Verdieping Kunst, kolonisatie en verzet: Suriname - Nederland

• Culturele en kunstzinnige vorming
• Burgerschapsonderwijs
• +1
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Introduction

Kunst, kolonisatie en verzet: leerlingen krijgen inzicht in de koloniale geschiedenis van Suriname en Nederland en hoe deze van invloed is geweest op de Surinaamse kunstontwikkeling.

Instructions

Deze les is een vervolg op de les Kunst, kolonisatie en verzet: Suriname - Nederland die je ook in Lesson Up vindt.

Nadat je die les hebt gevolgd, kun je de verdiepingsopdrachten in deze les maken. 

De leerlingen werken in duo's of kleine groepen en verdiepen zich in een deelonderwerp van de lesstof. Hierna maken zij een creatieve opdracht. Klik op Deel met leerlingen zodat zij de les zelfstandig kunnen doorlopen.

Deze opdrachten zijn geschreven voor havo/vwo. Je kunt ook kiezen voor de algemene verwerkingsopdracht aan het eind van de les Kunst, kolonisatie en verzet: Suriname-Nederland. Die opdracht is geschikt voor vmbo/havo/vwo.

De aangegeven niveaus zijn richtlijnen. Je kunt natuurlijk zelf een keuze maken uit de opdrachten voor jouw leerlingen.

Instructions

Docentenhandleiding Surinaamse School LessonUp.pdf

KUNST, KOLONISATIE & VERZET

SURINAME - NEDERLAND

DEEL 2: VERDIEPING

Deze les is een vervolg op de les Kunst, kolonisatie en verzet: Suriname - Nederland die je ook in Lesson Up vindt.

Nadat je die les hebt gevolgd, kun je de verdiepingsopdrachten in deze les maken. Deze opdrachten zijn geschreven voor havo/vwo. 

Je kunt ook kiezen voor de algemene verwerkingsopdracht aan het eind van de les Kunst, kolonisatie en verzet: Suriname-Nederland. Die opdracht is geschikt voor vmbo/havo/vwo. 

De aangegeven niveaus zijn richtlijnen.

Je kunt natuurlijk zelf een keuze maken uit de opdrachten voor jouw leerlingen.

De leerlingen werken in duo's of kleine groepen. Klik op Deel met leerlingen zodat zij de les zelfstandig kunnen doorlopen. 

KIES EEN VAN DE ONDERWERPEN EN MAAK DE OPDRACHT

MET ANDERE OGEN

SURINAAMSE KUNST?

MEER DAN JE ZIET...

Afbeelding links

Leo Glans, Bananenplantage, 1937–1938, collectie Stichting Kunstwerken Leo Glans 

Afbeelding midden

Jules Chin A Foeng, Chinese slippers, 1980-1983, collectie Patrick Chin A Foeng

Afbeelding rechts

Cliff San A Jong, Birth of a Nation, 1982, collectie De Surinaamsche Bank N.V., Paramaribo 

De leerlingen werken in duo's of kleine groepen. Elk duo of groepje kiest een van de drie onderwerpen. Met de bijbehorende opdrachten verdiepen zij zich in het onderwerp en maken een creatieve opdracht.

Vertel de leerlingen dat ze aan de kleurcodes bij de slides kunnen zien welke opdrachten bij hun onderwerp horen: paars voor Een koloniale blik; geel voor Surinaamse kunst?; blauw voor Meer dan je ziet... .

MET ANDERE OGEN

3

Deze foto is gemaakt rond 1923 door Augusta Curiel, bekend om haar historische foto's van Suriname. 

Wat zie je op deze foto? Bespreek dit met elkaar. 

Klik hierna op oogje nr. 3 voor uitleg bij de foto.

3

De naam van dit werk is: Groepsportret van Granman Amakti met zijn kapiteins en een portret van koningin Wilhelmina. 

Een granman is het hoofd van een Marrongemeenschap. Samen met zijn kapiteins vormt hij het bestuur van de verschillende Marrondorpen. Zij zitten hier rond een foto van de toenmalige koningin Wilhelmina. Dit geeft aan dat de granman en kapiteins onder haar gezag vallen. Ook hebben veel van de mannen westerse kleding aan. 

De koloniale invloed is duidelijk zichtbaar. De opstelling van de foto is gemaakt vanuit het perspectief van de witte kolonisator: je kijkt door de ogen van de kolonisator.

