B2: Geen leven zonder water

• Science
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Deel 1

Dit deel gaat over waarom water belangrijk is voor dieren, hoe dieren water gebruiken en hoe dieren zich kunnen aanpassen aan water.

Leerdoelen

Kunnen:

• De functies voor water bij dieren en planten noemen.
• De onderdelen van het menselijk bloed benoemen en hun functie geven.
• Een dierlijke en een plantaardige cel tekenen, de onderdelen benoemen en hun functie geven.
• Uitleggen waardoor planten en dieren hun stevigheid krijgen en hoe ze zijn aangepast aan hun milieuerschillende functies van water opnoemen

Hoe kun je dit bereiken?

• Lees eerst voor jezelf Basisstof 2 van Module 5 door.
• Bekijk dan deze LessonUp les (incl. filmpjes + oefenen).
• Maak tot slot de Huiswerk opdrachten.
  
  Huiswerkopdrachten: 15, 16, 17, 19, 20,
  23, 25, 26, 28 
  Veel succes en groet, Hellen

Water is belangrijk 

Je lichaam bestaat voor ca. 60% uit water.

Dit zit grotendeels opgeslagen in het cytoplasma van je cellen.
In je bloed zit ook veel water.

bloed

• Je hebt ongeveer 5-6 liter bloed, waarvan 4-5 liter water is.
• Bloed transporteert stoffen door ons lichaam (zuurstof/koolstofdioxide/opgeloste voedingsstoffen) 
• Bloed transporteert ook warmte door ons lichaam.

bloedplasma

• 7% plasma-eiwitten
• 91% water
• 2% opgeloste stoffen (voedingsstoffen, zuurstof, koolstofdioxide, en andere afvalstoffen) 

Stevigheid dieren

Inwendig skelet: 

Skelet zit aan de binnenkant vb. de mens

Uitwendig skelet:

Skelet zit aan de buitenkant vb. de krab

Geen skelet:

Geen skelet vb. de kwal

Inwendig skelet

Uitwendig skelet

Geen skelet

Aanpassing tegen uitdroging

Reptielen, vogels en zoogdieren hebben een dikke hoornlaag => hierdoor kan het water moeilijke naar buiten

Insecten hebben een dik pantser dat ook geen water doorlaat.

Hoornlaag

Pantser

Aanpassing Waterdieren

Sommige vissen, zoals paling en zalm, kunnen tijdelijk het zoutgehalte in hun lichaam aanpassen aan het zoutgehalte van het water.

Zalm

Zalm wordt geboren in zoet water. Jonge zalmen zwemmen dan naar de zee en worden daar groot. Volwassen zalmen zwemmen vervolgens weer terug naar het zoete water en planten zich daar voort. Na de voortplanting sterven de zalmen in het zoete water. De jonge zalmen zwemmen vervolgens weer naar zee...

Paling

Paling wordt geboren in de zee en zwemt als jonge paling naar zoet water. Daar groeit hij groter en als hij volwassen is zwemt hij weer terug naar zee. Daar planten ze zich voort en sterft de paling. 

Je lichaam bestaat voor ..... uit water.

1. 50 %
2. 60 %
3. 70 %
4. 90 %

In je lichaam zit 5-6 liter bloed. Dit bloed bestaat voor .... liter uit water.

1. 2-3
2. 3-4
3. 4-5
4. 5-6

Kijk naar het plaatje en geef aan wat A
voorstelt:

1. Bloedcellen
2. Bloedplasma

Kijk naar het plaatje en geef aan wat B
voorstelt:

1. Bloedplasma
2. Bloedcellen

Kijk naar het plaatje en geef aan wat
A, B en C voorstellen:

1. A= Bloedplaatjes B= Witte bloedcellen C= Rode bloedcellen
2. A= Bloedplaatjes B= Water C= Opgeloste stoffen
3. A= Witte Bloedcellen B= Water C= Bloedplaatjes
4. A= Plasma-eiwitten B= Water C= Opgeloste stoffen

Kijk naar het plaatje en geef aan wat
D, E en F voorstellen:

1. A= Bloedplaatjes B= Witte bloedcellen C= Rode bloedcellen
2. A= Bloedplaatjes B= Water C= Opgeloste stoffen
3. A= Witte Bloedcellen B= Water C= Bloedplaatjes
4. A= Plasma-eiwitten B= Water C= Opgeloste stoffen

Kijk naar het plaatje en geef
aan wat A voorstelt:

1. Rode bloedcellen
2. Bloedplaatjes
3. Witte bloedcellen

Kijk naar het plaatje en geef
aan wat B voorstelt:

1. Rode bloedcellen
2. Bloedplaatjes
3. Witte bloedcellen

Willem zegt dat water voor de mens belangrijk is omdat we voor 60% uit water bestaan.
Rianne zegt dat water voor de mens belangrijk is, omdat het een ongeboren kind beschermt.
Wie heeft gelijk?

