H5.6 DNA-technieken

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Erfelijkheid en Evolutie

DNA technieken

Lesverloop

1. Terugkoppelingsvragen
2. Uitleg basisstof 6
3. Kennisvragen
4. Zelfstandig werken 

Darwin had het over 'survival of the fittest'
Waar staat 'fittest' voor bij evolutie?

1. Dat je het best bent aangepast aan je omgeving
2. hoe fit je bent
3. hoeveel nakomelingen je maakt
4. hoe sterk je bent

Wie is de grondlegger van de evolutietheorie?

1. Richard Dawkins
2. Stephen Hawking
3. Albert Einstein
4. Chales Darwin

Isolatie is:

1. groepen organismen van dezelfde soort leven samen
2. groepen organismen van verschillende soorten leven samen
3. groepen organismen van dezelfde soort trekken naar elkaar toe
4. groepen organismen van dezelfde soort raken van elkaar gescheiden

Bij een mutatie in welk type cellen zijn de gevolgen het grootst?

1. Bij een mutatie in bloedcellen.
2. Bij een mutatie in geslachtscellen.
3. Bij een mutatie in huidcellen.

Waarvan spreken we als het gaat om het sterkste dier overleeft?

1. Isolatie
2. Natuurlijke selectie
3. Kunstmatige selectie

Hoe noem je het proces dat ervoor zorgt dat organismen van dezelfde soort steeds meer van elkaar gaan verschillen?

1. evolutie
2. evolutietheorie
3. isolatie
4. dat bestaat niet

we spreken van een mutant wanneer

1. een mutatie zichtbaar is in het genotype
2. een mutatie niet zichtbaar is in het genotype
3. een mutatie zichtbaar is in het fenotype
4. een mutatie niet zichtbaar is in het fenotype

Als in een lichaamscel een mutatie plaatsvindt, heeft dit meestal geen gevolgen

1. juist
2. onjuist

Hoe is verandering van genotype mogelijk?

1. Mutatie
2. Geslachtelijke voortplanting
3. Kunstmatige selectie
4. Alle drie de antwoorden

Met welk dier heeft de giraf het meeste verwantschap?

1. Dwergherten
2. Nijlpaarden
3. Tandwalvissen
4. Baleinwalvissen

Welke dieren hebben de minste verwantschap?

1. Slijmprik en vissen
2. Slijmprik en reptielen
3. Zoogdieren & reptielen
4. Zoogdieren en vogels

Met wie heeft soort B de meeste verwantschap?

1. A
2. C
3. D
4. E

Haaien zijn gewervelde dieren. In de afbeelding zie je een stamboom die
de afstamming van verschillende groepen gewervelde dieren weergeeft
volgens de evolutietheorie.
welke antwoorden zijn goed?

1. Haaien zijn eerder ontstaan dan beenvissen.
2. Beenvissen zijn meer verwant aan haaien dan aan amfibieën.
3. A en B kloppen allebei
4. A en B kloppen allebei niet

Sleep de juiste afbeelding naar de bijbehorende structuur.

overeenkomst in bouw

overeenkomst in functie

Rudimentair

DNA-technieken

                      Lesdoelen

Na deze les weet je welke DNA technieken er zijn.

DNA-technieken

• We lopen een aantal DNA-technieken langs
• Genetische modificatie
• CRISPR-CAS
• DNA-tests

Recombinant-DNA-techniek

Bij recombinant DNA techniek wordt DNA van meerdere organismen met elkaar gemengd.

Genetische modificatie

Het aanpassen van erfelijke eigenschappen bij organismen door de mens wordt genetische modificatie genoemd.

Een genetisch gemodificeerd organisme noem je transgeen.

Genetisch modificatie

Crispr-Cas

 Bij crispr-cas worden gericht wijzigingen aangebracht in genen van een organisme. 

Dat noem je met een Engels woord gene editing.

Crispr-Cas wordt gebruikt voor gen therapie.

Voorbeeld: CRISPR-CAS

Wijzigen van bestaande genen in organisme.
(Noemen we ook wel gene editing)

Gericht DNA knippen met CRISPR-CAS

Wat je kunt met CRISPR-CAS

DNA testen

• misdaadbestrijding
• fraude met vlees
• erfelijkheidsonderzoek
• vaderschapstesten
• verwantschap tussen soorten

Misdaadbestrijding 

Marianne Vaatstra

Door het DNA wat op het slachtoffer gevonden was met 8000 mannen te vergelijken werd uiteindelijk de dader gevonden. 

DNA verwantschapsonderzoek

Wat wordt er gedaan bij recombinant-DNA-techniek?

1. Met behulp van bacteriën wordt van melk yoghurt gemaakt.
2. Nieuwe klonen worden gemaakt van gunstige organismen.
3. Door het gebruik van gisten wordt brood, bier en wijn bereid.
4. In het DNA van een organisme wordt nieuwe erfelijke informatie aangebracht.

Wat is recombinant-DNA-techniek?

1. Negatieve eigenschappen toevoegen
2. Geen eigenschappen toevoegen
3. Positieve eigenschappen toevoegen

Wat is CRISPR-Cas9?

1. Een schaar die DNA knipt
2. De naam van een Chinees onderzoek
3. Een bacterie die iets doet
4. Een schimmel die iets doet

Wat is nu mogelijk met behulp van Crispr-Cas9?

1. Stimuleren van de menselijke afweer
2. Op elke gewenste plek in het DNA knippen
3. 'foute' genen in DNA repareren
4. Virussen bestrijden die zich in ons DNA inbouwen

Aan het werk

Maken

• Opdracht 1, 2, 4, 5 en 6