No pain no gain?!

• FTA's
• Hoger onderwijs

Hoofdstuk 7: KOORTS- PIJN- ONTSTEKING

Lesdoelen?

Na deze les kun je:

- verschillende soorten pijnstillers en koortsremmers benoemen en indelen

- uitleggen wanneer je welke pijnstiller of ontstekingsremmer gebruikt

-moeilijke termen zoals 'antipyretica' en 'anti-inflammatoir' begrijpen 

-beschrijven hoe pijnstillers en ontstekingsremmers werken

- contra-indicaties en bijwerkingen van pijnstillers, ontstekingsremmers en koortswerende middelen beschrijven

Wat is pijn?

1. Zenuwuiteinden in spieren/huid/ gewrichten worden gestimuleerd

2. Signaal wordt doorgegeven aan ruggenmerg en vervolgens aan hersenen

3. Hersenen interpreteren het signaal (pijnsensatie) en sturen bericht terug
= pijnsensatie en reactie

KENMERKEN VAN PIJN

• geen ziekte
• wél teken dat er iets mis is

• heeft een oorzaak 
• heeft een verschillende gevoeligheid van persoon tot persoon

• kan een signaal zijn ( vb. angst, aandacht vragen)

Soorten pijn

Acute pijn

• Alarmteken: beschermende functie
• Door duidelijk letsel
• Bv. operatie, brandwonde ...

Chronische pijn

• Pijn langer dan 3 maanden
• Geen beschermende/helende functie: 

        wonde is genezen

• Geen duidelijk letsel aantoonbaar
• Bv. rugpijn

Soorten pijn

Nociceptieve pijn

• = pijn bij letsel door activering zenuwstelsel
• Bv. hand op hete plaat

Inflammatoire pijn

• = ontstekingspijn
• Bv. reuma

Neuropathische pijn

• = pijn door beschadiging zenuwstelsel
  
• Bv. pijn door hernia

Nociplastische = dysfunctionele pijn

• = pijn zonder aanwijsbare oorzaak
  
• Bv. fibromyalgie

Meten van pijn

VAS schaal = visual analogue scale

BEHANDELING VAN PIJN

NIET-MEDICAMENTEUS

• veranderen van activiteit: rust-ontspanning
• veranderen van levensgewoontes: voeding, arbeid,...
• massage, relaxatie 

BEHANDELING VAN PIJN

MEDICAMENTEUS: ANALGETICA= PIJNSTILLERS

• geneesmidddelen met alleen analgetische eigenschappen: narcotische analgetica
• analgetische en antipyretische geneesmiddelen: paracetamol
• analgetische, anipyretische en licht anti-inflammatoire geneesmiddelen: acetylsalicylzuur
• analgetische , antipyretische en sterk anti-inflammatoire geneesmiddelen: NSAID's

• Abnormaal verhoogde lichaamstemperatuur > 38°C

• lichaamstemperatuur verandert in de loop van de dag 
• temperatuur afhankelijk van plaats meting (correcties!)

Oorzaken van koorts

1. zware fysieke inspanning
2. langdurig huilen (baby's)
3. angst
4. ziekte ( infectie, ontsteking)

Behandeling van koorts

NIET-MEDICAMENTEUS

• baby: lauw badje geven
• lichte kledij dragen
• veel drinken

MEDICAMENTEUS

• antipyretica= koortswerende middelen

Wat is een ontsteking?

• natuurlijke reactie van het lichaam                                                       op schade (fysisch, chemisch) of infectie (microbiologisch)
• verdedigingsmechanisme om schadelijke indringers te bestrijden en weefsel te herstellen
• veroorzaakt door het immuunsysteem
• Rubor (verhoogde bloedtoevoer);  Calor (verhoogde doorbloeding + activiteit immuuncellen); Tumor (verhoogde doorlaatbaarheid bloedvaten) en Dolor  (prikkeling van zenuwuiteinden) + Functieverlies(Functio laesa)

Ontsteking en infectie is niet hetzelfde!!

Niet alle infecties gaan gepaard met een ontsteking en niet alle ontstekingen worden veroorzaakt door een infectie!

Een ontsteking in het lichaam wordt vaak aangegeven met ITIS

Behandeling van ontsteking

Ontsteking door infectie:

• antibiotica
• antimycotica
• antivirale midddelen
• antiparasitaire middelen

Behandeling van ontsteking

Ontsteking door slag of stoot, fysische schade, auto-immuunziekte:

• anti-inflammatoire geneesmiddelen

Reumatoïde artritis= gewrichtsreuma of ontstekingsreuma (= AUTO-IMMUUN-ZIEKTE)

Symptomen: 

• Pijn, stijfheid (de hele dag), knobbeltjes                                                en zwelling
• Warm aanvoelende gewrichten
• Vermoeidheid, bloedarmoede
• atrofie van spieren en huid in de omgeving van de ontstoken gewrichten

Medicijnen verkleinen kans op littekens en vergroeiingen

Reuma of Reumatisme: Artrose

Symptomen: 

• pijnen die lijk op artritis- pijnen
• pijn beïnvloed door weersomstandigheden
• geen ontstekingsreactie
• slijtage kraakbeen

Medicijnen verkleinen kans op littekens en vergroeiingen

Behandeling van pijn

Volgens pijnladder WHO (Wereldgezondheidsorganisatie)

Geneesmiddelen met een analgetsiche en antipyretische werking

• pijnstillend
• koortswerend
• geen ani-inflammatoire eigenschappen 

PARACETAMOL

• Pijnstillend en koortswerend
• Nauwelijks bijwerkingen bij normaal gebruik : EERSTE KEUS

       kan langdurig gebruikt worden

• Max. dosis volwassene 4 g/dag
• ook bij zwangerschap en borstvoeding
• Indien langdurig te hoge dosis: risico op lever/nierfalen! 