1. Willem heeft gelijk
2. Rianne heeft gelijk
3. Ze hebben geen van beiden gelijk
4. Ze hebben beiden gelijk

Omdat je veel vocht verliest moet je per dag 1,5 L water drinken. Hoe verlies je dit vocht dan?

1. Urine en ontlasting
2. Tranen en Snot
3. Uitgeademde lucht en zweet
4. Alle antwoorden

Deel 2

Dit deel gaat over waarom water belangrijk is voor planten en hoe planten water gebruiken.

Water is belangrijk 

Water is voor planten een transportmiddel, het vervoert het water van de wortels naar de bladeren.

Water is voor planten ook een bouwstof. In het water zitten nl. belangrijke voedingsstoffen opgelost.

Stevigheid bij planten

Stevigheid planten

Kruidachtige planten: 

Stevigheid door water => Turgor, 

maar ook enigszins door vaatbundels.

Houtachtige planten:

Stevigheid door hout (houtvaten) 

Bastvaten

Houtvaten

KRUIDACHTIGE PLANT 

* stevig door water in vacuole wat tegen celwand aandrukt

Delen van een plant

• Wortel: zuigt water en mineralen op
  
• Stengel: Houdt de plant rechtop en vervoert water en mineralen
  
• Blad: Bevat nerven
  
• Nerven: Geven stevigheid en vervoeren minderalen en water
  
• Bloemen: Maken vruchten en zaden
  

Hoe blijft de plant rechtop staan?

• Als een plant geen water krijgt, gaat hij slap hangen
  
• Kruidachtige planten: hebben water nodig voor stevigheid
  

(bloemen, groenten)

• Vacuole zuigt zich vol, drukt tegen de celwand
  
• Houtachtige planten: hebben dikke stevige celwanden (bomen en struiken) LET OP! Bladeren hebben geen houtcellen!
  

Hoe komt het water boven in het blad?

Hoe komt het water boven in het blad?

Wortelhaar --> wortel -->  stengel --> blad

De bladeren verdampen water door de huidmondjes. Die huidmondjes kunnen planten open- en dichtmaken.

Aanpassing tegen uitdroging

• Waslaagje op het blad => water kan niet via dit laagje naar buiten.
• Kleine dikke bladeren => veel water opslaan.
• Groot wortelstelsel => veel water opzuigen.

Waterplanten

Het water van de zee bevat ca. 3% zout. In een landplant zit minder zout.

Water gaat altijd van een oplossing met een laag zoutgehalte naar een oplossing met een hoog zoutgehalte. 

Dit betekent dat een landplant niet in zout water kan leven. Er zijn echter planten die zich hieraan hebben aangepast.

Zeekraal

Zeekraal heeft bladeren met een dikke waslaag en lijkt wel wat op een vetplant. Zeekreel houdt zout vast in zijn wortels, maar aan het einde van de zomer gaat hij toch dood. Hij heeft zich dan inmiddels al voortgeplant d.m.v. zaden. En in het voorjaar ontstaan hier weer nieuwe zeekraal plantjes uit.

Zeekraal smaakt een beetje zout.

Lamsoor

Lamsoor heeft viltig en witachtige bladeren en paarse bloemen. 

Waarom hebben planten bloemen?

1. Voor voortplanting
2. Voor vogels
3. Voor suiker te maken
4. Voor zonlicht op te vangen

Wat zit er allemaal in een plantencel?

Met welke delen vervoert de plant water en mineralen?

1. Wortels, Stengel, Bloemen
2. Wortels, Stengel, Nerven
3. Vrucht, Stengel, Nerven

Wat is de functie van de celwand?

wat is de functie van de celkern?

Wat zijn de functies van de vacuole?

Hoe zie je aan een boom of struik dat hij te weinig water heeft?

Waarom gaan alleen de bladeren van een boom of struik slap hangen als ze te weinig water hebben?

Een plant verwelkt. De turgor van de cellen...

1. daalt
2. stijgt

Wat is geen manier van stevigheid voor de plant

1. Vezels
2. Houtstof
3. Turgor
4. Sluitcellen

waardoor is een plant stevig?

1. door houtvaten en bastvaten
2. door vezels en houtvaten
3. door houtvaten en turgor
4. door vezels, turgor, en houtvaten

Hoe noemen we de druk die ervoor zorgt dat plantencellen stevig zijn?

1. Turgor
2. Gortur
3. Plasmolyse
4. Lysoplasten

Het kan aan zee voorkomen dat zoetwaterplanten worden overspoeld met zeewater. De turgor van de cellen van deze planten neemt af. Waardoor wordt de daling van de turgor voornamelijk veroorzaakt?

1. cellen verliezen water
2. cellen nemen water op
3. cellen geven zout af
4. cellen nemen zout op

Wat is turgor?

1. druk van de celinhoud tegen de celwand
2. druk van de celwand tegen de celinhoud
3. druk van de celmembraan tegen de celwand
4. druk van de celwand tegen de vacuole