Herhaling lezen (Theorie en blooket), 3h bijles

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

(Meer dan) lezen

herhaling theorie

Planning

• Instructie 
• Werken = Blooket spelen
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je weer wat  hoofdzaak, bijzaak, kernzinnen,  de inleiding, het midden, het slot tekstdoelen, hoofdgedachte, leesmanieren en signaalwoorden zijn.
• heb je geoefend met de theorie over hoofdzaak, bijzaak en kernzinnen, de inleiding, het midden, het slot tekstdoelen, hoofdgedachte, leesmanieren en signaalwoorden zijn.

Functies tekstdelen

Inleiding: de schrijver noemt het onderwerp van de tekst en wil de

interesse van de lezer wekken. Dit kan op veel manieren, bijvoorbeeld:

• een gebeurtenis beschrijven;

• een mening over het onderwerp geven;

• een vraag over het onderwerp stellen.

Midden: gaat per alinea in op een deelonderwerp van het onderwerp. Tekstverbanden om het een lopende tekst te maken!

• Slot: de schrijver rondt de tekst af. Dit kan op veel manieren,

bijvoorbeeld:

• de belangrijkste informatie uit de tekst kort samenvatten;

• een conclusie trekken;

• de vraag uit de inleiding beantwoorden

Vaak hebben ze een vaste structuur!

Inleiding

In de inleiding van een tekst probeert de schrijver de aandacht van de lezer te trekken. Er zijn meerdere manieren om dat te doen. Een schrijver kan:

• het onderwerp van de tekst noemen;
  
• een belangrijke vraag over het onderwerp stellen;
  
• een probleem noemen;
  
• een grappig of herkenbaar verhaaltje vertellen;
  
• iemands persoonlijke ervaring vertellen;
  
• de aanleiding noemen waarvoor de tekst geschreven is – er gebeurde iets, waardoor het logisch was om nu deze tekst te schrijven. Voorbeelden: er is een onderzoek gedaan, er is een boek verschenen, iets is in het nieuws of het is een bepaalde datum, periode of seizoen.
  

Middenstuk

• Na de inleiding komt het middenstuk. 
  
• Hierin wordt het onderwerp van verschillende kanten bekeken. 
  
• Je leest over verschillende aspecten van het onderwerp; ook wel deelonderwerpen genoemd. Deelonderwerpen zijn er om de tekst snel te begrijpen. Ze bestaan uit één of meerdere alinea's. 
  
• Om de verschillende deelonderwerpen te onderscheiden, kun je letten op de witregels en tussenkoppen. 
  
• Als deze er niet zijn, kijk je naar kernzinnen.
  

Slot

In het slot rondt de schrijver de tekst af. Ook dit kan op verschillende manieren. Een schrijver kan:

• een samenvatting geven;
  
• een conclusie trekken;
  
• antwoord geven op een belangrijke vraag;
  
• de oplossing voor een probleem geven;
  
• een advies geven of een oproep doen.
  

Alineaopbouw

De kernzin bevat de belangrijkste informatie van een alinea. Meestal staat de kernzin aan het begin of het eind van een alinea. De rest van de alinea bestaat dan uit toelichting en/of voorbeelden bij de kernzin. 

Er zijn ook andere mogelijkheden:

• Een alinea bevat helemaal geen kernzin. Alle zinnen van de alinea bevatten belangrijke informatie. Dit komt onder andere voor bij teksten in schoolboeken.

• De kernzin is de tweede zin van een alinea. De eerste zin van de alinea is dan een inleidende zin.

• De kernzin staat in het midden van de alinea.

• Soms zijn er twee kernzinnen. Het belangrijkste van de alinea is dan verdeeld over meer zinnen.

Onderwerp- oriënterend lezen 

Lezen: het onderwerp van een tekst

• Geeft aan waar de tekst over gaat.

• Je kunt het vaak met één of enkele woorden zeggen.

Om het onderwerp van de tekst te kunnen vinden, hoef je niet helemaal de tekst te lezen. Kijk naar:

• De titel

• De eerste alinea (vaak dik gedrukt of in een ander lettertype)

• Plaatje(s) bij de tekst

• Tussenkopjes

• Andere opvallende delen

Deelonderwerp - globaal lezen

 Een tekst bevat ook deelonderwerpen. 

Deelonderwerpen belichten verschillende kanten van een onderwerp, ook wel aspecten genoemd. Bijvoorbeeld: het onderwerp van een tekst is 'voetbal'. Een deelonderwerp zou 'De geschiedenis van voetbal' of 'het tenue' kunnen zijn. 

We kunnen dus zeggen dat deelonderwerpen verschillende kanten van een onderwerp die in een tekst aan bod komen zijn. 

Stappenplan:

Zoek het onderwerp van de tekst; waar gaat de tekst over?

Let op tussenkopjes in de tekst

Bekijk de alinea-indeling

Lees de eerste zin van iedere alinea 

Een deelonderwerp is steeds een 'nieuw' aspect van het onderwerp. 

Lees niet te snel, neem de tijd.

Hoofdzaken 

• De belangrijkste informatie in een tekst. Wat niet zo belangrijk is, zijn de bijzaken. 
• Je vindt de hoofdzaak in de inleiding en/of (herhaald) in het slot. 
• Hoofdzaken vind je ook vaak in de eerste of de laatste zin van een alinea. Dat is dan de belangrijkste zin van de alinea. In de zinnen ervoor of erna staat dan een nadere uitleg of een voorbeeld van iets uit de belangrijkste zin. Er zijn woorden waaraan je kunt zien dat er een voorbeeld of een uitleg volgt: bijvoorbeeld, neem nou, zo, zoals of onder andere.
• Extra uitleg, details en voorbeelden zijn geen hoofdzaken, maar bijzaken.

