5.5 Van splintergroep naar staatsgodsdienst

Rome, eeuwig imperium

5.2 Wie steunt krijgt, heeft macht

5.3 Caesar, Augustus en de keizers

5.4 Van keizer tot cliënt 

5.5 Van splintergroep naar staatsgodsdienst

5.6 Levensbeschouwing: Het Jodendom

Lesplanning 

Huiswerk controle, aanwezigheid en materiaal controle

Weekoverzicht

Planning

Leerdoelen

Uitleg S13.2

Aan de slag

Weekplanner

Leerdoelen

H9: Ik kan een beeld vormen over het Jodendom door:

S9.1 Ik kan uitleggen dat de joden niet alleen een geloof, maar een volk vormen 

S9.2 Ik kan de volgende begrippen uitleggen: diaspora – thora – sabbat – kosjer – synagoge – pesach 

S9.3 Ik kan uitleggen hoe het jodendom naar Nederland is gekomen, en ook bijna weer is verdwenen 

H10 Ik kan beoordelen of een gerecht wel of niet kosjer is (t)

H11 Ik kan uitleggen wat voor mij belangrijke leefregels zijn (i)

H13: Ik kan verschillende wereldgodsdiensten beschrijven en hoe deze in het Romeinse Rijk beoefend werden.

S13.1: Ik kan uitleggen hoe het jodendom is ontstaan en hoe de Romeinen met deze nieuwe godsdienst omgingen.

S13.2: Ik kan uitleggen hoe het christendom is ontstaan en hoe de Romeinen met deze nieuwe godsdienst omgingen.

Ontstaan van het christendom 

Jezus van Nazareth is 4.Chr. geboren 

Nieuwe kalender: Juliaanse naar Gregoriaanse

Jezus wilde een tijd zonder Romeinse overheersing in Judea

Jezus' volgers zagen hem als de messias, de verlosser

Volgelingen van Jezus worden christenen genoemd 

Van Jezus van Nazareth bestaan duizenden afbeeldingen, maar die zijn allemaal aan de fantasie ontsproten en niet uit Jezus’ eigen tijd. Of hij er zo heeft uitgezien? Niemand heeft er enig idee van. Vraag ook eens bij je docent na hoe het kan dat Jezus geboren zou zijn in 4 v.Chr.

Ontstaan van het christendom 

Romeinen waren boos wegens de onrustigheid rondom Jezus 

Romeinen waren bang voor een opstand van het volk

Op advies van de joodse priesters werd Jezus ter dood veroordeeld

De kruisdood

Als je in opstand kwam was dit je straf

Ontstaan van het christendom 

Jezus had leerlingen (apostelen)

Na de dood van Jezus schreven ze verhalen over zijn leven 

Deze verhalen en evangeliën staan in het Nieuwe testament, onderdeel van de Bijbel

Jezus is, volgens de apostelen, geschorven voor de zonde van de mens 

Alle fouten van de mens zijn zo goed gemaakt

Ontstaan van het christendom 

Veel mensen werden aangetrokken door het nieuwe geloof

Vrouwen, armen, slaven en soldaten sloten zich aan bij de groepen christenen

Deze mensen hadden weinig geld en konden niet offeren aan de goden

Aanbidden van God was gratis

Via de steden en handelswegen verspreidde het christendom zich over het hele Romeinse rijk

Aan de slag...

5.5 Van splintergroep naar staatsgodsdienst

H: Maak opdracht 4 t/m 6

V: Maak opdracht 3 en 4 

Klaar? (HW)

Vul je leerdoelenblad aan tot waar dit kan

leer de woordjes die deze les zijn behandeld

Invulsamenvatting 5.7 opdracht 8

• Alleen of in tweetallen
• Maak de opdrachten zelf (dus niet overschrijven)
• Vraag? eerst de tekst lezen dan pas vragen aan docent

Rome, eeuwig imperium

5.2 Wie steunt krijgt, heeft macht

5.3 Caesar, Augustus en de keizers

5.4 Van keizer tot cliënt 

5.5 Van splintergroep naar staatsgodsdienst

5.6 Levensbeschouwing: Het Jodendom

Lesplanning 

Huiswerk controle, aanwezigheid en materiaal controle

Weekoverzicht

Planning

Leerdoelen

Uitleg S12.1

Aan de slag

Weekplanner

Leerdoelen

H9: Ik kan een beeld vormen over het Jodendom door:

S9.1 Ik kan uitleggen dat de joden niet alleen een geloof, maar een volk vormen 

S9.2 Ik kan de volgende begrippen uitleggen: diaspora – thora – sabbat – kosjer – synagoge – pesach 

S9.3 Ik kan uitleggen hoe het jodendom naar Nederland is gekomen, en ook bijna weer is verdwenen 

H10 Ik kan beoordelen of een gerecht wel of niet kosjer is (t)

H11 Ik kan uitleggen wat voor mij belangrijke leefregels zijn (i)

H13: Ik kan verschillende wereldgodsdiensten beschrijven en hoe deze in het Romeinse Rijk beoefend werden.

