This lesson contains 31 slides, with interactive quiz, text slides and 4 videos.
Lesson duration is: 50 min
Items in this lesson
Slide 1 - Slide
De Late Middeleeuwen
Paragraaf 4.3 Staat & kerk
Slide 2 - Slide
Slide 3 - Slide
Leervragen
Ik kan uitleggen waarom de steden zelfstandiger werden ten opzichte van de adel.
Ik kan beschrijven hoe de samenstelling van de stedelijke burgerij eruit zag.
Ik kan het ontstaan van staten beschrijven.
Ik kan uitleggen waarom de christelijke kerk veel macht had.
Slide 4 - Slide
Slide 5 - Slide
Het stadsbestuur
De stad was voor veel mensen een aantrekkelijke woonplaats.
Inwoners van een stad met bepaalde rechten waren burgers
Mannen konden burger worden als zij:
een jaar en een dag in de stad woonden,
een beroep hadden en
een geldbedrag betaalden.
Slide 6 - Slide
Wie bestuurde de stad?
De macht in steden was meestal in handen van rijke en aanzienlijke families. (Adel)
Uit deze families kwamen de bestuurders.
De schepenen
Zij spraken recht
Zij waren stadsbestuurders
Dit deden ze samen met de schout
Zij waren verantwoordelijk voor het pakken & bestraffen van criminelen
Slide 7 - Slide
De eerste stand bestond uit de geestelijkheid. De taak die zij van God hadden gekregen was bidden voor het volk!
Tot de geestelijkheid behoren monikken, bischoppen, priesters, nonnen en natuurlijk de paus.
De tweede stand was de adel. Dit waren rijke mensen met hun eigen land (vaak in leen gekregen van de koning). Zij konden met hun geld een goede wapenuitrusting kopen. Als sterke ridders moesten zij de koning helpen en de mensen op hun land bescheremen.
De derde stand waren de boeren (en burgers). Binnen deze stand waren sommigen rijk, maar de meeste waren erg arm. Ze waren geboren in de derde stand en dat was omdat god het zo wilde. Ze moesten hard werken, hadden veel plichten en weinig rechten.
Slide 8 - Slide
De standensamenleving
Op de domeinen ontstond een samenleving waarin iedereen zijn eigen plek en taak van god had gekregen:
Geestelijken (bidden voor de boeren en de adel)
Adel (vechten om de geestelijken en de boeren te beschermen )
Boeren (werken op het land om de geestelijken en adel te voeden)
Er kwam een derde groep bij met de groei van de steden, de burgers. De burgers kwamen in de derde stand terecht, maar hadden meer aanzien dan de boeren
Slide 9 - Slide
Bestuur van de vorst
Minder advies van Leenmannen (af van het leenstelsel)
Ambtenaren in dienst (hoogopgeleide burgers)
Belasting uitgeven voor eigen leger
Slide 10 - Slide
Centralisatie
Slide 11 - Slide
Slide 12 - Video
Aantekeningen
Slide 13 - Slide
De machtige Kerk
Volgens de mensen in de middeleeuwen zorgden de geestelijken of je na de dood naar de hemel ging.
Slide 14 - Slide
De kerk bepaalde het leven van de mensen
Gevolg: De Kerk had veel macht over de bevolking
Slide 15 - Slide
Geestelijke waren belangrijke mensen in de samenleving.
Bijv. in het bestuur
De Bisschop was ook landheer
Slide 16 - Slide
De kerk bepaalde dat mensen aan liefdadigheid moesten doen
Zorg voor de zwakken
Zorg aan de Zieken
Het leven na de dood en voor elkaar was belangrijk
Niet voor zichzelf en het nu
Slide 17 - Slide
Wat zie je als je een middeleeuwse stad zou binnen lopen?
Wat zie je als je een middeleeuwse stad zou binnen lopen?
De markt
Deze geestelijken houden een processie: een tocht door de stad om hun geloof in God te laten zien. Soms werd dit gedaan om boete te doen.
De winkels waren meestal duidelijk te herkennen aan uithangborden, waarop symbolen van de ambachten stonden, zoals een vis of brood.
In principe mocht iedereen de stad binnen, zolang je maar geen (grote) wapens meenam. Messen moesten worden gemeten: was een mes te groot dan moest je hem bij de stadspoort achterlaten.
