 

Wat leefde er vroeger

Sommige dieren zijn uitgestorven, zoals dinosauriërs

Hoe die er uitzagen, kunnen we achterhalen met fossielen:

Overblijfsels van planten of dieren

Wat leefde er vroeger?

Onderzoek naar fossielen: paleontologie

Een onderzoeker van fossielen: paleontoloog

Organismen nabouwen met de restanten noemen we reconstrueren

Hoe ontstaan fossielen?

Dode dieren op bodem van rivier/zee

Nieuwe laag grond er overheen

Zachte delen (huid, spieren, etc.) verdwijnen. 

Harde delen blijven over

Fossielen ontstaan alleen als iets snel wordt begraven

Rivierdelta -> rivier mondt uit in zee

Hoe ontstaan fossielen

• Dier of plant gaat dood en zakt naar de bodem
• Zachte delen worden gegeten of vergaan
• Een laagje sediment (zand en klei) over de botten, elk jaar opnieuw
• De vele laagjes drukken steeds strakker op elkaar: het versteent
  

Hoe ontstaan fossielen

Langzaam werd het zee land

Door wind en water ontstond erosie: stukjes grond sleten af

De fossielen kwamen weer ‘naar boven’

Hoe ontstaan fossielen?

Alleen harde delen worden bewaard. De rest verteert.

Ze worden bedekt met sediment: laagje van zand- en kleideeltjes en gebroken schelpen.

Hoe ontstaan fossielen?

Miljoenen jaren komt er een laagje sediment overheen. Het gewicht drukt zand en klei in elkaar: het wordt hard.

Verstenen = hard worden van bodemlagen.

Erosie = slijten van de aardbodem door wind en water. 

De leeftijd van fossielen

Als je weet in welke steenlaag een fossiel ligt, kan je bepalen hoe oud hij ongeveer is

• Oudste lagen liggen onder

• nieuwste lagen liggen boven
  

Gidsfossielen

Gidsfossielen gebruikt om te bepalen hoe oud een laag is

Fossielen die veel voorkomen, op veel plaatsen leefden, herkenbaar zijn en kort hebben geleefd

Gidsfossielen

De leeftijd van fossielen

Stoffen veranderen over tijd, en wetenschappers weten bij elke stof hoe snel dat gaat

Koolstof komt voor in levende en dode wezens, en het verandert met bekende snelheid
 

Door die stof te bekijken weten ze hoe lang geleden het organisme in de bodem is terechtgekomen

Koolstofdatering

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Wat zijn fossielen?

1. Overblijfselen van dieren
2. Overblijfselen van planten
3. Overblijfselen van dieren en planten
4. OVerblijfselen van mensen

Waar of niet? Fossielen vind je alleen maar onder water

1. Waar
2. Niet waar

Naturalis

Klaar met je opdrachten?

Ga naar: https://www.naturalis.nl/virtueelmuseum

Kies 'Dinotijd' of 'De ijstijd' en kijk rond in het museum. Welke fossielen kun je vinden?