Decubitus, smetten en incontinentie letsel

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1-3

Decubitus, smetten en incontinentie letsel

Anatomie van de huid

De huid is ons grootste orgaan. Bij volwassenen kan het oppervlak wel 1,5 tot 2 m² zijn en 15 tot 20 kilo wegen. De huid is er om het lichaam te bedekken en te beschermen en zorgt er voor dat:

• je lichaamstemperatuur constant blijft;
  
• je geen lichaamsvocht verliest;
  
• warmte, kou, druk, pijn, jeuk, aanrakingen en trillingen voelbaar zijn;
  
• je vitamine D aanmaakt;
  
• je energie opslaat in de vorm van de vetlaag. 

Opperhuid

De opperhuid, ook wel de epidermis genoemd, is de huidlaag die aan de buitenkant zichtbaar is. Deze laag vernieuwt zich voortdurend.

Opperhuid

De opperhuid bestaat uit twee onderdelen:

• De hoornlaag ligt aan de oppervlakte en zorgt voor stevigheid en bescherming (bijvoorbeeld tegen uitdroging). Op sommige delen van het lichaam is de hoornlaag extra dik, bijvoorbeeld op de voetzolen. Beter bekend als eelt.
  
• De slijmlaag ligt net onder de hoornlaag. Vanuit de slijmlaag groeien nieuwe huidcellen aan die afgestorven cellen van de hoornlaag vervangen. Dit proces gaat je hele leven door.

Lederhuid

De tweede grote huidlaag is de lederhuid (dermis). Deze laag bestaat uit een stevige constructie van bindweefsel. Hierin vind je:

• bloedvaten, voor het aanvoeren van voeding en zuurstof;
  
• lymfevaten, voor het afvoeren van afvalstoffen;
  
• zenuwen, die zorgen voor tastgevoel en het voelen van pijn en temperatuur;
  
• talgklieren, die huid en haar vettig houden en beschermen tegen uitdroging.

Lederhuid

De lederhuid regelt de voeding van de opperhuid en zorgt voor stevigheid en elasticiteit. Ook is deze laag belangrijk voor de verdediging van het lichaam. Het signaleert virussen en bacteriën en maakt ze onschadelijk.

Talgklieren

De lederhuid bevat duizenden kliertjes die talg maken. Deze talgklieren zitten overal in de huid, behalve op de handpalmen en voetzolen. Talg is een mengsel van allerlei vettige stoffen. Het houdt de huid soepel en beschermt tegen uitdroging. Daarnaast vind je in de lederhuid zweetklieren, haren en nagels.

Onderhuids bindweefsel

Het onderhuids bindweefsel (subcutis) scheidt de huid van de spieren en pezen in het lichaam. Het is een extra beschermlaag voor de organen die eronder liggen. Deze huidlaag bestaat vooral uit vet en bloedvaten. Het vet zorgt voor extra isolatie en dient als een bron van energie. 

Huidletsel

Decubitus

Smetten

Incontinentie letsel

3 x huidletsel, maar 3 verschillende oorzaken

Decubitus

Decubitus is een beschadiging van de huid en/of onderliggend weefsel, meestal ter hoogte van een botuitsteeksel, als gevolg van druk of druk in samenhang met schuifkracht. Decubitus ontwikkelt zich als gevolg van de reactie op externe druk en schuifkrachten.

Druk

Druk (ook wel ‘normaalkracht’ genoemd) is de kracht, loodrecht op de huid en onderliggende weefsels.

Als deze druk hoog is, klemmen bloedvaten af, waardoor de huid en het weefsel daaronder onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Hierdoor worden afvalstoffen niet goed afgevoerd en ontstaat een beschadiging van het weefsel.

Schuifkracht

Een ‘schuifkracht’ is een kracht parallel aan het huidoppervlak. Wanneer twee oppervlakken in contact met elkaar zijn, kunnen ze of vast zitten (de oppervlakken glijden niet ten opzichte van elkaar) of ze kunnen langs elkaar glijden (soms ook ‘slip’ genoemd).

Combinatie

COMBINATIE VAN DRUK- EN SCHUIFKRACHT

Een ondersteunende ondergrond, zoals een rolstoelkussen of een matras, kunnen zowel druk als schuifkrachten op het lichaam uitoefenen. De combinatie van schuifkracht en druk doet de kans op decubitus zeer sterk toenemen. Speciale anti-decubitus kussens of anti-decubitus matrassen zorgen ervoor dat het risico juist verminderd.

4 categorieën

• catergorie 1: niet wegdrukbare roodheid
• categorie 2: verlies van een deel van de huidlaag of blaar
• categorie 3: verlies van een volledige huidlaag
• categorie 4: verlies van een volledige weefsellaag

Categorie 1

Niet wegdrukbare roodheid

Intacte huid

Categorie 2

Glimmende of droge oppervlakkige wond

Rode of roze wondbodem zonder wondbeslag

Een deel van de lederhuid (dermis) is verdwenen

Ook een blaar gevuld met vocht (serum) en/of bloed behoort tot de tweede categorie. Zowel een intacte als open of gescheurde blaar. 

