1.3B Stoffen, moleculen, atomen

• Natuur, Leven en Technologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo
• Leerjaar 1

1.3 Stoffen, moleculen, atomen

Leerdoelen:

Je kent het begrip 'stoffen' en kunt er verschillende voorbeelden van geven

Je kent het begrip 'stofeigenschappen' en kunt er verschillende voorbeelden van geven (eventueel specifiek voor één stof)

Je kent de begrippen 'moleculen' en 'atomen' en weet wat het verband tussen beiden is

Je kunt met behulp van de molecuultheorie verklaren wat er gebeurt in een stof

Je kent enkele formules en symbolen van stoffen en atomen

Stoffen

Alles om ons heen bestaat uit stoffen. Denk hierbij niet alleen aan het katoen waar je T-shirt van is gemaakt, of de stoflaag die op je kamer ligt omdat je nog niet hebt gestofzuigd, maar alle materie: water, ijzer, zuurstof, glas, katoen, etc.

Een stof kun je herkennen aan zijn stofeigenschappen. Voorbeelden van stofeigenschappen zijn:

kleur: goud heeft zijn eigen kleur.

geur: benzine kun je ruiken.

smaak: suiker smaakt zoet, citroen smaakt zuur.

brandbaarheid: hout is brandbaar, water brandt niet.

geleiding: metalen geleiden warmte en elektriciteit, plastic niet.

magnetisme: ijzer en nikkel kunnen magnetisch zijn, maar alle andere metalen niet.

Moleculen en atomen

Elke stof is opgebouwd uit moleculen. Een molecuul is het kleinste deeltje van die stof die nog alle eigenschappen van die stof bezit.

Met de molecuultheorie kunnen we een aantal bekende verschijnselen beschrijven en verklaren. De molecuultheorie is een denkmodel, waarin een aantal veronderstellingen zijn opgenomen.

1. Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen

2. De moleculen van een stof bewegen

3. Moleculen bewegen gemiddeld sneller naarmate de temperatuur hoger wordt

4. Er zit ruimte tussen de moleculen

5. Moleculen trekken elkaar aan

We kennen meer dan 4 miljoen verschillende stoffen. Elke stof heeft zijn eigen molecuulsoort. Maar bijna al die molecuulsoorten zijn opgebouwd uit een combinatie van verschillende nog kleinere deeltjes die we ons voorstellen als kleine bolletjes. Die bolletjes noemen we atomen.

Er zijn in totaal iets meer dan honderd verschillende soorten atomen bekend. Dus met ruim honderd verschillende soorten atomen, kunnen er door combinaties, miljoenen verschillende soorten moleculen gemaakt worden. (Zie afbeelding hieronder).

Dit is te vergelijken met de woorden in onze taal. We kennen vele duizenden woorden, maar al die woorden worden gevormd door combinaties van maar 26 letters in ons alfabet. Vergelijk dus de moleculen met de woorden en de atomen met de letters.

Omdat een molecuul bestaat uit meerdere atoomsoorten, gebruik je in de formule van een stof meerdere symbolen, eventueel met getallen die aangeven hoeveel atomen van een soort in het molecuul zitten.

Zie afbeelding voor van boven naar onder:

- Het watermolecuul (H2O) bestaat uit twee waterstofatomen (H) en één zuurstofatoom (O) 

- Het koolstofdioxidemolecuul (CO2) bestaat uit één koolstofatoom (C) en twee zuurstofatomen (O). 

- Methaan is het belangrijkste gas in aardgas. Een methaanmolecuul (CH4) bestaat uit één koolstofatoom (C) en vier waterstofatomen (H). 

- Het zuurstofmolecuul (O2) bestaat uit twee zuurstofatomen (O).

Atomen en symbolen

Elke atoomsoort heeft zijn eigen naam en eigen symbool. Zo’n symbool is eigenlijk een afkorting van de naam van die atoomsoort. Alle symbolen beginnen met een hoofdletter. Sommige atoomsoorten hebben twee letters als symbool. Dan is eerste letter al voor een andere atoomsoort gebruikt. Wanneer het symbool uit twee letters bestaat is de eerste altijd een hoofdletter en de tweede een kleine letter.

 

Dit zijn de atoomsoorten waarvan je de naam bij het symbool moet weten.

Wat is een stof van deze?
hout, tafel, kaars, kaarsvet, glas, grafiet, potlood, broek, polyester, theepot, porselein, benzine, auto, suikerklontje, suiker.

Wel een stofeigenschap

Geen stofeigenschap

Massa

Kleur

Geur

Smaak

Kookpunt

Volume

Fase

Vorm

Selecteer in de volgende tekst de stofeigenschappen.

Neem deze over in je schrift

Verbind de symbolen aan de juiste atoomsoort

Zuurstof

Waterstof

Koolstof

Zwavel

O

C

S

H

Verbind de symbolen aan de juiste atoomsoort

Chloor

Fosfor

Jood

Fluor

Cl

I

F

P

Verbind de symbolen aan de juiste atoomsoort

Magnesium

IJzer

Aluminium

Zilver

Mg

Al

Ag

Fe

Moleculen

Atomen

Element

Verbinding

De kleinste deeltjes die er bestaan

Bestaat altijd uit meerdere atoomsoorten

Kan met een chemische reactie gesplitst worden in kleine moleculen en atomen

Kan uit meerdere atomen bestaan, maar kan niet kleiner

Verbind de symbolen aan de juiste atoomsoort

Kalium

Goud

Barium

Lood

K

Ba

Pb

Au

Opdracht

Ga naar de link. 

Er laadt een scherm met "Phet". Je krijgt drie keuzes: kies 'speelplaats'. Bouw een water-molecuul, een methaan-molecuul, een ammoniak-molecuul en waterstofchloride-molecuul. (Zoek eerst op Internet wat de formules van deze stoffen zijn.) Maak een screenshot van de vier moleculen en upload die afbeelding. Deze afbeelding lever je in.

Neem deze over in je schrift

phet.colorado.edu

Sleep de symbolen van atomen naar de juiste naam.

koolstof

mangaan

magnesium

koper

Cu

Mg

Mn

C