§9.5 Gevolgen van klimaatverandering

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Binnen is beginnen!

Binnen is beginnen!

• Ga op je plek zitten,
• Pak je ipad voor,
• Ga naar lessonup en accepteer de uitnodiging,
• Beantwoord de 5 geografische vragen van de openingsfoto met je buur aan je tafel
• Wanneer de timer afloopt, is het stil!

Openingsfoto

Beschrijving van de openingsfoto

Een rioolwaterzuiveringsinstallatie.

Startopdracht

Wat?	Bekijk de paragraaf en de lessonup en schrijf op wat je al weet of kan
Hoe?	Zelfstandig in stilte
Hulp	Brein, Boek, Buur, Bureau
Tijd	Timer
Klaar?	Keuze 1: Ik begrijp het goed: ga zelfstandig aan het werk Keuze 2: Ik begrijp het bijna: ga zelfstandig aan het werk + herhaling Keuze 3: Ik vind het nog lastig: doe mee met de instructie

Binnen is beginnen!

Binnen is beginnen!

• Ga op je plek zitten,
• Pak je laptop/iPad voor,
• Ga naar lessonup en accepteer de uitnodiging,
• Doe de startopdracht

Hoofdstuk 9: 

Water in Nederland

§9.5 

Gevolgen van klimaat-

verandering

Lesplanning 

Aanwezigheid en huiswerkcontrole 

Mededelingen:  

Uitleg §9.5 'Gevolgen van klimaatverandering'

Maak van §9.5 'Gevolgen van klimaatverandering' vraag 1 t/m 9

Lesafsluiter: examenvraag

Vooruitblik op de volgende les

Lesdoelen van deze les

1. Benoem twee redenen waardoor de zeespiegel stijgt.
2. Welke maatregelen neemt Nederland tegen een stijgende zeespiegel?
3. Leg uit waarom een stijgende zeespiegel ook gevolgen heeft voor de waterstand in de rivieren.
4. Welke maatregelen kan nemen tegen overstromen van rivieren?
5. Leg uit welke maatregelen steden kunnen nemen tegen wateroverlast bij hevige buien.

Neem de vragen over en beantwoord ze tijdens de uitleg!

Dagopening:

Actualiteit

Boren in het ijs

Data uit het ijskernen(1)

Vraag 1: Wat zie je in de grafiek?

Vraag 2: Welke overeenkomst is er tussen CO2 in de atmosfeer en de en Temperatuur?

Data uit het ijskernen(2)

Conclusie: de CO2 in de atmosfeer stijgt. daarmee ook de temperatuur.

In de laatste 50 jaar warmt de aarde 

sneller op dan ooit.

In 2024 is het 1.5 graden warmer dan 50 jaar geleden.

Gevolgen:

Doordat het warmer wordt, kan de lucht meer waterdamp opnemen. 

• In de zomer kan het daardoor langer droog zijn, 
• In de winter juist meer kan regenen.

Zeespiegelstijging

Zeespiegelstijging = het stijgen van het water in de oceanen, zeeën en rivieren.

Zeespiegel stijgt door 2 oorzaken:
1. Aarde warmt op, landijs smelt. Smeltwater komt in zee of rivieren terecht.

2. Water zet uit omdat het warm wordt. 

Wereldgemiddeld zeespiegelstijging:

Tussen de 12 en 21 centimeter gestegen.

2100: 1.1 meter

2300: 5,6 meter 

Bescherming tegen de zee(1)

Beschermen tegen de zee:

• strand, 
• duinen,
• zeedijken 

Vormen samen ze de zeeweringen.

Het deltaplan: 

Gemaakt na overstroming 1953 om andere overstromingen te voorkomen         Deltawerken 

De Deltawerken zijn Nederlands grootste verdedigingssysteem tegen hoogwater vanuit zee.

Deze waterkeringen bestaan uit 5 stormvloedkeringen, 2 sluizen en 6 dammen.

Westerschelde

Waarom is de Westerschelde niet afgesloten?

Maeslantkering

De Nieuwe Waterweg kan open en dicht. Waarom? 

3

Haringvlietdam

Volledig gesloten dam. Er komt geen zout water in hetHaringvliet

1

Oosterscheldekering

Sluit alleen bij extreem hoge waterstand

2

Bescherming tegen de zee(2)

Meer maatregelen voor zeespiegelstijging: 

• Vanaf 2019 de Afsluitdijk versterkt
• Zandmotor aan de Noordzee-kust 

Zandmotor:

Er werd extra zand gestort op het strand in Zuid - Holland = zandsuppletie.

De natuur doet het werk: 

Het zand wordt door wind, de zeestromen en getijden geleidelijk langs de kust verspreid. 

De kust wordt op een natuurlijke manier breder en veiliger.

De Zandmotor werkt alleen bij een zeestroom van zuid naar noord.

Langzamere en

onregelmatigere 

rivieren

Zeespiegel heeft ook invloed op rivieren. 