Categorie 3

Hele huidlaag weggevallen, waardoor je het onderhuidse vet kunt zien. 

De spieren, botten en pezen liggen niet bloot. 

De diepte is afhankelijk van de plek van de wond. 

Bij sommige categorie III-plekken zie je wondbeslag (geel of zwart weefsel) of ondermijning of ondertunneling. 

Categorie 4

Onderliggend bot, pezen of spieren zichtbaar

Bij decubitus IV kunnen verschillende kleuren weefsel voorkomen. Rood (nieuw weefsel), geel (beslag of droge pees), wit (bot of pees) en zwart (dood weefsel, necrose). 

Vaak zie je ook ondermijning of ondertunneling. Deze vorm van decubitus kan zich uitbreiden in de spieren, pezen en/of gewrichten. Hierdoor kunnen botontstekingen ontstaan en verlies van pees en/of spier.

Decubitus IV ontstaat soms ook met een intacte huid. 

Risico plekken

Risico's

verminderde mobiliteit, activiteit, sensibiliteit

verminderde huidconditie

verminderd bewustzijn of verwardheid

slechte voedingstoestand

neurologische stoornissen

afwijkende lichaamstemperatuur

incontinentie

huid-op-huid-contact

Preventie

verminderde mobiliteit, activiteit, sensibiliteit

verminderde huidconditie

verminderd bewustzijn of verwardheid

slechte voedingstoestand

neurologische stoornissen

afwijkende lichaamstemperatuur

incontinentie

huid-op-huid-contact

https://www.zorgvoorbeter.nl/huidletsel/voorkomen

Wondbehandeling

TIME model

Het doel van het TIME-model is het creëren van een gezonde wond, zonder dood weefsel en ziekteverwekkende bacteriën, met weinig wondvocht en een goede doorbloeding. Pas als dat alles is bereikt kan een wond dicht granuleren (genezen).

TIME model

STAP 1. 'TISSUE'/HET WEEFSEL (IS ER VITAAL- OF DOOD WEEFSEL?)

Verwijder dood weefsel (debridement) chirurgisch (door een arts) of door madentherapie.

TIME model

STAP 2. INFECTIE (IS ER INFECTIE OF ONTSTEKING?)

Reinig de wond en zorg voor infectiebestrijding door het spoelen van de wond of antibacteriële wondbehandelingsproducten.

TIME model

STAP 3. 'MOISTURE'/DE VOCHT(ON)BALANS ( IS DE WOND TE VOCHTIG OF TE DROOG?)

Zorg voor een goede vochtbalans (voorkom uitdroging en verweking van wondranden door vochtregulerende wondbehandelingsproducten en het beschermen van wondranden.

TIME model

STAP 4. 'EDGE'/DE WONDRAND (IS ER EEN NIET-SLUITENDE, OF ONDERMIJNENDE WONDRAND?)

Als de eerste 3 stappen met goed resultaat zijn doorlopen, dan is een genezingsproces zichtbaar vanuit de wondranden en/of vanuit het midden van de wond.

www.wondbedekkers.nl

Letsel door incontinentie

Ook wel incontinentiegeassocieerde dermatitis of IAD.

Huidletsel dat ontstaat door langdurig huidcontact met urine of feces (incontinentie dermatitis). Het bijtende (etsende) effect van bijvoorbeeld urine en feces kan de huid verweken. Er ontstaat roodheid en de oppervlakkige huidlagen kunnen stuk gaan.

Verschil

Huidletsels die ontstaan door druk of door incontinentie zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden. Dit geldt vooral voor letsels op de stuit.

Als er huidletsel is ontstaan door incontinentie, dan is dat gebied wel extra gevoelig voor het ontstaan van decubitus. Maar incontinentie zonder de combinatie met druk- en/of schuifkrachten veroorzaakt geen decubitus.

Verschil

Schema verschil

https://www.nursing.nl/Global/Downloads/Nursing%20Poster%20decubitus%20of%20IAD.pdf 

Smetten

“Een in de grote huidplooien gelokaliseerde, oppervlakkige huidaandoening welke zich kenmerkt door altijd roodheid (erytheem) aan beide zijden van de plooi. Daarnaast kunnen een of meerdere van de volgende symptomen voorkomen: maceratie (verweking), fissuren (scheurtjes), erosies, een nattende huid of korstvorming.”

Smetten (intertrigo) wordt veroorzaakt door huid-op-huid-contact in de plooien, de aanwezigheid van warmte en vocht en onvoldoende luchtcirculatie.

Huidletsel

Bij alle huidletsels geldt:

Voorkomen in beter dan genezen

https://www.zorgvoorbeter.nl/huidletsel 

Afsluiting

Vragen 

Opmerkingen

Feedback