Afbeelding 1

Leo Glans, Bananenplantage, 1937–1938, collectie Stichting Kunstwerken Leo Glans

Afbeelding 2

Augusta Curiel, Groepsportret van Granman Amakti met zijn kapiteins en een portret van koningin Wilhelmina, ca. 1923, Tropenmuseum, Amsterdam

1

Wat is hier afgebeeld, denk je? Bespreek dit met elkaar. 

Klik daarna op oogje nr.1 voor het antwoord.

Wil je een afbeelding beter zien? Klik erop om deze te vergroten en in- en uit te zoomen.

1

Je ziet hier een bananenplantage die is geschilderd door Leo Glans in 1937-1938. Glans was van gemengde afkomst. Hij volgde zijn kunstopleiding aan de Rijksakademie in Amsterdam en studeerde er af als eerste Surinamer. 

2

Wat zou anders zijn op het schilderij als het was gemaakt door een slaafgemaakte of contractarbeider, denk je? Bespreek dit met elkaar.

Klik hierna op oogje nr. 2 voor het antwoord.

2

Dit is een mooi, romantisch beeld van een plantage. Als een slaafgemaakte of contractarbeider het werk had gemaakt, is de kans groot dat je het volgende zou zien: slaafgemaakten of contractarbeiders aan het werk onder zware omstandigheden; de witte opzichter die erbij staat; de armoedige hutjes of barakken waar ze woonden, de straffen die ze kregen enzovoorts.

Glans was van gemengde afkomst en dus ook een nakomeling van slaafgemaakten. Zou het door zijn Europese opleiding komen dat hij een romantisch beeld van de plantage schilderde en geen arbeiders die aan het werk zijn? Je kunt zeggen dat hij keek met de ogen van de witte kolonisator bij het maken van dit schilderij. Hij schilderde vanuit het perspectief van de kolonisator.

In deze opdracht onderzoek je hoe de koloniale blik zichtbaar is in de kunst.

Je begrijpt dat het perspectief van de kunstenaar invloed heeft op hetgeen deze verbeeldt. Kijkt het met de blik van de kolonisator of de gekoloniseerde Surinamer?

In de opdrachten bij dit onderwerp bekijk je een kunstwerk en historische foto's en probeert erachter te komen vanuit welk perspectief deze zijn gemaakt: de kolonisator of de gekoloniseerde. Hierna bewerk je een foto om het perspectief van waaruit deze is gemaakt, te veranderen. 

OPDRACHT MET ANDERE OGEN

1. ZOEK OP INTERNET NAAR FOTO'S GEMAAKT DOOR AUGUSTA CURIEL OF ANDERE HISTORISCHE FOTO'S VAN SURINAME. 

2. KIES 1 FOTO DIE IS GENOMEN VANUIT HET PERSPECTIEF VAN DE KOLONISATOR EN 1 WAAR DAT NIET ZO IS. LEG UIT WAAROM DAT WEL OF NIET ZO IS. SLA DE FOTO'S OP. 

3. HOE KUN JE DE EERSTE FOTO AANPASSEN, ZODAT HET EEN FOTO WORDT, GEMAAKT VANUIT HET PERSPECTIEF VAN DE GEKOLONISEERDE SURINAMER? DENK AAN HET KUNSTWERK MET DE BANANENPLANTAGE. BEWERK JE FOTO OF MAAK EEN SCHETS VAN DE AANGEPASTE FOTO.  

SUCCES!

SURINAAMSE KUNST?

Kunstenaar Jules Chin A Foeng vond dat Surinaamse kunst een eigen, herkenbare identiteit moest hebben. Deze moest geen kopie zijn van Nederlandse of andere internationale kunststromingen. 

Je ziet hier een schilderij van iets typisch Surinaams: Chinese slippers. Heel veel mensen in Suriname zijn in de vorige eeuw opgegroeid op deze slippers. Je kon deze tot eind jaren 1980 goedkoop kopen in de Chinese supermarkten. 

Suriname heeft een diverse bevolking met verschillende culturen en geloven. De Javaanse Soeki Irodikromo liet zich voor het beeld Horseman inspireren door de religie van zijn voorouders: het Javanisme. Het beeld stelt een danser voor uit de rituele paardendans (Jaran Kepang). Soeki vermengde vaak elementen uit verschillende Surinaamse culturen in zijn werk. 

Stuart Robles de Medina wilde universele kunst maken: niet gebonden aan een bepaalde plaats en tijd. Dit abstracte werk is een goed voorbeeld hiervan. 

