les 4: chemische en mechanische verwering

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Deze les

• Je leert wat verwering is.
• Je kent het verschil tussen chemische en mechanische verwering
• Je weet in welke omstandigheden chemische en mechanische verwering voorkomen.

Het belangrijkste verschil

tussen chemische verwering

en 

mechanische verwering

Chemische verwering

Chemische verwering 

door het oplossen van gesteenten in zuur water

Vindt vooral plaats met kalksteen. 

Kalksteen bestaat vooral uit kalk (calciumcarbonaat) maar bevat ook andere mineralen zoals dolomiet.

Kalk lost makkelijk op in zuur water.

Het kalk verdwijnt uit de samenstelling van de steen. Brokjes dolomiet blijven achter.

Het gesteente is dus uit elkaar gevallen doordat de chemische samenstelling verandert is.

Er hangt een druppel water met kalk aan het plafond van grot. 

Als de druppel verdampt blijft het kalk achter. Na duizenden jaren herhalen ontstaat er een stalactiet.

Als de druppel op de grond valt en daar verdampt blijft er op de grond kalk achter. Na duizenden jaren herhalen ontstaat er een stalagmiet

Bij chemische verwering in kalksteen ontstaan grotten met stalactieten en stalacmieten.

Chemische verwering 

door oxidatie

Gesteente kan ijzer bevatten

Water + zuurstof zorgt ervoor dat het ijzer gaat roesten

het gesteente valt uit elkaar.

oxidatie van koper

In wat voor een klimaat zal je veel chemische verwering hebben?

(warm/koud? veel/weinig neerslag)

Mechanische verwering

Mechanische verwering

vorstverwering

Vaak in bergen en koudere gebieden.

Vloeibaar water stroomt in een spleet.

Het water bevries, daarbij zet water uit.

Er is te weinig ruimte in de spleet dus duwt het ijs het gesteente kapot.

De steen is gebroken zonder dat de chemische samenstelling verandert is.

Mechanische verwering

door het uiteen drukken van plantenwortels

Een plantenwortel groeit in een spleet in een steen.

Eerst is de wortel nog jong dus dun.

Maar de wortel groeit en wordt dikker.

Dus wordt de speet steeds wijder.

Uiteindelijk breekt de steen zonder dat de chemische samenstelling verandert.

mechanische verwering

door grote dag-nacht temperatuurverschillen

Vooral in de woestijn

Overdag is het er heel warm.

De steen zwelt door de hitte een beetje op.

's Nachts is het er heel koud.

De steen wilt inkrimpen

Maar steen kan niet soepel opzwellen en krimpen. Er ontstaat spanning in de steen.

De steen breekt (deels), zonder dat de chemische samenstelling verandert is.

Fysische / mechanische verwering

door plotselinge drukverschillen

Als een gesteente in de ondergrond ligt wordt deze afgedekt met andere lagen (vaak sediment).

Die drukken zwaar op de onderliggende gesteenten

Als die bovenste laag weg geërodeerd wordt neemt de druk af.

Het gesteente kan hierdoor wat uitveren.  

Maar steen is niet soepel, dus bij dat uitveren schieten de scheuren in het gesteente.

uitveren?

Net zoals wanneer het doek van een trampoline omhoog komt als je er vanaf stapt.

Samenwerken

Beide experts op eigen terrein.

Bekijk de foto's digitaal.

Bepaal samen welke teksten er bij welke foto's horen.

Vul de lege plekken van elke tekst samen in.

Sluit af met het invullen van de lege plekken van de grafiek.

Foto 1

hint 1

Welk klimaat is hier?

hint 2

Deze foto is genomen in de bergen.

Foto 2

hint 1

Er is een grot ontstaan

hint 2

Het gesteente op de foto is kalksteen

foto 3

hint 1

Wat is er met het asfalt gebeurd?

hint 2

Waardoor zijn de scheuren in het asfalt ontstaan?

foto 4

hint 1

Welk klimaat is hier?

hint 2

Hoe schilt de temperatuur in de woestijn overdag met die van de nacht?

Hint voor de grafiek.