Sociale ongelijkheid

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Sociale ongelijkheid

Verhouding

"De betekenis die een samenleving geeft aan de verschillen tussen mensen"

Iedereen in de samenleving is gelijk/heeft dezelfde kansen

Eens

Oneens

Sociale ongelijkheid

Als er op basis van de verschillen tussen mensen, onderscheid gemaakt wordt tussen mensen, is er sprake van sociale ongelijkheid, het verschil doet er blijkbaar toe. Het verschil heeft consequenties voor hun waardering en behandeling

Sociale ongelijkheid

Kernconcept: 

een situatie waarin verschillen tussen mensen, in al dan niet aangeboren kenmerken, consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie en die leiden tot een ongelijke verdeling van schaarse en hooggewaardeerde zaken, van waardering en behandeling.

Sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid ontstaat bij een ongelijke verdeling van 'hulpbronnen'

1. Economische hulpbronnen: geld en bezit
2. Sociale hulpbronnen: contacten met mensen
3. Symbolische hulpbronnen: status en aanzien
4. Politieke hulpbronnen: macht en gezag

Sleep de soort sociale ongelijkheid naar de juiste afbeelding.

ongelijke verdeling van sociale hulpbronnen

ongelijke verdeling van symbolische hulpbronnen

ongelijke verdeling van economische hulpbronnen

ongelijke verdeling van politieke hulpbronnen

Noteer zoveel mogelijk verschillende beroepen

Maatschappelijke ladder

We kunnen groepen mensen van elkaar onderscheiden met ongeveer dezelfde maatschappelijke positie

De verdeling van de maatschappij in groepen waartussen sociale ongelijkheid bestaat = sociale stratificatie

Maatschappelijke ladder

Maak zelf een maatschappelijke ladder waarin sociale stratificatie naar voren komt en gebruik daarin minstens 15 beroepen.

Waar plaats jij jezelf op deze ladder?

Wat weet je nog van sociale ongelijkheid?

Maatschappelijke ladder

De plek die je inneemt op de maatschappelijke ladder staat niet vast. Dit noemen we sociale mobiliteit. 

2 vormen van sociale mobiliteit

• Positietoewijzing (persoon heeft er zelf geen invloed op)
• Positieverwerving (via eigen bijdrage)

Ellie gaat als eerste van haar familie naar de universiteit. Is hier sprake van sociale mobiliteit?

1. Nee, het gaat hier niet om sociale mobiliteit.
2. Ja, via het proces van positietoewijzing.
3. Ja, via het proces van positieverwerving
4. Ja, via het proces van positietoewijzing en positieverwerving

Welke verschillen tussen mensen zijn van invloed op de waardering en behandeling die mensen krijgen?

Sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid ontstaat bij een ongelijke verdeling van 'hulpbronnen'

1. Economische hulpbronnen: geld en bezit
2. Sociale hulpbronnen: contacten met mensen
3. Symbolische hulpbronnen: status en aanzien
4. Politieke hulpbronnen: macht en gezag

Sociale mobiliteit

Sociale mobiliteit is niet vanzelfsprekend. Stijgen en dalen op de maatschappelijke ladder is niet in elke samenleving even makkelijk:

Gesloten samenleving: nauwelijks sprake van sociale mobiliteit

Open samenleving: mensen hebben meer kansen om sociaal mobiel te zijn

De verzorgingsstaat

Sociale ongelijkheid ontstaat door socialisatie doordat er betekenis wordt gegeven aan de verschillen tussen mensen: het zijn van advocaat is meer waard dan het zijn van een docent.

De verzorgingsstaat is erop gericht om sociale ongelijkheid tegen te gaan. Het is een voorbeeld van een institutie: een geheel van geschreven en ongeschreven regels om gedrag te reguleren of te beperken.

nos.nl

Op welke manier dringt de verzorgingsstaat sociale ongelijkheid terug?

