Literatuurgeschiedenis ME les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 4

Goedemiddag :)

Pak je boeken, schrift en pen

• Terugblik + vragen theorie paragraaf 17
• Vandaag: historische context, welke taal sprak men vroeger, wat was het wereldbeeld? 
• Opdracht presentatie uitleggen + voorbeelden van middeleeuwse werken + groepen formeren + werk kiezen
  
• Maken: opdracht 1 t/m 5 en opdracht 7 paragraaf 18. 
• Les afsluiten

Wat gaan we doen?

Literatuurgeschiedenis

- 

Terugblik vorige les + paragraaf 17

Lees paragraaf 17 in stilte voor jezelf scannend door. 

1. Schrijf twee literaire werken die horen bij het literair erfgoed.

2. Wat is de canon? 

3. Waardoor worden de Nederlandse literatuur en cultuur beïnvloed? Probeer een voorbeeld te bedenken hoe je die invloed terug ziet in boeken of films.

Middeleeuwen

Wat weet je al van de middeleeuwen?

Kahoot! 

Middeleeuwen 

De middeleeuwen duren van 500 tot 1500 en zijn verdeeld in de:

vroege middeleeuwen (500-1000), 

hoge middeleeuwen (1000-1300) 

late middeleeuwen (1300-1500)

In de late middeleeuwen worden de steden langzamerhand  steeds belangrijker en de burgers in de steden krijgen steeds meer macht. Het oude leenstelsel waarin de adel alle macht had, begint af te brokkelen. 

In de hoge middeleeuwen onstonden de eerste steden in West-Europa en tegen betaling krijgen ze een zekere mate van zelfstandigheid. Dit is de tijd waarin de indrukwekkende kathedralen worden gebouwd en de eerste universiteiten ontstaan. In deze periode begint ook de Nederlandse literatuur.

De vroege middeleeuwen zijn voor de Nederlandse literatuur minder belangrijk, omdat er geen teksten zijn overgeleverd. Het is de tijd van de adel (ridders) en de geestelijken (priesters en monniken). Wie niet tot een van deze twee groepen behoorde, had niets te vertellen. De adel verdeelt het land door middel van het leenstelsel. De hoogste vorst leent land uit aan andere edellieden. Die zijn "de baas" in het gebied dat ze geleend hebben. In ruil daarvoor moeten ze trouw aan de vorst zweren en belasting betalen. Er waren nog geen steden in wat nu Nederland heet.

Welke taal spraken de mensen in de middeleeuwen en waar komt het Nederlands vandaan?

1500

1300

1100

600

Hoe oud zijn deze tekstfragmenten?

Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu wat unbidan we nu

maltho thi afrio lito

Vraye historie ende al waer

maghic u tellen, hoort er naer! 

Het ghebuerde dat des heer Ghijsbrecht Mariken zijnder nichten seynden wilde in die stadt van Nieumeghen

Allereerste Nederlandse literaire tekst

Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu wat unbidan we nu

Gevonden in een Oudengels prekenhandschrift, omstreeks 1100

Echte oudste Nederlandse zin

De zin olla vogala ... is wel de oudste literaire zin, maar niet het alleroudste Nederlands. Dat is:

maltho thi afrio lito  

Deze zin stond in een wetboek uit de zesde eeuw. 

betekenis

Ik maak je vrij, halfvrije

Deze zin werd uitgesproken als een halfvrije (een soort slaaf) helemaal vrij werd gemaakt.
 

Het leven in de middeleeuwen

De middeleeuwse cultuur is theocentrisch. 

Een bekende spreuk is memento mori: gedenk te sterven. 

De priesters en de monniken (de geestelijkheid) hebben daarom het meeste te vertellen. Zij zijn de belangrijkste stand.

Hoe leefde men in die tijd, denken jullie?

Het leven in de middeleeuwen

De tweede belangrijke stand was de adel. De adel had de wereldlijke macht verdeeld via het feodale stelsel ook wel het leenstelsel genoemd. Daarbij leent de koning (leenheer) zijn grond aan de leenmannen.

De leenheer verdeelt zijn grond in kleinere gebieden en leent  die uit aan zijn leenmannen (vazallen). In ruil voor het gebruik van de grond helpen de leenmannen hun leenheer als er gevochten moet worden. Essentieel is de onvoorwaardelijke trouw tussen leenman en leenheer.

De leenmannen kunnen de hun toebedeelde grond weer opdelen in kleinere gebieden en die weer uitlenen aan onderleenmannen (ondervazallen).  Ook hier geldt dat onvoorwaardelijke trouw essentieel is en dat de onderleenmannen hun leenheer helpen als er gevochten moet worden.

Standenmaatschappij

Gedurende het grootste deel van de middeleeuwen waren er maar twee standen: 

de geestelijkheid en de adel. 

Pas vanaf de late middeleeuwen : de burgerij. Dit zijn de inwoners van de steden.

Geestelijkheid en literatuur in de middeleeuwen

Maak aantekeningen over:

- geestelijk toneel

- exempel

- reisverhalen

- mirakelspelen

- mystieke literatuur

Geestelijkheid en literatuur in de middeleeuwen

Leg onderstaande begrippen aan elkaar uit:

- geestelijk toneel

- exempel

- reisverhalen

- mirakelspelen

- mystieke literatuur

Opdracht presentatie bekijken

- Opdracht uitdelen + doornemen

- Welke werken kun je lezen? (Suggesties in PowerPoint)

- Formeer groepen + kies een werk uit

Huiswerk: 

- Lees blz. 186-193 en maak opdracht 1 t/m 5 en opdracht 7 paragraaf 18. 

- Leen je middeleeuwse werk bij de mediatheek (of Ferguut via mij, krijg je dan dinsdag)