7.1 De eeuw van verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vooraf

Voor het einde van de timer, zorg je dat je klaar bent voor de les (dus niet pas als de timer voorbij is....)

Lessonup

• Gebruik je eigen naam (smiley/emoji mag)

• Gebruik elke keer dezelfde naam!

Rules!

• We respecteren elkaar en elkaars spullen; we laten elkaar uitspreken en behandelen elkaar met respect.
• Je komt goed voorbereid naar de les; materiaal goed voor elkaar, ingelezen, etc.
• Eten, drinken of naar het toilet doen we zoveel mogelijk na de les of in de pauze
• De telefoon blijft in de tas, broekzak (o.i.d) tenzij anders wordt aangegeven.
• We gebruiken de laptop uitsluitend voor schooldoeleinden
  

01:15

Kun je vanuit de derde stand omhoog klimmen naar de adel stand (2e)?

1. Ja
2. Nee

01:15

De standensamenleving was in de middeleeuwen logischer dan in 18e eeuw. Leg dit uit.

(Hint: leef je in als een hele rijke bankier)

01:15

Standensamenleving

(Ancien Régime)

Eerste stand: Geestelijkheid

Tweede stand: Adel

Derde stand: de rest

• Eerste en Tweede stand genieten van privileges:

> Hoeven geen belasting te betalen

> Krijgen de beste banen/opdrachten (nepotisme)

• Derde stand:

> Betalen alle belasting (2x aan de heer en aan de koning)

> Moeten herendiensten verrichten

• Dat terwijl de derde stand steeds belangrijker wordt voor de samenleving.
  

01:15

Iedereen in de middeleeuwen accepteerde zijn stand. Waarom?

1. Omdat dit door god zo was bepaald
2. Omdat de koning dit zo heeft bepaald
3. Dit is onderdeel van het feodale systeem, mensen hadden weinig keus
4. Omdat iedereen dit logisch vond

01:15

Eerste stand

Tweede stand

Derde stand

Sleep de volgende mensen/groepen naar de juiste stand:

Paus

Boer

Koning

Absoluut vorst

Bankier

Hertog

Timmerman

Bisschop

Monnik

Handelaar

Filosoof

De verlichting

"De duisternis van de onwetendheid, kan worden overwonnen door het licht van verstand"

- Immanuel Kant

Rationalisme

• Rationalisme: door het gebruik van verstand (ratio) krijg je kennis (niet door de kerk, overheid, bijbel). 
  

• Verlicht filosofen stellen dingen aan de kaak als:

1) Wie mag het land besturen en hoe moet dat gebeuren?

2) Wat geeft het recht om belasting te heffen?

3) Mag de kerk allemaal regels opleggen?

• John Locke: 'Iedereen is gelijk geboren, een koning krijgt niet van God het recht om te regeren, maar van het volk. Als een koning niet in het belang van het volk handelt, mag het volk hem afzetten' (sociaal contract)
  

Thomas Hobbes

(1588-1679)

Jean-Jaques Rousseau

(1712-1778)

John Locke

(1632 - 1704)

• Periode voor 'bestuur'  werd uitgevonden was chaos

• Om deze chaos te voorkomen werden er leiders aangesteld.

• Soevereiniteit ligt bij de vorst;
  

• Sociaal contract; Het volk geeft de vorst macht, zodat chaos voorkomen kan worden.
  

• Periode voor 'bestuur'  werd uitgevonden was  geen chaos

• Het volk geeft vrijwillig macht weg om er zelf beter van te worden
  

• Soevereiniteit ligt bij de vorst (door volk)
  

• Sociaal contract; Het volk geeft de vorst macht, zodat zij er beter van worden. Als de vorst niet handelt in het belang van het volk mogen zij hem afzetten
  

• Men denkt te veel aan zichzelf (egoïsme onder de adel)

• Alles moet in het belang zijn van de algemene wil

• Soevereiniteit ligt bij het volk

• Sociaal contract; Het volk geeft een deel van vrijheid op in het belang van de algemene wil.
  

Het 'sociaal contract' is een deal tussen vorst en volk. Wat houdt deze deal in?

1. Een koning mag regeren als hij handelt in het belang van het volk
2. Het volk mag een koning kiezen die het beste voor het volk is
3. Het volk heeft de macht en de koning heeft het volk te dienen
4. Een koning krijgt de absolute macht zolang hij handelt in het belang van het volk

Ratio

• Tijdens de verlichting werden deze denkwijzen toegepast op het verbeteren van de maatschappij (rationeel optimisme).

• Adel, geestelijkheid, absolutisme, Ancien Regime, tradities  alles kwam ter discussie te staan.