Afbeeldingen van Maria met het kind Jezus vind je over de hele wereld. Noni Lichtveld maakte een Surinaamse Maria door haar af te beelden als een Marron vrouw in traditionele pangi (wikkelrok). In de randen verwerkte zij figuren uit het traditionele houtsnijwerk van de Marrons.

De meeste Surinamers zullen snel doorhebben dat hier een schaafijsverkoper is afgebeeld. Schaafijsverkopers met hun  houten ijskarren maken deel uit van het dagelijkse straatbeeld. In dit werk zie je ook duidelijk de invloed van het kubisme, een belangrijke Europese kunststroming uit de 20e eeuw. 

Afbeelding linksboven:

Jules Chin A Foeng, Chinese slippers, 1980-1983, collectie Patrick Chin A Foeng

Afbeelding middenboven:

Noni Lichtveld, Moeder met kind (Zwarte Madonna), ca. 1963–1964, collectie Niemel, Rotterdam

Afbeelding rechtsboven: 

Ron Flu, Schaafijsman, 1965, Collectie Marc Flu, Rijswijk

Afbeelding linksonder:

Soeki Irodikromo, Titel onbekend, 1969, collectie Niemel, Rotterdam

Afbeelding rechtsonder:

Stuart Robles de Medina, Abstracte compositie, 1957, collectie Maria Concepción Robles de Medina, Leusden

1

Je ziet hier werken van verschillende kunstenaars met een Surinaamse achtergrond. Vraag jezelf bij elk werk af: Zie je iets van Suriname terug in het werk? Zo ja, wat? Bespreek dit met elkaar. 

Klik hierna op de oogjes voor uitleg.

Door deze opdracht te maken, begrijp je dat de Surinaamse achtergrond van een kunstenaar invloed kan hebben op de kunst die degene maakt, maar dat het niet zo hoeft te zijn. De kunst die iemand maakt, wordt beïnvloed door verschillende factoren. 

Je bekijkt werk van kunstenaars met een Surinaamse achtergrond en onderzoekt of zij deze achtergrond verwerken in hun kunst. Hierna kies je een hedendaagse kunstenaar met een Surinaamse achtergrond en je verdiept je in het werk van diegene. Welke invloeden spelen een rol in het werk? De gevonden informatie verwerk je in een creatieve opdracht. 

ONDERZOEKSOPDRACHT SURINAAMSE KUNST? 

 

1. KIES EEN HEDENDAAGSE KUNSTENAAR MET EEN SURINAAMSE ACHTERGROND. 

2. VERZAMEL INFORMATIE OVER DE KUNSTENAAR EN HET WERK DAT DEZE MAAKT. 

3. VERWERKT DE KUNSTENAAR DE SURINAAMSE ACHTERGROND IN HET WERK? ZO JA, HOE?

OP DE VOLGENDE SLIDE STAAN LINKS NAAR WEBSITES OVER KUNST IN SURINAME. 

WEBSITES OVER KUNST IN SURINAME

READYTEX ART GALLERY

SRANANART BLOG

SURINAME INTERNATIONAL ART FAIR

CREATIEVE OPDRACHT SURINAAMSE KUNST? 

 

OPDRACHT 1

MAAK ZELF EEN KUNSTWERK GEÏNSPIREERD DOOR HET WERK VAN DE KUNSTENAAR DIE JE HAD GEKOZEN. KIES ZELF JE KUNSTVORM: TEKENING, FOTO, PERFORMANCE OF ...

OPDRACHT 2

KRUIP IN DE HUID VAN EEN KUNSTJOURNALIST EN SCHRIJF EEN ARTIKEL OVER HET WERK VAN DE KUNSTENAAR. SCHRIJF IN HET ARTIKEL OVER: 

• WIE IS DE KUNSTENAAR? 
• WAT VOOR WERK MAAKT DEZE KUNSTENAAR? 
• WAT IS KENMERKEND VOOR HET WERK? GEEF VOORBEELDEN.
• WAT VIND JIJ VAN HET WERK? ONDERBOUW JE MENING. 

MAAK HET ARTIKEL AF MET 1 OF MEER FOTO'S. 

DE LENGTE VAN HET ARTIKEL MAG MAXIMAAL 1 PAGINA ZIJN. 

SUCCES!

KIES 1 VAN DEZE 2 OPDRACHTEN. 

MEER DAN JE ZIET...