De verzorgingsstaat

Maak opdracht 5 van paragraaf 2.1

02:00

In welke hulpbron blijkt bij femicide een verschil te zitten tussen mannen en vrouwen?

1. Economische hulpbron
2. Sociale hulpbron
3. Symbolische hulpbron
4. Politieke hulpbron

06:05

Waarom zou de overheid een geschikte manier zijn om dit probleem aan te pakken?

De vloer op

Er wordt gezegd dat iemands kapitaal van invloed is op de kansen die mensen later hebben.

Economisch kapitaal (geld en bezit)

Sociaal kapitaal (connecties en netwerken)

Cultureel kapitaal (kennis, houdingen en smaak)

Laat met een rollenspel concreet zien hoe dat in zijn werk gaat.

De vloer op

Vorm een groep van 3 à 4 leerlingen

Bedenk een scène waarbij jullie laten zien hoe kapitaal een rol kan spelen bij:

• een sollicitatiegesprek
• een oudergesprek met een basisschoolleraar
• een bezoek aan de huisarts
• bij een zelfgekozen situatie

Schrijf een bijpassend script en verdeel de rollen. 

Wie of wat heeft macht/symboliseert macht volgens jou?

Macht en gezag

Macht: het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en de handelingsmogelijkheden van anderen te beperken of te vergroten. 

Er zijn 4 bronnen van macht:

1. Affectief (op basis van gevoel en emoties; familie)
2. Cognitief (op basis van kennis; experts)
3. Economisch (op basis van bezit van geld of schaarse goederen)
4. Politiek (invloed van politieke machtsdragers)

Gezag: macht die als legitiem wordt beschouwd. Macht wordt als rechtvaardig en passend  gezien voor de actor met macht. Anderen accepteren vrijwillig de macht van de actor. 

De overheid heeft veel macht op basis van:

1. Affectieve machtsbronnen
2. Cognitieve machtsbronnen
3. Economische machtsbronnen
4. Politieke machtsbronnen

De Nederlandse overheid heeft gezag

1. Eens
2. Oneens

Waaruit blijkt dat de Nederlandse overheid gezag heeft? Noem een voorbeeld

Waarom is het zo belangrijk dat de overheid macht én gezag heeft?

Macht

Formele macht

• Macht die iemand heeft op grond van zijn positie én welke is vastgelegd in regels.

Informele macht

• Macht die iemand heeft op basis van uitstraling, kennis of charisma en welke niet is vastgelegd. 

Macht

Formele of informele macht?

Een docent heeft...

1. Formele macht
2. Informele macht

Wanneer iemand je kan dwingen om iets te doen omdat hun macht is vastgelegd in een reglement, spreken we van...

1. Formele macht
2. Informele macht

Wat klopt niet?

1. Macht kun je op formele en informele basis hebben
2. Macht gaat niet altijd gepaard met geweld
3. Vrienden hebben ook een vorm van macht
4. Macht is altijd vastgelegd in de wet

Het dilemma van collectieve actie

Collectieve goederen = producten of diensten in het algemeen belang; non-exclusief.

Om collectieve goederen tot stand te kunnen brengen, is collectieve actie nodig. Dit is niet vanzelfsprekend, omdat mensen hun gedrag niet alleen laten bepalen door wat goed is voor de groep of de samenleving.

Actoren die niet bijdragen maar wel profiteren van collectieve goederen zijn free-riders

Het dilemma van collectieve actie

1. Beschrijf hoe je het dilemma van collectieve actie herkent in de tekst.
2. Waarom is Shell een freerider? 
3.  Welk formeel machtsmiddel kan de overheid inzetten om Shell tot betaling te dwingen?
4. Waarom kun je stellen dat Shell hier beschikt over macht? Betrek een element uit de definitie van het kernconcept. Welke machtsbron zet Shell in?
5. Beargumenteer wie hier de meeste macht heeft. Shell of de overheid? Hebben ze hier formele of informele macht?