Inwoners van een stad noemen we tegenwoordig vaak burgers, maar in de Middeleeuwen werd meestal de term poorter gebruikt: iemand die binnen de poorten van een stad woont.
Een van de grootste gevaren van een middeleeuwse stad was brand. De meeste huizen waren van hout, en een klein vuurtje kon binnen enkele dagen de halve stad in as hebben gelegd. Ambachten waarbij veel vuur werd gebruikt, zoals bijvoorbeeld een smederij, bevonden zich daarom op speciale plekken in de stad.
Schapen, kippen, honden en varkens: er liepen in een stad vaak net zoveel dieren als mensen rond.
Niet alle straten waren bestraat: na een regenbui was het een grote modderpoel, waarbij het (huis)vuil door de straten spoelde.
Riolering of een vuilnisdienst bestond nog niet. Mensen gooiden hun afval soms gewoon op straat of in de gracht. Het stonk er dus nogal, vooral ’s zomers. Die viezigheid was ook gevaarlijk. Het vuil trok ongedierte aan, zoals ratten. Hierdoor braken er ziekten uit.
Water (om te drinken en om schoon te worden) werd uit de gracht gehaald. Inderdaad: 500 meter verderop was er nog afval in gegooid...
De schandpaal was één van de straffen die je in de Middeleeuwen kon krijgen.
Er waren maar een paar gebouwen van steen in een middeleeuwse stad, zoals bijvoorbeeld de kerk of het stadhuis. Later komen er meer stenen gebouwen bij, zoals bijvoorbeeld de gildenhuizen.
timer
3:00
Huizen in deze bouwstijl noem je vakwerkhuizen: de balken in de muren zorgen voor de stevigheid van het huis. De ruimte tussen de balken worden opgevuld met takken van bijvoorbeeld wilgen. Vervolgens worden ze geplamuurd met een mengsel van stro en leem.
Het was er druk en krap: de meeste steden waren niet groter dan 5000 inwoners, maar omdat het er klein en smal was leek het veel drukker.
In een stad was van alles te vinden: eten, drinken, handel en vermaak. Het was er vies, maar mensen kwamen er graag.
Slide 18 - Slide
Slide 19 - Video
De verspreiding van de pest tussen 1347-1351
1347
midden 1348
begin 1349
eind 1349
1350
1351
kleine uitbraak van de pest
Slide 20 - Slide
Wat weet je al van de Pest
Slide 21 - Mind map
Een dodelijke ziekte...
De pestbacterie bestond al eeuwen in meren in China
De bacterie leeft in het bloed van de zwarte rat
Vlooien leven van het bloed van de rat en worden besmet met de pest
De pest zorgt ervoor dat vlooien niets binnenkrijgen, waardoor ze honger houden en op zoek naar nieuw voedsel gaan: het bloed van mensen.
Een besmette vlo brengt zo de pest over op mensen.
De pestbacterie, Yersinia pestis, 2000x vergroot.
Slide 22 - Slide
Slide 23 - Video
De pest in Europa
In 1347 komt de pest aan in Europa: via de Krim naar Italië
Via de handel verspreidt de ziekte zich razendsnel door Europa
De viezigheid en het ongedierte in de middeleeuwse steden helpen ook mee in het ontstaan van de grote pestepidemie van 1347 tot 1351
Uiteindelijk sterft 1/3 tot 1/2 van de Europese bevolking, ongeveer 20 miljoen mensen.
De pest door de ogen van schilder Pieter Brueghel de Oude (1562). Voor veel mensen moet de pest zo zijn ervaren: overal dode mensen en complete steden die zijn verlaten.
Slide 24 - Slide
Straf van God!
De oorzaken van de pest zijn pas in de 19e eeuw bekend geworden
Voor de mensen in de Middeleeuwen was de ziekte een straf van God
De mensen dachten dat God hen ging straffen, omdat ze niet goed en zondig hadden geleefd.
Flagellanten sloegen zichzelf om zo aan God te laten zien dat zij spijt hadden van hun zonden. De naam Flagellant komt van het Latijnse woord voor zweep: flagellum. Aan het eind van de leren riempjes zitten spijkers.
Slide 25 - Slide
De normen van de kerk
Norm: Wat iets of iemand belangrijk vindt
Ketters: Mensen die niet dezelfde norm hadden dan de kerk.
Slide 26 - Slide
Heksen
Mannen en vrouwen die kwaad aanrichtte met toverij of de hulp van de duivel