Leestekens en hoofdletters

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-4

* Leestekens en hoofdletters

Lesdoelen

• Je leert leestekens op de juiste manier gebruiken.
• Je weet wanneer je welke leestekens je moet gebruiken in een bepaalde situatie.
• Je weet wanneer je een hoofdletter gebruikt

Begrip

• Leestekens: tekens die in de tekst gebruikt worden om een tekst beter leesbaar te maken. 

Plaats leestekens in de tekst

Gebruik blz. 101 van het handboek om de tekst te kunnen verbeteren.

Plaats hoofdletters en leestekens

s zomers leefde men in de middeleeuwen buiten en werden karels avonturen en belerende fantasieën opgevoerd en hoorde men gecreëerde poezie op bomvolle pleinen vol geïnteresseerde mensen was het fictie of nonfictie marias leven stond in ieder geval centraal in veel verhalen want de bijbel speelde een belangrijke rol

Ervaar het verschil!

's Zomers leefde men in de middeleeuwen buiten en werden Karels avonturen en belerende fantasieën opgevoerd en hoorde men gecreëerde poëzie op bomvolle pleinen vol geïnteresseerde mensen. Was het fictie of non-fictie? Maria's leven stond in ieder geval centraal in veel verhalen, want de Bijbel speelde een belangrijke rol.

Een zin eindigt met een leesteken

• Punt (gewone zin):
  De deelnemers presenteren hun act.
• Vraagteken (vraagzin):
  Zijn ze erg zenuwachtig?
• Uitroepteken (uitroep):
  Doe je best!
• Combinatie van een vraag- en uitroepteken: Echt waar?!

Komma

De komma is een korte pauze in een zin. Zonder de komma kan een zin verkeerd geïnterpreteerd worden.

Komma

 De komma is een korte pauze in een zin.

Je gebruikt een komma...	bijvoorbeeld
als je iemand aanspreekt	'Hé, wat doe jij hier?'
tussen delen van een opsomming	In de zomer ga ik fietsen, zwemmen, wandelen en raften.
voor voegwoorden als: want, maar, omdat, zoals.	In deze zin staat een komma, want er staat een voegwoord in.
tussen twee persoonsvormen	Pas toen hij dat zei, vielen de puzzelstukjes op z'n plaats.

Wat gebeurt hier?

De meester zei Pietje is een monster.

• De meester zei: "Pietje is een monster."
• "De meester," zei Pietje, "is een monster."

Wat gebeurt hier?

• De leerlingen die met zekerheid een voldoende willen hebben vaak goed geleerd en geoefend.
• De leerlingen die met zekerheid een voldoende willen, hebben vaak goed geleerd en geoefend.

Schrijf de zin over, met de komma op de juiste plek!

Als je gesport hebt moet je daarna douchen.

Als je gesport hebt, moet je daarna douchen.

Dubbele punt

• Voor een toelichting of verklaring.
• Voor een opsomming
• Voor een citaat

Wat gebeurt hier?

• De patiënt redt het niet het donorhart invriezen dus
• De patiënt redt het: niet het donorhart invriezen dus!
• De patiënt redt het niet: het donorhart invriezen dus!

Schrijf de zin over, met de dubbele punt en komma op de juiste plek!

Laatst toen ik mijn kamer aan het opruimen was vond ik allerlei spullen van toen ik jong was lego barbies kaartspellen en knuffels.

Laatst, toen ik mijn kamer aan het opruimen was, vond ik allerlei spullen van toen ik jong was: lego, barbies, kaartspellen en knuffels.

Aanhalings-tekens

• Bij een directe rede of citaat.
• Als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis 

Voorbeeld aanhalingstekens

Directe reden of een citaat:

- 'Heb jij een pen voor me?' vroeg Rachel aan Sem.

- 'Volgende week ben ik bij mijn vader en zijn vriend', zei Storm.

- Linde smeekte haar zus: 'Mag ik alsjeblieft dat zwarte jurkje van je lenen?'

