3. V5 Literatuur 20 t/m 22 in vogelvlucht.NLB

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom V5!

Literatuur 20 t/m 22 in vogelvlucht

Literatuur 20 t/m 22...

...in vogelvlucht!

Verlichting

Alles is maakbaar – ​

1700-1800 

Genres

Satire was een veelgebruikte genre ten tijde van de Verlichting: door het publiek een spiegel voor te houden, wordt de toehoorder gestimuleerd om kritisch naar zichzelf te kijken en zo nodig te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is Het wederzyds huwelijksbedrog van Pieter Langendijk. Ook imaginaire reisverhalen zoals Reize door het Aapenland van J.A. Schasz vormen een perfecte manier om het publiek een spiegel van de eigen maatschappij voor te houden. 

Verlichtingsdenken

Het goede huwelijk is conform het verlichtingsdenken maakbaar en hierbij is een belangrijke taak weggelegd voor de vrouw, die zich als perfecte echtgenote moet schikken naar de wensen van haar man. Hierover gaat de briefroman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart van Betje Wolff en Aagje Deken. De boodschap is revolutionair: trouw niet voor het geld maar om de liefde.

Verstand 

Ze benadrukken dat vrouwen hun verstand moeten ontwikkelen en zelfstandig keuzes moeten maken. Die vrije ontwikkeling moet overigens wel passen bij hun rol als vrouw, die in die tijd anders is dan de rol van de man. Maar dat mag niet verhinderen dat vrouwen over alles kunnen meepraten en meedenken. Het is de eerste Nederlandstalige roman. 

Noem twee genres uit de Verlichting

Waarom past een roman goed bij de Verlichting?

Nederland teert lang op de glorie van de 17de eeuw, maar aan het begin van de 19de eeuw staat het land er slecht voor: Nederland staat bijna twintig jaar onder Frans gezag (1795-1813), speelt geen enkele rol meer op het internationale politieke toneel en is relatief arm. 

Verandering

Nadat Napoleon is verslagen bij Waterloo (1815), snakt het Nederlandse volk naar verandering en redenen om weer trots te zijn op het verschraalde vaderland. 

Gezellug

Na de Franse tijd is er een sterke behoefte aan stabiliteit, rust en gezelligheid(!). Er ontstaat een huiskamercultuur, die bekend staat als de biedermeier. In de knusse Hollandse huiskamers slaat men aan het dichten. Zowel het lezen als het schrijven van poëzie is heel populair: heel Holland dicht!

Schrijvers en kunstenaars willen af van de Verlichting met al zijn regels en voorschriften. Ze zijn klaar met de rationele literatuur van de vorige eeuw. Niet de rede, de klassieken of de Bijbel, maar het gevoelsleven van de kunstenaar is de inspiratiebron voor de nieuwe stroming van de romantiek. 

Romantiek

Verlichting

Biedermeijer

Verstand

Gevoel

Veel schrijvers in de 19de eeuw kennen een romantisch periode, maar wenden zich al snel tot het realisme. De romantische blik wordt vervangen door een meer nuchtere: niet de gevoelens staan centraal, maar wat de schrijver om zich heen waarneemt. Daar hoort ook sociale ellende bij. 

Realistische literatuur waarin sociale misstanden aan de kaak worden gesteld, noemen we sociaal-realistische teksten. 

​MH is een  romantische én realistische roman: het bevlogen personage MH die tevergeefs strijdt tegen een betere wereld is een romantisch held. Tegelijkertijd biedt het personage van Batavus Droogstoppel een realistische schets van de op winst beluste Nederlandse handelsgeest. 

Waar denk je aan bij de Romantiek?

Welke term past goed bij de Romantiek?

1. gezellig
2. dichten
3. depressief
4. verstand

Wat wil je nog leren over de romantiek en verlichting?
Heb je nog vragen?