Hoofdzaken samenvatten

Als je een tekst moet onthouden, kun je de belangrijkste informatie in een samenvatting zetten. Een samenvatting schrijf je door de belangrijkste zinnen van de alinea’s onder elkaar te zetten. Voorbeelden of een lange uitleg zet je meestal niet in je samenvatting. Je kunt de samenvatting beginnen of eindigen met de hoofdgedachte van de tekst.

Hoofdgedachte

• Geeft in één zin antwoord op de vraag: 

wat is het belangrijkste wat in de tekst over het onderwerp wordt gezegd? 

• Het is de kortste samenvatting van een tekst. 

Bij het onderwerp ‘teamsport’ kan de hoofdgedachte bijvoorbeeld zijn: Een teamsport heeft meer voordelen dan een individuele sport. 

Hoofdgedachte

• De hoofdgedachte is een (door jezelf bedachte) samenvatting in één zin.

• De hoofdgedachte is het onderwerp + dat wat daarover verteld wordt.

Het stappenplan om de hoofdgedachte te vinden:

• Wat zegt de schrijver van de tekst over het onderwerp? 
• De hoofdgedachte is altijd één complete zin.
  
• Je vindt de hoofdgedachte meestal in de inleiding of in het slot van een tekst, dus lees die twee gedeelten goed!
  

--> Let op: de hoofdgedachte is nooit een vraag!

Kernzin - alinea

• De kernzin is de zin waarin de belangrijkste informatie staat, de kern van de boodschap en DAARNA komt de rest (uitleg en voorbeelden).
• De kernzin gaat altijd over het onderwerp en moet dus betrekking hebben op het onderwerp dat je bepaald hebt.
• De kernzin gaat VAAK over wie (doet/vindt/wil/overkomt) en/of wat (wil/doet/vindt de wie of gebeurde er met de wie) en NOOIT over waarom 
• In de kernzin staat GEEN uitleg of voorbeeld.
• De kernzin is meestal de de eerste zin in de alinea en soms de tweede of de laatste zin
• Je stelt jezelf de vraag: waar gaat deze alinea over?

Kernzin

Voorbeelden plaats kernzin in de alinea

Mevrouw Hooi houdt veel van koffie. Zij drinkt zeker zes koppen koffie per dag en het liefst Nespresso. Koffie van vers gemalen bonen vindt zij ook lekker. Dan wel het liefst van Australian.

Vorig jaar hebben de leerlingen gewerkt aan lezen en dit jaar gaan we daarmee verder. De docent herhaalt eerst de lesstof van vorig jaar.  Daardoor beginnen de leerlingen beter voorbereid aan lezen h1.

Verschil hoofdgedachte en kernzin

De hoofdgedachte is één mededelende zin (dus géén vraag); een samenvatting van de hele tekst in één zin. 

Die moet je zelf bepalen en kan je niet uit de tekst halen.

De kernzin is de zin die het belangrijkste  van een alinea weergeeft. Meestal de eerste of laatste zin van de alinea.

De kernzin staat al in de tekst en kan je zo overschrijven.

Tekstdoelen

Tekstdoelen

Tekstverbanden - signaalwoorden

Kennen = leerwerk (je moet het echt uit je hoofd kennen, bijvoorbeeld door flitskaartjes te maken): tekstverbanden en de bijbehorende signaalwoorden

Kunnen= oefenen van wat je geleerd hebt

- toepassing = een tekstverband kunnen herkennen tussen woorden, in zinnen en tussen alinea's

- toepassen = aan signaalwoorden kunnen zien bij welk tekstverband ze horen

- inzicht = zelf een tekstband kunnen aanbrengen door signaalwoorden te gebruiken tussen woorden, in zinnen en tussen alinea's

Tekstverbanden/signaalwoorden

Verbanden

• chronologisch verband

• concluderend verband

• doel – middelverband

• oorzakelijk verband

• redengevend verband

• samenvattend verband

• toelichtend verband 

• vergelijkend verband 

Verbindingswoorden/signaalwoorden
• voordat, nadat, eerst, daarna, wanneer, vroeger

• samengevat, kortom, dus, dat houdt in, concluderend, al met al

• opdat, zodat, om te, door middel van, met behulp van

• daardoor, doordat, als gevolg van, dat komt door, het gevolg is, dus, dankzij

• want, omdat, daarom, dus, de reden hiervoor, dankzij,

• kortom, samengevat, al met al, met andere woorden

• bijvoorbeeld, zoals, denk aan, zo, als, neem nou

• in vergelijking met, (net) als, evenals, zoals - vergelijkende trap meer dan/ groter dan /beter dan etc.

Werk voor deze les en eventueel huiswerk:

Blooket spelen - ook thuis oefenen

https://play.blooket.com/play?hwId=66fd88d81692f7293f15ca45

play.blooket.com

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je weer wat  hoofdzaak, bijzaak en kernzinnen,  de inleiding, het midden, het slot tekstdoelen, hoofdgedachte, leesmanieren en signaalwoorden zijn.
• heb je geoefend met de theorie over hoofdzaak, bijzaak en kernzinnen, de inleiding, het midden, het slot tekstdoelen, hoofdgedachte, leesmanieren en signaalwoorden zijn.

details, voorbeelden en uitleg

belangrijkste zaken uit een tekst

verzameling zinnen die met elkaar samenhangen

herhaling informatie, toekomst, antwoord vraag

Inleiding

Bijzaak

Hoofdzaak

Alinea

Slot

onderwerp benoemen, nieuwsgierig maken

Ik weet weer wat hoofdzaak, bijzaak, kernzinnen, de inleiding, het midden, het slot tekstdoelen, hoofdgedachte, leesmanieren en signaalwoorden zijn.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?