B2 Het hormoonstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Regeling

5.2 Het hormoonstelsel

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven op welke manieren hormonen de cellen van weefsels en organen kunnen beïnvloeden.
• Je kunt de werking van hormoonklieren beschrijven en uitleggen hoe doelwitorganen op de hormonen reageren.
• hormoonklieren: hypofyse, schildklier, alvleesklier, nieren, bijnieren, eierstokken, teelballen

Klieren

exocrien= klieren met een afvoerbuis

endocrien=klieren die hun product afgeven aan het bloed

voorbeelden van beide?

zweetklieren, speekselklieren, traanklieren, talgklieren  zijn exocrien

endocrien: hypofyse, eierstokken, teelballen, alle hormoonklieren

Hormonale regulatie

De werking van een aantal hormonen + waar ze worden geproduceerd

-> staat ook in BINAS

tabel 89A

Hypofyse

Heeft een voorkwab en een achterkwab.

Secretie (afgifte) wordt geregeld door hypothalamus. Dit is het deel van de hersenen wat boven de hypofyse ligt.

Hypofyse

FSH & LH: beïnvloeden testes en ovaria

TSH (thyroïdstimulerendhormoon): beïnvloedt de schildklier

Oxytocine: stimuleert het ontstaan van weeën, melksecretie en het ontstaan van band tussen partners/moeder en kind.

ADH (antidiuretisch hormoon): regelt de resorptie van water in de nieren, hierdoor constante osmotische waarde.

GH (groeihormoon): regelt groei en ontwikkeling 

Schildklier

TSH uit hypofyse stimuleert de afgifte van thyroxine uit de schildklier.

Bij teveel thyroxine wordt TSH geremd.

Bij te weinig thyroxine wordt TSH afgegeven.

Thyroxine

Te veel:

Hogere stofwisseling, gewichtsverlies en rusteloosheid

te weinig:

Minder stofwisseling, gewichtstoename en vermoeidheid.

Kan komen door te weinig jodium in voeding. Tegenwoordig komt dit niet meer veel voor, omdat jodium wordt toegevoegd aan brood.

Eilandjes van Langerhans

Liggen in je alvleesklier.

Zorgen samen voor productie van twee hormonen die de bloedsuikerspiegel constant houden.

Insuline en Glucagon

Bloedsuikerspiegel

De concentratie glucose in je bloed.

Deze wordt bij een gezond persoon tussen de 4 en 8 mmol/L gehouden. De normwaarde is 5 mmol/L.

Alle koolhydraten die je eet zorgen ervoor dat de concentratie glucose stijgt boven de normwaarde.

Glycogeen in lever en spieren

Diabetes

Type 1: Het afweersysteem heeft de eilandjes van Langerhans vernietigd of inactief gemaakt.

Type 2: De eilandjes van Langerhans maken te weinig insuline of het lichaam reageert er niet meer goed op. Dit werd vroeger vaak ouderdomsdiabetes genoemd omdat het vaak op latere leeftijd voorkwam. Nu krijgen ook steeds meer jonge mensen het.

Nieren: EPO

In je nieren wordt de zuurstofconcentratie gemeten. Wanneer je nieren te weinig zuurstof krijgen produceren ze het hormoon EPO. Dit hormoon stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen. Hierdoor kan meer zuurstof worden vervoerd, als er weer aan de normwaarde wordt voldaan wordt de productie van EPO weer geremd. 

Bijnieren

Produceren adrenaline in stressvolle situaties.

Het zorgt ervoor dat je snel kunt reageren op een situatie.

Adrenaline zorgt ervoor dat de lever/spieren glycogeen omzetten in glucose.

Adrenaline

Meer glucose in je bloed.

Je gaat ook sneller ademen, hart gaat sneller kloppen.

Je bloedvaten in je spieren en hersenen verwijden zich.

Organen die niet belangrijk zijn voor snelle reacties die worden geremd, bijvoorbeeld het verteringsstelsel.

Hormonen

Worden gemaakt door endocriene klieren.