• Zoals er natuurwetten bestonden moesten er ook natuur rechten bestaan voor mensen.
  

01:24

Wat zou John Locke (sociaal contract) vinden van de 'absolute' macht van koning Lodewijk XIV

1. Goed
2. Slecht

01:24

Lodewijk XIV was een absoluut vorst. Dit wil zeggen dat hij alle macht had, hij bepaalde alles.

Wie gaf hem dit recht volgens Lodewijk XIV?

1. Hij zelf, hij was de koning!
2. Van God
3. Door het volk dat op hem gestemd had
4. Door zijn vader, omdat hij de macht had geërfd

02:55

De president

Leider van de regering en de strijdkrachten.

Hooggerechtshof

Controleert de regering. Kan wetten en besluiten verbieden die in strijdt zijn met de grondwet.

Congres

Het parlement van Amerika. Hierin maken afgevaardigden van de staten wetten

Sleep de machten naar de juiste persoon/instituut

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechterlijke macht

Francois-Marie Arouet (Voltaire)

(1694-1778)

Charles

Montesquieu

(1689-1755)

• In candide valt Voltaire de omstandigheden in zijn tijd aan: kolonialisme, slavernij, hebzucht, Ancien Regime.

• Hij stelt dat men niet blindelings de kerk of de overheid moet volgen, maar het gezonde verstand gebruiken

• Maar... Het overgrote deel van het volk is te dom om bestuurlijke verantwoordelijkheid te dragen.
  

Voltaire

Montesquieu

Locke

Diderot

Macht moet verdeeld zijn in drie onderdelen: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke

Sociaal contract waarbij mensen uit hun midden bestuurders kiezen en het recht behoud om ze af te zetten

Het overgrote deel van het volk is te dom om bestuurlijke verantwoordelijkheid te dragen

Bedenker van de Ecyclopédie om het volk te onderwijzen

Leerdoelen 7.1

1) Je kunt het ontstaan van verlichte ideeën beschrijven en verklaren.

• Tijdens de Middeleeuwen twijfelde niemand aan de kerk of vorsten, omdat het altijd zo gedaan werd (traditie) of omdat God het zo bedacht heeft (religie). In 17e eeuw kwam een nieuwe stroming op de verlichting waarbij (verlicht) filosofen doormiddel van ratio (logisch denken), wél kritiek uitten op de samenleving en de kerk. Volgens verlicht filosofen bestaan er natuurlijke rechten (vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid) die voor alle mensen gelden. 

Leerdoelen 7.1

2) Je kunt meerdere  verlichte ideeën ideeën benoemen en uitleggen.

• John Locke: (sociaal contract): er bestaat een denkbeeldig contract tussen het volk en de bestuurders. Mensen kozen uit hun midden een leider/bestuurder, deze persoon kreeg het recht om te regeren, mits hij handelde in het belang van het volk anders mocht het volk hem afzetten. (Rousseau: ook sociaal contract maar vindt dat het volk de hoogste macht moet behouden. De minderheid moet zich voegen aan de wil van de meerderheid).
• Montesquieu: (Trias politica): Macht moet nooit bij één persoon liggen maar verdeeld zijn in drie onderdelen: uitvoerende, rechtsprekende en wetgevende macht.
• Voltaire: De meeste mensen zijn te dom om politieke macht te hebben. Alleen mensen met een goede opleiding zouden moeten besturen. Voltaire is daarom zeer geliefd onder verlicht absolutisten)

Leerdoelen 7.1

3) Je kunt verklaren waarom verlichte denkers belang hechtten aan onderwijs en de verspreiding van kennis.

• Diderot vond dat onderwijs mensen zou helpen om zelf na te denken. Om kennis breed beschikbaar te maken onder het gewone volk, stelde Diderot een encyclopédie samen.  In deze encyclopedie was vooral veel kritiek op de kerk, waardoor de kerk de encyclopedie verbood, wat het alleen maar in populariteit deed toenemen.

4) Je kunt met voorbeelden uitleggen wat verlicht absolutisme inhoudt.

• Absolutistische vorsten (Lodewijk XIV) geloven dat zij hun macht van God krijgen (Droit divine). Bij het verlicht absolutisme wijzen ze dit principe af en maken gebruik van de verlichtingsideeën, zonder hierbij macht op te geven. Zo stelde de verlicht absoluut vorst Frederik de Grote: "alles voor het volk, niets door het volk". Hij regeerde zonder inspraak van het volk (absolutisme), maar handelde wel in het belang van het volk (verlichting)

Homework

Lezen:

Maken: