4.3 & 4.4 Atomen als Bouwstenen, scheiden & ontleden

• Scheikunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

4.3 Atomen als Bouwstenen 

Deze les

- Terugblik verbranding en ontleding

- Atomen en moleculen

- Verbindingen en elementen

-Symbolen en periodiek systeem der elementen

Leerdoelen

Na deze les weten jullie:

-Het verschil tussen moleculen en atomen

- Het verschil tussen elementen en verbindingen

-Hoe jullie de symbolen van een element achterhalen

Terugblik

De vorige lessen hebben we het gehad over verbranding en ontleding. Bijvoorbeeld de ontleding van water.

Water (l) -> waterstof (g) + zuurstof (g)

Maar hoe en waaruit zijn al deze stoffen opgebouwd?

Atomen en moleculen

- Vrijwel alle stoffen zijn opgebouwd uit moleculen.

- Elke stof heeft zijn eigen soort molecuul.

- Een molecuul is het kleinste deeltje van een stof die nog dezelfde stofeigenschappen heeft. 

- Een molecuul is weer opgebouwd uit kleinere deeltjes: Atomen. Dit zijn de kleinste bouwsteentjes in de natuur.

Atomen en moleculen

-Stel we halen water uit elkaar: 1 molecuul water is opgebouwd uit twee atomen waterstof en één atoom zuurstof.

+

Elementen en verbindingen

Behalve over moleculen en atomen, spreken we ook vaak over elementen en verbindingen.

- Elementen zijn stoffen die bestaan uit 1 soort atoom.

- Verbindingen zijn stoffen die bestaan uit 2 of meer soorten atomen.

Overzicht

- Water links: Is een molecuul en een verbinding

- Waterstof middenin: Molecuul en element

- Zuurstof rechts: Atoom en element

Symbolen van elementen

- Alles in de wereld is opgebouwd uit moleculen, en moleculen zijn weer opgebouwd uit atomen.

- Er bestaan maar ongeveer 100 verschillende atomen.

-Al deze atomen hebben hun eigen symbool.

Tabel met veel voorkomende elementen

In tabel 1 op pagina 83 staan veel voorkomende elementen.

symbool	naam	symbool	naam
Al	aluminium	H	waterstof
Cu	koper	C	koolstof
Fe	ijzer	N	stikstof
Au	goud	O	zuurstof
Mg	magnesium	S	zwavel

Periodiek systeem van de elementen

-Alle verschillende atomen zijn terug te vinden in het periodiek systeem van de elementen.

- In het periodiek systeem vind je de naam, symbool, en nog veel meer informatie terug.

Samenvattend

Atomen: 

Molecuul: 

Element: 

Verbinding: 

Samenvattend

Atomen: Kleinste bouwstenen in de natuur.

Molecuul: 

Element: 

Verbinding: 

Samenvattend

Atomen: Kleinste bouwstenen in de natuur.

Molecuul: Opgebouwd uit atomen. Bijna alle stoffen bestaan uit moleculen.

Element: 

Verbinding: 

Samenvattend

Atomen: Kleinste bouwstenen in de natuur.

Molecuul: Opgebouwd uit atomen. Bijna alle stoffen bestaan uit moleculen.

Element: Een atoom of molecuul opgebouwd uit 1 soort atoom.

Verbinding: 

Samenvattend

Atomen: Kleinste bouwstenen in de natuur.

Molecuul: Opgebouwd uit atomen. Bijna alle stoffen bestaan uit moleculen.

Element: Een atoom of molecuul opgebouwd uit 1 soort atoom.

Verbinding: Een molecuul die is opgebouwd uit meer dan 1 soort atoom.

Scheiden van mengsels

Op de achtergrond is een ... mengsel te zien.

1. homogeen
2. heterogeen

Wat voor soort mengsel is op de achtergrond te zien?

1. oplossing
2. suspensie
3. emulsie

Stoffen scheiden

Om stoffen van elkaar te scheiden, gebruik je een scheidingsmethode.

Welke je gebruikt hangt af van de stoffen die in het mengsel aanwezig zijn.

Indampen

Filtreren

Extraheren

Zuivere stoffen

Zuivere stoffen bestaan uit alleen moleculen van die stof. 

Bijvoorbeeld: een schepje suiker bevat alleen suikermoleculen.

Zuiveren

Als je een stof gaat zuiveren, ben je eigenlijk de moleculen aan het sorteren. Je zorgt ervoor dat de moleculen van dezelfde soort bij elkaar terechtkomen. Dat sorteren en zuiveren doe je door scheidingsmethodes te gebruiken.

Voorbeeld

Het zuiveren van suiker. Suikerbieten die in de fabriek worden verwerkt, bestaan voor ongeveer 20% uit suiker. Stap voor stap wordt de suiker gescheiden van de andere stoffen. Uiteindelijk blijven er dan witte kristallen over die voor meer dan 99% uit suiker bestaan.

Afbeelding 12

Een mengsel van 3 stoffen

Afbeelding 13 

3 zuivere stoffen

Atomen: De bouwstenen van moleculen

Er bestaan heel veel zuivere stoffen. Er bestaan dus ook heel veel verschillende moleculen.

Al die moleculen zijn opbouwd uit verschillende bouwstenen, ook wel atomen genoemd. 

Watermolecuul (H2O)

Ammoniak (NH3)

- wordt gebruikt om mee schoon te maken

Ethanol (C2H6O)

- scheikundige naam voor de alcohol in bier en wijn

Extra

Je kan de moleculen ook zien als legohuisjes. Om die legohuisjes te maken heb je bouwstenen nodig, de atomen. Elke kleur van een legoblokje is een atoom. 

Zo zijn er in de voorbeelden ook verschillende kleuren gebruikt. 

Wit = waterstof atoom

Rood = zuurstof atoom

Blauw = stikstof atoom

Zwart = koolstof atoom

Stoffen ontleden

In een van de  vorige lessen heb je hout ontleed door een thermolyse reactie toe te passen 

Denk daaraan terug en 

-  Noem daarbij minimaal 3 waarnemingen.

Stoffen ontleden

Een molecuul kun je kapot maken. Bij het ontleden van water, worden watermoleculen kapot gemaakt.

Het ontleden van een stof is een chemische reactie.

Als je water ontleedt, krijg je waterstof en zuurstof

Extra

Bij het ontleden van een stof ontstaan er nieuw stoffen. De losse bouwstenen vormen nieuwe combinaties. Voor de pijl heb je namelijk 6 watermoleculen en na de pijl heb je 3 zuurstofmoleculen en 6 waterstofmoleculen. 

Een element

Waterstof en zuurstof worden elementen genoemd. Een element is een stof die niet verder kan worden ontleed door een chemische reactie.

Een element bestaat helemaal uit 1 soort atomen. 

Aluminium folie

Extra

Er zijn iets meer dan 100 verschillende atomen, dus ook iets meer dan 100 elementen.

Houtskool

Bestaat uti 1 soort atomen: aluminiumatomen

Bestaat uit 1 soort atomen: 

koolstofatomen

Hoeveel elementen heeft het water molecuul?

H​2​​O

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Hoeveel elementen heeft een amoniak molecuul?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Hoeveel elementen heeft een ethanol (alcohol) molecuul?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Maakwerk

Lezen paragraaf 4.4

Maken opgave: 43 t/m 51