1.1 ontstaan en opbouw van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Ontstaan en opbouw van de aarde

Ontstaan en opbouw van de aarde

James Hutton (1726-1797): Actualiteitsbeginsel/actualiteitsprincipe: 

- "Processen die we nu op aarde zien, werkten vroeger ook zo"

Tegenhanger: Catastrofisme (jonge aarde)

Het begin van de aarde

4,6 miljard jaar geleden: Nevel van stof en deeltjes

Door zwaartekracht kwam dat samen

En ontstond een (proto)zon en planeten

De planeten botsten en werden groter (toevoeging materiaal!)

Van stof tot planeten

• De zon met sterrenstof (afbeelding links)
  
• De sterrenstof klontert samen tot planeten (afbeeldings rechts: links steen, rechts overwegend gas)
  

De samenklontering van gas leidt er ook toe dat de ster om zijn as gaat draaien. Ons zonnestelsel is waarschijnlijk ontstaan uit de restanten van een oude ster die uit elkaar geklapt is. Het gas trok zich samen en in het midden ontstond de Zon, onze ster. Om de ster heen dwarrelde een hoop ‘puin’, oud sterrenstof dat was overgebleven na de eerdere explosie. Dit stof werd aangetrokken door de zon en ging daardoor ronddraaien in een stofschijf. De foto toont een jonge ster met daarom heen een stofschijf.

In de stofschijf kwamen de zwaarste elementen het dichtst bij de Zon, terwijl de lichtere gassen aan de buitenkant van de stofschijf bleven ‘hangen’. De stukken puin botsten in vloeibaar hete vorm steeds op elkaar totdat er een aantal gloeiend hete bollen rondom de Zon draaiden, de planeten! Aangezien wij op een van die planeten leven kunnen wij dus met recht zeggen dat wij bestaan uit sterrenstof. Als je het iets negatiever wil bekijken zou je kunnen zeggen dat wij bestaan uit sterrenafval! Kies zelf maar wat je het mooiste lijkt.

De planeten zijn de samenklonteringen van de stofschijf. De binnenste planeten, Mercurius, Venus, Aarde en Mars bestaan vooral uit steen, de buitenplaneten bestaan vooral uit gas.​

Kortom:

Er zijn catastrofes geweest... (meteoriet)

...Maar catastrofisme lijkt niet aannemelijk

--> Onderzoek volgens Actualiteitsprincipe

Een meteoriet is een voorbeeld van:

1. Een exogene kracht
2. Een endogene kracht

Catastrofes

Er zijn catastrofes geweest die grote invloed hebben gehad:

• Meteor Crater, Arizona, VS

Meteoriet: 50 m doorsnee

Krater: 1600 meter diameter

Bekijk de foto. De krater is 50.000 geleden
ontstaan na een meteorinslag. Leg met behulp van
een oorzaak-gevolg redenatie uit waarom
deze krater zo goed bewaard is gebleven

Mercurius: inslagkraters

Bij Mercurius is het proces van vorming van de planeet goed te zien: er zijn allemaal inslagkraters te zien.

Leg uit waarom op de aarde nauwelijks inslagkraters te zien zijn

Geologische tijdschaal

Een enorme lange periode...

...En dat maakt het moeilijk om voor je te zien

Voorbeeld: Wolken

Als je er naar kijkt, lijken ze nauwelijks 

te bewegen

Maar als je het beeld versnelt....!!!

Geologische tijdsschaal

Precambrium: 

• Vóór het cambrium
  
• "Simpel leven"
  

Het precambrium is een enorm lange periode. Laten we daarop inzoomen

Inzoomen op het Precambrium

Het Hadeïcum (Griekse god onderwereld):

• Impacten, vulkanische activiteit en hitte
  

Zware elementen zakken naar diepte (kern),

zoals nikkel en ijzer

Bij stolling belanden

andere elementen in

de korst

Schillen in de aarde

• Korst (6 km onder oceaan, 35 km onder continent)
  
• Mantel (tot bijna 3000 km diep) (gesteente)
  
• Buitenkern (vloeibaar) (metalen)
  
• Binnenkern (vast) (metalen)
  

Hoe kan het dat de binnenkern vast is en de buitenkern vloeibaar?

Hoe kennen we het binnenste van de aarde?

• Aardbevingen creëren 4 soorten golven. 
  
• Deze gevolgen gedragen zich verschillend per type materiaal en eigenschap (vast of gesmolten)
  
• Hierdoor binnenkant aarde "bekend"

• Voorbeeld: Tomografie Andes
  
• Snelheid p-golven is hoger (paars/wit) bij vaste delen (de onderduikende plaat)
• Aangetoond dat subductie plaatsvindt

Waarom komen er dieper dan 700 km geen aardbevingen voor?

Huiswerk: maken t/m dia 14

Volgende keer:

Paragraaf 1.2