H1 Tekstsoort, tekstdoel en onderwerp les 3 (07/09)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom!

Ga rustig op je plek zitten en leg je boeken op tafel 

Leg je huiswerk op de hoek van je tafel (opdracht 4, 5 en 6 op bladzijde 10)

10 minuten stil lezen uit je leesboek 

H1 Tekstsoort, tekstdoel en onderwerp, structuur en verbanden les 3

Wat gaan we vandaag doen?

• Huiswerk bespreken
• Wat weet je nog?
• Theorie
• Werken aan de opdracht  

Aan het einde van de les heb je geoefend met het herkennen van tekstsoort, tekstdoel, onderwerp, structuur en verbanden van/in een tekst. 

Huiswerk bespreken 

Opdracht 4, 5 en 6 op bladzijde 10 

Wat weet je nog?

Welke drie tekstsoorten zijn er?

Onder welk tekstsoort valt een gebruiksaanwijzing?

Bij welk verband hoort het signaalwoord 'eveneens'?

Bij welk verband hoort het signaalwoord 'echter'?

Bij welk verband hoort het signaalwoord 'ondanks'?

Bij welk verband hoort het signaalwoord 'anders gezegd'?

Theorie 

Tekstsoorten, tekstdoel en onderwerp 

Tekstsoorten 

Er zijn drie soorten teksten:

• Verhalende teksten 
• Informerende teksten
• Waarderende teksten 

Tekstsoorten 

Verhalende teksten:

• De schrijver wil je met zijn verhaal vermaken of tot nadenken aanzetten. 
• Gevoel en emoties spelen een belangrijke rol. 
• Fantasie en fictie is mogelijk 

Wat zijn voorbeelden van verhalende teksten?

• Roman, sprookje, sciencefiction, strip, gedicht, liedje 

Tekstsoorten 

Informerende teksten:

• Het gaat hierbij om feiten, wat echt gebeurd is. 
• Belangrijkste doel is om de lezer betrouwbare informatie te geven. 

Wat zijn voorbeelden van informerende teksten?

• Krantenbericht, schoolboek, werkstuk, gebruiksaanwijzing, uitnodiging, recept 

Tekstsoorten 

Waarderende teksten:

• Schrijver probeert vragen als 'Wat vind ik ervan?' of 'Wat kan je daarover denken?' te beantwoorden. 
• Belangrijkste doel is om een oordeel te geven. 

Wat zijn voorbeelden van waarderende teksten?

• Boekrecensie, protest, discussie 

Tekstdoelen

Een auteur wil iets bereiken bij zijn lezer. Elke tekst heeft dus een tekstdoel. 

Bij elke tekstsoort en bijbehorende tekstdoel passen verschillen de tekstvormen. Tekstvormen zitten niet altijd vast aan een tekstdoel. 

• Een krantenartikel kan een verslag zijn van een nieuwsgebeurtenis (informerend), maar kan ook een betoog bevatten over een actueel onderwerp (waarderend) 

	Doel	Tekstvorm
Verhalende tekstsoorten
Vertelling	delen van persoonlijke ervaringen en gebeurtenissen	gesprek, dagboek, persoonlijk verslag, blog
Verhaal	vermaken of tot nadenken aanzetten door een verhaal te vertellen	kort verhaal, fabel, mop, roman sprookje stripverhaal, filmscenario

	Doel	Tekstvorm
Informerende tekstsoorten
verslag	een zaak of verschijnen beschrijven en orderenen	werkstuk, verslag van proefje, onderzoeksverslag, logboek
procedure	instructie geven en beschrijven hoe je iets moet doen	gebruiksaanwijzing, recept, routebeschrijving, reglement
verklaring / uiteenzetting	een verschijnsel of gebeurtenis verklaren en uitleggen	lesboek, nieuwsbericht, historisch boek, werkstuk
oproep / verzoek	activeren; andere motiveren of verzoeken om iets te doen	aankondiging, advertentie, reclametekst, sollicitatie, uitnodiging

	Doel	Tekstvorm
Waarderende tekstsoorten
Betoog	overtuigen door een standpunt met argumenten te onderbouwen	ingezonden brief, klachtenbrief, protestbrief
Recensie	evalueren van een boek, film, toneelstuk, muziekstuk, product, service, et cetera	blog, review, krantenartikel
Beschouwing	een onderwerp vanuit een of meer gezichtspunten bekijken	column, discussie, essay

Onderwerp van tekst 

Het onderwerp van een tekst kan je vaak samenvatten in één woord of woordgroep. 

• Een schrijver behandelt vaak meer kanten van een onderwerp. Dat noem je deelonderwerpen. 
• De hoofdgedachte is het belangrijkste wat de schrijver wil zeggen over het onderwerp. Je vindt deze vaak in de titel, inleiding of slot. Het staat soms niet letterlijk in de zin. 

De structuur van een tekst 

Een alinea bestaat uit enkele zinnen die één deelonderwerp behandelen of daardoor met elkaar samenhangen. 

• Hoe herken je een alinea?

Veel teksten hebben een vaste structuur. Hoe ziet deze eruit?

• inleiding, kern, slot 

De structuur van een tekst 

Inleiding:

• Eerste een of twee alinea's
• Waar de tekst over gaat
• Aandacht trekken van lezers 

Middenstuk / kern:

• Omvat meerdere alinea's 
• Het onderwerp wordt uitgewerkt en toegelicht 
• Elke alinea gaat over een deelonderwerp 

De structuur van een tekst 

Slot:

• Samenvatting of eindoordeel (conclusie)
• Afsluiten met een uitsmijter 
• Niet elke tekst heeft een slot 

De verbanden in een tekst 

Door gebruik te maken van signaalwoorden vormen zinnen een logisch geheel. Er zijn meerdere verbanden waarbij verschillende signaalwoorden horen. 

Signaalwoorden geven je een signaal over het soort verband tussen tekstdelen. 

De verbanden in een tekst 

Opsomming:

• en, ook, bovendien, ten eerste 

Tijd:

• eerste, nadat, toen, terwijl

Reden, oorzaak, gevolg:

• omdat, want, zodat, daardoor 

De verbanden in een tekst 

Voorwaarde:

• als, wanneer, tenzij, mits

Inperking:

• hoewel, ondanks, natuurlijk ... maar

Tegenstelling:

• maar, daarentegen, desondanks, echter

De verbanden in een tekst 

Vergelijking:

• evenzeer, evenals, eveneens 

Doel-middel:

• om te, door middel van, daarmee 

Voorbeeld:

• denk aan, bijvoorbeeld, zoals 

De verbanden in een tekst 

Verduidelijking:

• dit betekent, met name, dit houdt in 

Conclusie:

• dus, concluderend, dan ook 

Samenvatting:

• samengevat, kortom 

De opdracht

Wat? Opdracht 7 en 8 op bladzijde 12

Hoe? Zelfstandig (eerste vijf minuten in stilte)

Tijd? Tot het einde van de les, het is huiswerk voor 14/09/23

Vragen? Eerste vijf minuten niet, steek daarna je hand op 

Klaar? Lees verder uit je leesboek of maak ander huiswerk. 

Gebruik bladzijde 44 - 51 van het handboek 

Huiswerk

Voor volgende week donderdag (14/09) moet opdracht 7 en 8 op bladzijde 12 af zijn. 

bladzijde 44 - 48 handboek

Schrijf dit op in je agenda.