S13.1: Ik kan uitleggen hoe het jodendom is ontstaan en hoe de Romeinen met deze nieuwe godsdienst omgingen.

S13.2: Ik kan uitleggen hoe het christendom is ontstaan en hoe de Romeinen met deze nieuwe godsdienst omgingen.

Het Jodendom

Egyptenaren, Grieken en Romeinen hadden een polytheïstische godsdienst 

Uitzondering > Judea, een Romeinse provincie, leefde een joods volk

Zij geloofde in 1 god, monotheïstische godsdienst 

Het Jodendom kent een lange geschiedenis

Het Jodendom

Veel voorvaderen en profeten

Begin bij aartsvader Abraham (Arabisch Ibrahim), stichter van het joodse volk

Test van het geloof zijn zoon Isaak offeren

Abraham is de aartsvader of stichter van het joodse volk. Op deze afbeelding is te zien hoe hij om zijn geloof in God te bewijzen zijn eigen zoon wil offeren. Wanneer Abraham op het punt staat zijn zoon (als was hij een offerdier) te doden, grijpt God in en redt hem.

Dit schilderij is gemaakt door Laurent de La Hyre in 1650.

Het Jodendom

Veel voorvaderen en profeten

Begin bij aartsvader Abraham (Arabisch Ibrahim), stichter van het joodse volk

Test van het geloof zijn zoon Isaak offeren

Kleinzoon Jacob trok door Egypte heen

kwam hier veel slavernij tegen

Als kleinzoon van Abraham hoort ook Jacob tot de aartsvaders van het jodendom.

Op deze gravure van Gustav Doré uit 1855 is Jacobs gevecht met de engel (uit Genesis 32, 22 - 32) afgebeeld. Dit is een beslissend moment voor de relatie tussen God en het joodse volk, in de persoon van Jacob.

Het Jodendom

Veel voorvaderen en profeten

Begin bij aartsvader Abraham (Arabisch Ibrahim), stichter van het joodse volk

Test van het geloof zijn zoon Isaak offeren

Kleinzoon Jacob trok door Egypte heen

kwam hier veel slavernij tegen

Mozes zou het uitverkoren volk naar het beloofde land sturen

Genaamd: Koninkrijk Israël

Mozes leidt de joden uit Egypte door het droogleggen van de Rode Zee. Hij ontvangt van God de tien leefregels die hij op de twee stenen tafels schrijft.

Afbeelding van Mozes uit de synagoge van Dura Europos, waarschijnlijk het oudst bewaarde joodse gebedshuis ter wereld (3e eeuw n.Chr.)

Het Jodendom

Joden moesten zich houden aan afspraken: De Tien Geboden

Alle verhalen van Abraham tot Mozes staan in de Tenach

Voor christenen is dit het Oude testament 

Hier houdt Mozes de joodse leefregels omhoog. Deze zijn hem volgens de Thora en het Oude Testament door God ingegeven om ze op de stenen tafelen in zijn handen te schrijven.

Mozes met de stenen tafelen, Rembrandt van Rijn, (1659).

Het Jodendom

Verovering van Judea 63 v.Chr. 

Joden wilde keizer niet eren als een god

Romeinen zijn beledigd

Joden zagen de verovering als straf van God

Wachtten op een Messias (de gezalfde of verlosser)

Hij zou hen helpen voor de bevrijding van de Romeinen

Deze afbeelding laat goed zien dat de Romeinen van Jeruzalem in 70 n.Chr. weinig hebben heel gelaten. Veel joden sneuvelen, anderen komen op de slavenmarkt terecht.

Schilderij van David Roberts (1850).

Aan de slag...

5.5 Van splintergroep naar staatsgodsdienst

H: Maak opdracht 1 - 2 - 3

V: Maak opdracht 1 en 2 

Klaar? (HW)

Vul je leerdoelenblad aan tot waar dit kan

leer de woordjes die deze les zijn behandeld

Invulsamenvatting 5.7 opdracht 8

• Alleen of in tweetallen
• Maak de opdrachten zelf (dus niet overschrijven)
• Vraag? eerst de tekst lezen dan pas vragen aan docent