- 'Als ik je van het station moet halen,' zei Lars, 'dan stuur je maar een appje.'

Voorbeeld aanhalingstekens

LET OP! 

Bij een indirecte rede (je schrijft dan niet letterlijk iemands woorden) en bij gedachten gebruik je geen aanhalingstekens.

- Rachel vroeg aan Sem of hij een pen voor haar had.

‘Isabelle zei:‘ Ik heb een super vakantie gehad.

1. Goed
2. Fout

Bjorn vroeg: ‘Wil je de suiker aangeven?’

1. Goed
2. Fout

Nina zei tegen Joost: ‘Ik kan het niet vinden.’

1. Goed
2. Fout

Hij dacht dat hij wel op tijd kon komen.

1. juist
2. onjuist

Bollo, de hond van de buren, heeft het hele weekend geblaft.

1. juist
2. onjuist

'Je kunt ervan uitgaan', zegt hij, 'dat ik niet op tijd in de les kan komen'.

1. juist
2. onjuist

Hoofdletters aan het begin van een zin

De meeste zinnen beginnen met een hoofdletter.

Uitzonderingen:

• De zin begint met een apostrof --> 's Winters
• De zin start met een getal in cijfers --> 25 mensen kwamen om
• De zin start met een symbool --> @-tekens gebruik je in mailadressen, Twitteraccounts, enz

Apostrof

• Je begint een zin met een hoofdletter.

Als de zin met een afgekort woord begint, verschuift de hoofdletter naar het tweede woord:

• 's Ochtends sta ik vroeg op.
• 't Was vanochtend wel erg koud.

Cijfer of symbool

Als de zin met een cijfer of symbool begint, schrijf je geen hoofdletter aan het begin van de zin.

• €15 betaalde hij voor het boek.
• 86 jaar geleden werd mijn opa geboren.

Eigennamen 

Dit zijn namen van personen, instituten, merken, historische gebeurtenissen en feestdagen.

Rembrandt, Apple, de Bijbel (als het gaat om het verhaal), Nike, Tweede Wereldoorlog en Moederdag.

Tussenvoegsels

Je schrijft het eerste en het laatste deel van een naam met een hoofdletter.

Moniek van der Berg

mevr. M. van der Berg

mevr. Van der Berg

dhr. Van Driel

Aardrijkskundige namen en afleidingen

Bij aardrijkskundige namen van landen, steden, rivieren, enzovoort gebruik je een hoofdletter.

• Eindhoven
• Amerikaanse president (afleiding)
• Noord-Amerika
  
  

Ook bij volken, talen of dialecten gebruik je een hoofdletter.

• Fransman
• Limburgs dialect

Geen hoofdletter

• maanden --> april, mei, december
• dagen --> maandag, zaterdag
• windstreken --> noordoosten, westen
• historische tijdperken --> prehistorie
• afleidingen feestdagen --> paasei, moederdagcadeau

Geen hoofdletter

Culturele, politieke en religieuze stromingen krijgen een kleine letter.

existentialisme, hindoeïsme, hindoes (aanhangers)

maar....

Je schrijft wel een hoofdletter als het gaat om bewoners van een bepaald gebied of als het gaat om een instituut in een stroming

Hindoes (mensen uit Hindoestan/ Voor-Indië) en de Boeddhistische Unie Nederland

Wat is goed geschreven?

1. ronell Langston Plasschaert
2. Ronell langston Plasschaert
3. Ronell Langston Plasschaert
4. Ronell Langston plasschaert

Wat is goed geschreven?

1. belgische gerechten
2. belgische Gerechten
3. Belgische Gerechten
4. Belgische gerechten

Welk woord schrijf je met een hoofdletter?

1. kerstmis
2. december
3. kerstviering
4. kerstboom

Welk woord schrijf je met een hoofdletter?

1. winkel
2. supermarkt
3. lidl
4. aanbieding

Zelfstandig werken

Oefenen hoofdletters (oefening 1 t/m 4)

Oefenen leestekens

Combinatie hoofdletters en leestekens