Langzamere rivieren:

1. Water doet langer over om in zee uit te komen meer water in de benedenloop.
2. Rivieren komen hierdoor vaak hoger te staan. 

Door het veranderende klimaat heeft ook invloed op rivieren. 

Onregelmatigere rivieren:

1. Langere natte periodes: veel waterafvoer in rivieren.

2. Maar ook langere droge periodes: weinig waterafvoer in rivieren.

Ruimte voor de Rivier

Maatregelen die genomen kunnen worden om de rivier meer ruimte geven:

• Dijkverlegging
• Dijkverhoging
• Uiterwaardafgraving
• Nevengeul 
• Overloop maken
• Kribverlaging
• Obstakelverwijdering
• Zomerbedverlaging
• Waterberging
• Ontpoldering

Hevige buien

Hevige buien zorgen voor wateroverlast, vooral in Neerslag kan niet de grond in zakken 

door te veel stenen. Het wordt niet door bomen of planten opgenomen.
Het neerslagwater komt op de straten en gaat het riool in. Deze is te smal en ze gaat overstromen.

Oplossingen: 

• Aanleg van extra sloten
• Aanleg van meer groen: bijv. bloemperken, grasvelden en bomen maar ook groene daken.
• Aanleg van overloopgebieden die onder mogen stromen zoals waterpleinen.

Waterplein in Tiel: een speelplein dat bij zware buien vol kan lopen met water.

 Groene tuinen en daken:

 Het kan water wordt opgenomen door de planten.

Werkvorm: Placemat

Benoem 3 feiten van de les

Stel 3 vragen aan je buurman/ vrouw over de stof

Benoem 3 begrippen van de les

Benoem 3 dingen die je nog niet wist 

Benoem 3 dingen van de vorige les 

Aantekeningen niet toegestaan!

Aan het werk 

Wat?	§9.5 'Gevolgen van klimaatverandering' vraag 1 t/m 9
Hoe?	Zelfstandig in stilte
Hulp	Brein, Boek, Buur, Bureau
Tijd	Timer Daarna sluiten we af met een examenvraag
Klaar?	Maak de herhaling en of Anders actief: Bronnen: Vervoer over water

Aan het werk 

Ik begrijp het wel	Ik begrijp het bijna	Ik vind het nog lastig
Zelfstandig werken: §9.5 'Gevolgen van klimaatverandering' vraag 1 t/m 9 Klaar? Anders actief: Bronnen: Vervoer over water	Maak de opdrachten en de herhaling Klaar? Examentrainer extra	Extra uitleg en maak daarna de opdrachten Klaar? Herhaling

Bron 19

Bron 18

Bron 19

Bron 19

Bron 20

Lesdoelcheck

1. GeBenoem twee redenen waardoor de zeespiegel stijgt.
2. Welke maatregelen neemt Nederland tegen een stijgende zeespiegel?
3. Leg uit waarom een stijgende zeespiegel ook gevolgen heeft voor de waterstand in de rivieren.
4. Welke maatregelen kan nemen tegen overstromen van rivieren?
5. Leg uit welke maatregelen steden kunnen nemen tegen wateroverlast bij hevige buien.

Check-in-duo's

check-in-duo’s.

1. Vergelijkt de antwoorden met je buur
2. Verschillen? Overlegd wat het juiste antwoord dan is
3. Check-in-de-klas
4. Tijd: timer

0

Welke maatregel van Ruimte voor de Rivier laat de figuur zien?

1. aanleg hoogwatergeul
2. dijkverbetering
3. kribverlaging
4. verwijderen van obstakels

Welke maatregel van Ruimte voor de Rivier laat de figuur zien?

1. aanleg waterberging
2. dijkverlegging
3. kribverlaging
4. verwijderen van obstakels

Welke maatregel uit het project 'ruimte voor de rivier' zie je in de afbeelding

1. Dijkverlegging
2. Uiterwaardafgraving
3. Obstakelverwijdering
4. Nevengeul

Welke maatregel van Ruimte voor de Rivier laat de figuur zien?

1. aanleg waterberging
2. aanleg hoogwatergeul
3. ontpoldering
4. uiterwaardvergraving

Welke maatregel van Ruimte voor de Rivier laat de figuur zien?

1. dijkverbetering
2. dijkverlegging
3. ontpoldering
4. verwijderen van obstakels

Welke maatregel van Ruimte voor de Rivier laat de figuur zien?

1. dijkverlegging
2. kribverlaging
3. ontpoldering
4. uiterwaardvergraving

De hoofddoelstelling van
de projecten Ruimte voor
de Rivier is

1. zorgen voor goede kwaliteit van het water
2. zorgen voor waterveiligheid
3. zorgen voor voldoende water
4. zorgen voor mooie natuurgebieden

"Ruimte voor de rivier" is een korte termijn oplossing voor wateroverlast.

1. Waar
2. Niet waar