Rome, eeuwig imperium

5.2 Wie steunt krijgt, heeft macht

5.3 Caesar, Augustus en de keizers

5.4 Van keizer tot cliënt 

5.5 Van splintergroep naar staatsgodsdienst

5.6 Levensbeschouwing: Het Jodendom

Lesplanning 

Huiswerk controle, aanwezigheid en materiaal controle

Weekoverzicht

Planning

Leerdoelen

Uitleg S13.2

Aan de slag

Weekplanner

Leerdoelen

H9: Ik kan een beeld vormen over het Jodendom door:

S9.1 Ik kan uitleggen dat de joden niet alleen een geloof, maar een volk vormen 

S9.2 Ik kan de volgende begrippen uitleggen: diaspora – thora – sabbat – kosjer – synagoge – pesach 

S9.3 Ik kan uitleggen hoe het jodendom naar Nederland is gekomen, en ook bijna weer is verdwenen

H10 Ik kan beoordelen of een gerecht wel of niet kosjer is (t)

H11 Ik kan uitleggen wat voor mij belangrijke leefregels zijn (i)

 

H13: Ik kan verschillende wereldgodsdiensten beschrijven en hoe deze in het Romeinse Rijk beoefend werden.

S13.1: Ik kan uitleggen hoe het jodendom is ontstaan en hoe de Romeinen met deze nieuwe godsdienst omgingen.

S13.2: Ik kan uitleggen hoe het christendom is ontstaan en hoe de Romeinen met deze nieuwe godsdienst omgingen.

Het Jodendom

Jodendom is de kleinste van de vijf wereldgodsdiensten

circa 14.000.000 joden

Verspreiding over de hele wereld

Diaspora

Het Jodendom 

Er zijn verschillende oorzaken waarom het de kleinste godsdienst is:

• Een volk 

Joden zien zich niet als godsdienst, maar als een volk.

Lastig om je te bekeren: je bent joods als je moeder joods is. 

• Vervolgingen

Bestaat al 4000 jaar en zijn vaak vervolgd.

Leven in de minderheid 

vaak gevlucht 

Joden in Nederland 

Aantrekkelijk voor Joden. 

Godsdienstvrijheid in Nederland 

Een van de weinige landen die dit had. 

1600 vanuit Spanje en Portugal

1800-1900 door vervolgingen vanuit Oost-Europa

Joden in Nederland 

Joden gingen met name in Amsterdam wonen

onderdeel van de samenleving 

Joodse buurten, restaurants en kosjere winkels

Amsterdam heeft de bijnaam Mokum gekregen

Voor WOII (130.000 joden) 

Na WOII (40.000 joden) 

Het Jodendom

Geloof en regels

Tenach = Heilige boek (bundel) van de Joden met leefregels daarin. De eerste vijf bundels zijn belangrijk Tora.

Het Jodendom

Tien geboden (leefregels) vanuit de Tora

1. Ik ben de Heer, jullie God. Hou er geen andere goden op na.

2. Maak geen beelden om te ze vereren.

3. Misbruik mijn naam niet.

4. Houd de sabbat in ere.

5. Heb respect voor je vader en je moeder.

6. Pleeg geen overspel.

7. Pleeg geen moord.

8. Steel niet.

9. Spreek geen kwaad over een ander.

10. Zet je zinnen niet op iets wat van een ander is.

Het Jodendom

Geloof en regels

Synagoge = gebouw waar joden in samenkomen

Nederland 'sjoel' > Duits voor shule

Het is een plek om te leren 

Menora, kandelaar met 7 armen 

Ark, Een grote kast waarin de Tora bewaard wordt. 

Bima, Dit is een verhoging waar een Rabbijn op staat

Rabbijn, een leraar die volgens de joodse wet beslissend kan zijn bij geschillen en conflicten

Mannen zijn verplicht om een keppeltje te dragen in de synagoge. Dit is uit respect naar God, en om eraan te blijven denken dat er altijd 'iets' (God) boven je is.

Het Jodendom

Geloof en regels

613 regels over voedsel

3 hoofdregels zijn:

1. je mag niks eten waar bloed in zit. Dieren worden op een bepaalde manier geslacht waardoor er geen bloed achterblijft. 

2. Alleen reine dieren mogen gegeten worden. varkens niet en vis als het schubben en een staart heeft

3. Vlees en zuivel apart koken in keukens. Streng joodse huishoudens hebben twee keukens

Het Jodendom

Geloof en regels

Belangrijkste dag van de week is de Sabbat  

vrijdag bij zonsondergang tot zaterdag zonsondergang

Alle elektronische apparaten worden opgeborgen 

Soort rustdag waarin niks wordt ondernomen, er worden verhalen verteld over:

1. schepping van de aarde door god

2. bevrijding van de slavernij in Egypte 

Het Jodendom

Geloof en regels

Feestdagen 

Belangrijkste is de Pesach

Hierin worden de voorouders herdacht die in Egypte slaaf waren.