 

PARACETAMOL

POSOLOGIE:

• maximale dosis per keer: 1g
• maximale dosis per dag: 4g
• chronisch gebruik? max. 2,5g/dag of 2g/dag bij risicofactoren
• Kids of < 50 kg: 15 mg/ kg lichaamsgewicht tot 4 keer per dag  of 10mg/ kg lichaamsgewicht tot 6 keer per dag

TUSSEN 2 INNAMES MOET MINSTENS 4 U GELATEN WORDEN

RISICOFACTOREN PARACETAMOL

chronisch alcoholgebruik

bestaande leverziekte

comedicatie met nicotibine (r)  ( ook toxisch voor de lever)

ondervoeding

hoge leeftijd

Behandeling van pijn

Trap 1: geen opioïd

Paracetamol = Dafalgan

• Pijnstillend en koortswerend
• Nauwelijks bijwerkingen bij normaal gebruik

       kan langdurig gebruikt worden

• Max. dosis (2-)3-4 g per dag
• Indien langdurig te hoge dosis: risico op leverfalen!

 

Behandeling van pijn

Trap 1: geen opioïd

• Paracetamol (Dafalgan)
• NSAIDS

Welke van onderstaande pijnstillers behoort NIET tot de NSAIDS?

1. Naproxene
2. Ibuprofen
3. Gambaran
4. Novalgine

Behandeling van pijn

Trap 1: geen opioïd

NSAIDS = niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen

• pijnstillend, koortswerend en ontstekingsremmend
• bijwerkingen! O.a. maagbloeding (vaak combinatie met maagbeschermer tijdens behandeling)

Behandeling van pijn

Trap 1: geen opioïd

Novalgine: wanneer andere pijnstillers (bv. NSAID's) niet aangewezen zijn

• Contra-indicaties NSAID: o.a. actieve maagbloeding, ernstige nier- of leverlijden/hartfalen
• Pijnstillend, koortswerend en gering ontstekingsremmend
• Vnl. gebruikt bij orthopedische prothesechirurgie

Behandeling van pijn

Trap 2: zwak opioïd

Welke van onderstaande pijnstillers behoort NIET tot de zwakke opioïden?

1. Oxynorm Instant
2. Tradonal
3. Dafalgan Codeïne
4. Zaldiar

Behandeling van pijn

Trap 2: zwak opioïd

Opioïden = afgeleiden van opium

• Classificatie volgens pijnstillend vermogen (zwak, matig, sterk)
• Bijwerkingen: misselijkheid, sufheid (oppassen met rijden!), obstipatie (vaak combinatie met Movicol)

Welke van onderstaande pijnstillers behoort NIET tot de sterke opioïden?

1. Morfine
2. Rivotril
3. Dipidolor
4. Durogesic

Behandeling van pijn

Trap 3: sterk opioïd

Behandeling van pijn

Trap 3: sterk opioïd

verdovingskast!

Opioïdcrisis in VS

Familie Sackler: Perdue Pharma

• zorgde ervoor dat Valium bestverkochte geneesmiddel in jaren '60 en '70 in VS werd
• Bracht later ook OxyContin op de markt
• Formulering met vertraagde afgifte "zou slechts bij 1% verslaving veroorzaken"
• Door slimme en massale marketing: artsen schreven massaal OxyContin voor vanaf eind jaren '90 in VS
• Werkten verslaving in de hand door steeds hogere doseringen op de markt te brengen 

Opioïdcrisis in VS

Gevolgen

Hoeveel Belgen zouden tussen 2006-2017 minstens één opioïd genomen hebben?

1. 1.000
2. 10.000
3. 100.000
4. 1.000.000

Cijfers van RIZIV uit 2017: In België analyseerde het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) het gebruik van vijf opioïden (tramadol, tilidine, oxycodon, fentanyl, piritramide) die zo'n 80 % uitmaken van het totale gebruik van alle vergoedbare opioïden. Tussen 2006 en 2017 is het aantal patiënten dat minstens één van deze vijf

opioïden heeft gebruikt, met 88 % gestegen. Dit komt overeen met 1.104.485 verzekerden, of ongeveer 10 % van alle Belgen.

Bron: https://www.fagg.be/nl/news/flash_vig_news_misbruik_van_opioide_pijnstillers_voor_een_rationeel_gebruik_van_opioiden 

Andere geneesmiddelen bij pijn

Neuropathische pijn: conventionele pijnstillers vaak onvoldoende effect

• Amitriptyline = Redomex (antidepressivum)
• Duloxetine = Cymbalta (antidepressivum)
• Venlafaxine = Efexor-Exel (antidepressivum)
• Clonazepam = Rivotril (anti-epilepticum)
• Gabapentine = Neurontin (anti-epilepticum)
• Pregabaline = Lyrica (anti-epilepticum)
• Topiramaat = Topamax (anti-epilepticum)

Besluit

Belang van stapsgewijs, veilig en efficiënt gebruik 

van pijnstillers!