1

Weet je het nog? Dit schilderij van Cliff San A Jong heet Birth of a Nation en gaat over de onafhankelijkheid van Suriname. De figuren op het werk zijn realistisch geschilderd, maar hebben vaak een andere, diepere betekenis. De pasgeboren baby staat bijvoorbeeld symbool voor het nieuwe onafhankelijke land Suriname. 

Welke betekenissen kunnen jullie bedenken bij de verschillende figuren in het werk?

2

Deze foto zag je ook eerder in de les. De bloemen in de ene hand van Wim Bos Verschuur en het mes in de andere hebben ook een symbolische betekenis. De bloemen staan voor de vreedzame weg naar meer zelfstandigheid voor Suriname. Het mes staat voor de bereidheid om geweld te gebruiken als dat nodig zou zijn om die zelfstandigheid te bereiken. 

Door deze opdracht te maken, begrijp je het gebruik van symbolische figuren in kunstwerken. Je leert zoeken naar andere, diepere betekenissen van figuren in werken. Hierna maak je zelf een kunstwerk waarin symbolische figuren zijn verwerkt. 

MEER DAN JE ZIET...

Afbeelding links 

Quintus Jan Telting, Waar schuilt de Christen achter?, 1970, Collectie Tine Tjoen Tak Sue, Paramaribo

Afbeelding rechts

Armand Baag, The Symphony, datum onbekend, Collectie familie Baag, Amsterdam

1

Waar staan de figuren in dit schilderij symbool voor, denk je? Wat wil de kunstenaar vertellen met dit schilderij? Bespreek dit met elkaar.

2

De kolonisten gebruikten het christelijke geloof om de slavernij te rechtvaardigen. Maar toen de afschaffing van de slavernij in zicht kwam, wilden ze dat de slaafgemaakten zich zouden bekeren, omdat ze volgens hen anders niet 'beschaafd' genoeg zouden zijn om als vrije mensen te leven.

Nu je dit hebt gelezen, waar denk je dat de figuren in het werk symbool voor staan? Wat wil de kunstenaar met het werk vertellen? 

5

De slaafgemaakten kwamen uit heel West-Afrika en namen verschillende geloofstradities mee. Hieruit ontstond in Suriname de winti religie, waarin natuurgoden en vooroudergeesten een belangrijke rol spelen. 

In dit schilderij zijn elementen uit de winti verwerkt. De vrouw is een natuurgodin, misschien wel mama Aisa, de belangrijkste godin. De haan wordt gebruikt bij offerrituelen. Goden kunnen in verschillende vormen verschijnen voor mensen, bijvoorbeeld als baby in een droom. 

Waar staan dat de andere figuren symbool voor, denk je?

4

Waar gaat dit werk over, denk je? Waar staan de verschillende figuren in dit werk symbool voor? Bespreek dit met elkaar.

3

Je ziet hier een zwarte Jezus. Een kruis doorboort hem. Misschien bedoelt de kunstenaar hiermee dat het christelijke geloof, waar het kruis symbool voor staat, de zwarte mens heeft verraden.

OPDRACHT MEER DAN JE ZIET...

1. KIES EEN ONDERWERP DAT TE MAKEN HEEFT MET DE KOLONISATIE VAN SURINAME DOOR NEDERLAND EN/OF HET VERZET HIERTEGEN. IDEEËN KUN JE VINDEN IN DE LESSONUP LES KUNST, KOLONISATIE EN VERZET OF OP INTERNET. 

2. MAAK EEN KUNSTWERK OVER HET ONDERWERP. MAAR LET OP! 

HET ONDERWERP MOET SYMBOLISCH WORDEN VERWERKT IN JE KUNSTWERK. DENK AAN DE WERKEN DIE JE NET HEBT GEZIEN. JE GEBRUIKT DUS FIGUREN DIE EEN ANDERE, DIEPERE BETEKENIS HEBBEN DAN WAT JE ZIET. 

KIES ZELF EEN KUNSTVORM: TEKENEN, SCHILDEREN, COLLAGE, GEDICHT OF...

SUCCES!

KOM JE OOK NAAR HET STEDELIJK?

GRATIS T/M 18 JAAR

^{© Stedelijk Museum Amsterdam}

^{Februari 2021}

^{Opzet, inhoud en tekst onderwijsprogramma: Aruna Mungra}

^{Dit onderwijsprogramma is ontwikkeld naar aanleiding van de expositie Surinaamse School, schilderkunst van Paramaribo tot Amsterdam (12 december 2020 t/m 31 mei 2021).}