3.3 - 4.3 en 5.3 lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

3.3 - 4.3 en 5.3 lezen

3.3 lezen - doelen

-ik kan verschillende tekstdelen van een tekst herkennen

-ik kan kernzinnen in een alinea aanwijzen

-ik kan hoofd- en bijzaken onderscheiden

-ik kan de hoofdgedachte van een tekst herkennen

-ik kan het tegenstellend tekstverband herkennen

Tekstdelen

Twee manieren om een tekst op te bouwen komen veel voor:

 

• een driedeling: inleiding – kern – slot;

• een tweedeling: inleiding – kern. Deze opbouw tref je meestal aan in een nieuwsbericht.

De inleiding is kort. Er staat informatie waaruit je het onderwerp van de tekst kunt afleiden.

De kern is het langste deel van de tekst: de kern bestaat vaak uit meer alinea’s. In de kern lees je meer over het onderwerp. Vaak kun je er verschillende deelonderwerpen in herkennen. Staat in de laatste alinea nog nieuwe informatie, dan hoort hij bij de kern.

Het slot is vaak een samenvatting of conclusie. Er staat geen nieuwe informatie in.

Kernzinnen

Ook alinea’s hebben meestal een duidelijke opbouw. In een alinea staat bijna altijd een kernzin: de zin met de belangrijkste informatie van de alinea. Vaak is de kernzin de eerste zin van de alinea.

De andere zinnen van de alinea zijn een toelichting bij de kernzin. Meestal is de toelichting een uitleg of een voorbeeld.

Hoofd- en bijzaken

In elke tekst staat belangrijke en minder belangrijke informatie.

Belangrijke informatie over het onderwerp van een tekst noem je hoofdzaken.

De minder belangrijke informatie in een tekst zijn bijzaken. Ze maken de hoofdzaken in de tekst duidelijker.

Bijzaken kunnen zijn:

• een voorbeeld;

• een herhaling;

• een uitleg.

Hoofdgedachte

De hoofdgedachte is het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp zegt.

Vaak benoemt de schrijver de hoofdgedachte in de titel, de inleiding en/of de slotalinea. Gebruik de kernzinnen uit de alinea's van de kern om die informatie te controleren of aan te vullen.

Tekstverband 

In een goede tekst is er een verband tussen woorden, zinnen en alinea's. We noemen dit een tekstverband.

Een schrijver maakt vaak gebruik van signaalwoorden om het tekstverband aan te geven.

Herhaling

tekstverband	signaalwoorden	voorbeelden
Opsommend noemt twee of meer tekstdelen in volgorde	ook, bovendien, daarnaast, zowel…..als, ten eerste, ten slotte	Willem heeft veel hobby’s. Hij verzamelt treintjes, maar hij spaart ook foto’s van het koningshuis. Hij speelt bovendien gitaar.

Nieuw

tekstverband	signaalwoorden	voorbeelden
Tegenstellend geeft een tegenstelling tussen tekstdelen aan	maar, echter, evenwel, toch, daarentegen	Mijn vriendin zei dat dat ze het geen enge film vond, toch kneep ze steeds heel hard in mijn hand tijdens de film.

Doelen:

-ik kan verschillende tekstdelen van een tekst herkennen

-ik kan kernzinnen in een alinea aanwijzen

-ik kan hoofd- en bijzaken onderscheiden

-ik kan de hoofdgedachte van een tekst herkennen

-ik kan het tegenstellend tekstverband herkennen

Aan de slag:

Werk in tweetallen aan de opdrachten 1 /m 9 in je boek.

Gebruik een liniaalstem

De volgende leerlingen gaan met mij aan de slag: 

Dalai 
Kyan

4.3 lezen - doelen

-ik kan de tekstdoelen informeren en amuseren herkennen

-ik kan instructies herkennen

-ik kan het tekstverband tijdsvolgorde herkennen

-ik kan verwijswoorden herkennen

havo extra:

- ik kan het tekstverband uitleggend herkennen

Nieuw

tekstverband	signaalwoorden	voorbeelden
Tijdsvolgorde geeft de volgorde aan waarin gebeurtenissen plaatsvinden	eerst, daarna, voordat, nadat, toen, terwijl, zodra, ten slotte	Voordat Pien de deur uitgaat, geeft ze haar konijn te eten. Daarna fietst ze naar school.

Nieuw (alleen havo)

tekstverband	signaalwoorden	voorbeelden
Uitleggend	bijvoorbeeld, dat wil zeggen, met andere woorden, onder andere, zoals	Op de sportdag kun je kiezen uit verschillende sporten, zoals tennis, hockey of voetbal

Tekstsoorten

Instructie

instructie is een voorbeeld van een informatieve tekst met als doel: informeren

 = een uitleg in stappen hoe je iets moet doen.

verwijswoorden

In een tekst staan vaak verwijswoorden. Ze verwijzen naar één of meer woorden in de tekst, soms zelfs naar een hele zin. Een schrijver gebruikt verwijswoorden, zodat hij niet steeds dezelfde woorden hoeft te gebruiken. Daardoor leest een tekst prettiger.

De hond van Jason heeft vrijdag een duur foutje gemaakt.

Hij heeft een portemonnee met tweeduizend euro opgegeten.

Ten eerste ga ik hamburgers eten en bovendien heb ik zin in friet

1. opsommend verband
2. tegenstellend verband
3. tijdsvolgorde

Eerst ga ik de auto wassen. Daarna ga ik de was opvouwen en ten slotte maak ik avondeten

1. opsommend verband
2. tegenstellend verband
3. tijdsvolgorde

Ik zou naar de sportschool gaan, maar ik heb eigenlijk geen zin.

1. opsommend verband
2. tegenstellend verband
3. tijdsvolgorde

1. informeren
2. amuseren

1. informeren
2. amuseren

1. informeren
2. amuseren

1. informeren
2. amuseren

5.3 lezen - doelen

-ik kan de tekstdoelen overtuigen en activeren herkennen

-ik kan een betogende tekst herkennen

-ik kan het concluderend verband herkennen

havo extra:

-ik kan het tekstverband redengevend herkennen

Tekstsoorten

Betoog

In een betoog geeft de schrijver zijn mening over een onderwerp. 

Hij verdedigt deze mening met redenen waarom hij dit vindt (argumenten). Een argument bewijst dat zijn mening klopt.

inleiding - schrijver mening
middenstuk - argumenten
slot - conclusie of samenvatting

Nieuw

tekstverband	signaalwoorden	voorbeelden
Concluderend verband	dus, dan ook, hieruit volgt, de slotsom is, concluderend	Anja heeft acrylnagels opgeplakt. Ze is dus helemaal klaar voor het slotfeest.

Noem twee dingen die je geleerd hebt vandaag.

Benoem één vraag die je de volgende les beantwoord wilt hebben.

Nieuw (alleen havo)

tekstverband	signaalwoorden	voorbeelden
redengevend verband	want, omdat, daarom, immers, namelijk	Wouter heeft jaren gestoomd met Steambags. Hij heeft dus enorme ervaring met dit middel