6.1 Over zeeën en oceanen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Tijdvak 6 Tijd van regenten en vorsten 

6.1 Over zeeën en oceanen 

Planning

- Introductie KA's

- Activeren voorkennis

- Uitleg 

- Opdracht

- KA beantwoorden

- Afsluiting

Kenmerkende aspecten

23. Het streven van vorsten naar absolute macht

25. Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

26. De wetenschappelijke revolutie

Kenmerkende aspecten

24. De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

25. Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Wat weet je al over dit onderwerp? 

Landbouw en nijverheid

- In de 17e eeuw was in grote delen van Europa 70% werkzaam in de landbouw

- In de kustgewesten was dit maar 40%

- 1/3 van de bevolking werkte in de nijverheid

- In West-NL hoge zeespiegel> hoge grondwaterstand> hierdoor werd akkerbouw onmogelijk

- Arme boeren met weinig landbouwgrond zochten bijverdiensten en verkochten garens, stoffen en turf

- Andere gingen helemaal over op de commerciële landbouw (landbouw die zuivelproducten en grondstoffen voor de nijverheid produceert)

- In veel steden in kustgewesten ontstond gespecialiseerde nijverheid (Zaanstreek: scheepsbouw) 

- Er vond ook schaalvergroting plaats: eerst veel spinsters eigen garens verkopen maar in 17e eeuw hadden enkele handelaren zich opgewerkt tot drapeniers:

- mensen die het gehele proces van de textielindustrie beheersten

- Arme wevers en boeren kwamen nu in een manufactuur terecht (nijverheidsbedrijf)

- Sociale verschillen tussen arme loonarbeiders en rijke ondernemers nam toe 

Handelscompagnieën

- De landbouw in de Republiek leverde steeds minder op maar de bevolkingsomvang nam juist toe

- Hierdoor sprake van toenemend graantekort

- Ontstaan moedernegotie (moeder van de handel)

-  Handelaren kochten in Noord-Duitse gebieden en in de Baltische gebieden grote hoeveelheden graan op 

- Dit verkochten ze in de kustgewesten van Republiek

- Graan werd geïmporteerd en zuivelproducten, aangevuld met gezouten vis werden naarhet Oostzeegebied geëxporteerd

- De handel in vis nam ook toe (goedkope vleesvervanger)

- Handelaren en schippers raakten vertrouwd met het varen op zee

- Handelsgebied strekte zich steeds verder uit

- In de 17e eeuw begonnen Hollanders aan de Straatvaart 

- Er ontstonden verschillende handelscompagnieën 

- Handelsschepen brachten de geïmporteerde producten naar Amsterdam

- Hier ontstond een stapelmarkt 

- De stad groeide uit tot het centrum van het handelskapitalisme 

- Portugezen en Spanjaarden behaalden veel winst uit de 'Nieuwe Wereld'

- Er ontstond onderlinge concurrentie tussen kleine compagnieën in de Republiek

- Prijzen van specerijen stegen in De Oost maar daalden in de verkoop in Europa

- Hier moest een oplossing voor komen...

Verenigde Oost-Indische compagnie

- Om concurrentie tegen te gaan gingen de handelscompagnieën in 1602 samenwerken>

- Ontstaan VOC

- De VOC kreeg van de Staten-Generaal (die ging over buitenlandse politiek) een handelsmonopolie in Azië

- De VOC kreeg daarnaast het recht om handelsovereenkomsten met inlandse vorsten af te sluiten, soldaten en bestuursambtenaren in dienst te nemen, aan vreemde kusten forten te bouwen en oorlog te voeren

- In 1600 hadden Britse kooplieden zich verenigd in de East India Company  en de Fransen in 1642 met de Compagnie d'Orient

- Deze compagnieën beconcurreerden elkaar fel

- De VOC dwong vaak met geweld de handelsrechten af in De Oost

- Jan Pietersz. Coen is hiervan een bekend voorbeeld

- Hij was gouverneur-generaal van de VOC

- Ondanks verkoopafspraken met de VOC verkochten de Bandanezen (Banda eilanden) nootmuskaat en foelie aan Portugezen en Engelsen

- Coen reageerde met militaire expeditie die duizenden mensen het leven kostte.

- Overlevenden werden als slaven naar Batavia vervoerd

West-Indische Compagnie

- 1621 oprichting WIC

- Vooral handelen in De West

- Probeerden een deel van winstgevende slavenhandel van Spanjaarden over te nemen

- Kregen van de SG kapersbrieven: toestemming om schepen van de vijand (Spanje) aan te vallen en te kapen

- Bekende kaping?

Piet Hein 

Zilvervloot

- Doordat de handel verschillende werelddelen verbond, was er steeds meer sprake van een wereldeconomie

- VOC verkocht opium uit India in China en NL-Indië

- Met opbrengst hiervan kochten ze specerijen, zijde, katoen en porselein

- WIC trans-Atlantische slavenhandel 

Opdracht JP Coen: held of schurk

Lees de tekst en maak daarna (zo uitgebreid mogelijk) de volgende afweging:

- Moeten wij Jan Pietersz. Coen eren of het standbeeld verwijderen?

Gebruik hierbij je kennis over de Gouden Eeuw in de Republiek

Kenmerkende aspecten

23. Het streven van vorsten naar absolute macht

25. Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

26. De wetenschappelijke revolutie