Hormonen maken communicatie mogelijk tussen cellen op grote afstand. Ze zorgen ervoor dat bepaalde reacties op gang komen of juist stoppen. 

De concentratie hormonen in je bloed noem je ook wel de hormoonspiegel.

Hormonen

Hormonen zijn signaalmoleculen die kunnen binden aan hormoonreceptoren in het membraan van doelwitcellen.

Hormonale regulatie

De werking van een aantal hormonen + waar ze worden geproduceerd

-> staat ook in BINAS!

De hormoonklieren

Een hormoon is een...

1. Chemische stof
2. Receptor
3. Elektrisch signaaltje
4. Effector

Het proces waarbij de vorming van een hormoon de vorming van een eerder hormoon REMT heet ...

1. negatieve terugkoppeling
2. positieve terugkoppeling
3. neutrale terugkoppeling
4. vooruitkoppeling

Hoe worden hormonen vervoerd?

1. Door hormoonklieren
2. Door het hele bloedvatenstelsel heen
3. Door de zenuwen
4. Door de lymfevaten

Hoe je reageert op hormonen wordt beïnvloed door:

1. temperatuur en pH
2. concentratie v.h. hormoon en de temperatuur
3. de pH en het aantal receptoren.
4. concentratie v.h. hormoon en aantal receptoren.

Iemand met suikerziekte heeft hormonen nodig. Deze hormonen worden in het bloed ingespoten.

Welke uitspraak over deze hormonen is juist

1. Deze hormonen zijn vetten
2. Deze hormonen zijn koolhydraten
3. Deze hormonen zijn eiwitten
4. Deze hormonen zijn vitaminen

De volgende hormonen spelen een rol in ons lichaam:
1 hormonen uit de alvleesklier
2 hormonen uit de hypofyse
3 hormonen uit de schildklier
4 hormonen uit een bijnier
Welke hormonen hebben invloed op de groei?

1. Alleen 1.
2. Alleen 2.
3. Zowel 1 als 4.
4. Zowel 2 als 3.

De alvleesklier maakt de hormonen insuline en glucagon aan. Wat is de functie van deze twee hormonen? Deze hormonen regelen de:

1. hoeveelheid gal.
2. bloedsuikerspiegel.
3. dikte van de klieren.
4. productie van maagsap.

De bijnieren produceren een hormoon. Dit hormoon wordt ook gebruikt als doping. Welke functie heeft dit hormoon in het lichaam?

1. Stimuleren van de ademhalingsactiviteit.
2. Verlaging van het glucosegehalte in het bloed.
3. Vertraging van de hartslag.
4. Vernauwing van bloedvaten naar de hersenen

ADH werkt in op cellen die dit hormoon kunnen herkennen met behulp van zogenoemde ADH-receptoren.

Waar bevinden zich deze ADH-receptoren voornamelijk?

1. op het celmembraan van cellen in de wand van de nierader
2. op het celmembraan van cellen in de wand van de nierkanaaltjes
3. op het celwand van cellen in de wand van de nierkapsels
4. op het celmembraan van cellen in de wand van de nierslagader

Als er meer ADH afgegeven wordt, dan ...

1. wordt je urine lichter van kleur en stijgt de osmotische waarde van het bloed
2. wordt de urine donkerder van kleur en stijgt de osmotische waarde van het bloed
3. wordt je urine lichter van kleur en daalt de osmotische waarde van het bloed
4. wordt je urine donkerder van kleur en daalt de osmotische waarde van je bloed

Nabespreken

• Je kunt beschrijven op welke manieren hormonen de cellen van weefsels en organen kunnen beïnvloeden.
• Je kunt de werking van hormoonklieren beschrijven en uitleggen hoe doelwitorganen op de hormonen reageren.

Aan het werk

- Lees de tekst van B2 en bekijk de afbeeldingen

- Maak opdr. 10 t/m 19

- Oefen de flitskaarten online en sluit je leerdoelen af met Test Jezelf 

- Lees Context De Nederlandse reuzin 

en maak opdr. 20 en 21