Passie spelen & Liturgisch drama

• Kunst algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Passie spelen & 

Liturgisch drama

Begrippen:

Passiespel: Toneelspel, vooral in de late Middeleeuwen en vroegrenaissance, waarin het lijden en de kruisiging van Christus het hoofdthema is.

Liturgie: Alle gebeden, rituele en handelingen die horen bij een kerkdienst

Liturgisch drama: In de Katholieke Kerk -> uitbereiding van de liturgie met dialogen en theatrale middelen.

Knetterkort in de tijd

Liturgisch drama leidt tot steeds wereldlijker drama in de kerk met bijvoorbeeld mysteriespelen.

Vanaf 1100: geen drama meer in de mis, wel na de mis

Vanaf 1216: Geen 'toneel' meer in de kerk.

NAAR BUITEN DUS!

Naast volksvermaak op de kermissen (kluchten/sotternieen of abele spelen), werden mysteriespelen, mirakelspelen, het passiespel, wagenspelen en moraliteiten buiten, soms door de hele gemeenschap, gespeeld. 

Lees pagina 34 in je tekst boek (2.2. Liturgie)

Benoem de verschillen tussen Passiespelen en liturgisch drama?

Antwoord:

Verschillen tussen Passiespelen en liturgisch drama?

Drie van de volgende antwoorden:

- Het passiespel wordt gespeeld in de eigen volkstaal. De kerkdiensten zijn in het Latijn en dat is voor de gewone burger niet te verstaan.

- In de kerkdienst wordt het verhaal verteld aan de hand van vaste Bijbelteksten. Bij het passiespel wordt het echt nagespeeld.

- Het is niet ongebruikelijk dat de passiespelen extra aantrekkelijk worden gemaakt door kluchtige elementen (humor) en wereldlijke muziek.

- In de rollen die tijdens de passiespelen worden gespeeld, worden meer herkenbare menselijke trekken (en emoties) vertoond dan in de abstracte (of rituele) weergave van het verhaal tijdens de dienst in de kerk.

- De passiespelen kunnen dagen duren. Er zal tijdens die dagen een feestelijke ‘festivalsfeer’ in de stad hebben geheerst. Of: de passiespelen kenmerken zich door een meer informele sfeer.

Welke periode van het jaar worden de passiespelen oorspronkelijk gehouden?

1. Kerst
2. Pasen
3. Pinksteren
4. Drie Koningen

Antwoord:

Welke periode van het jaar worden den passiespelen oorspronkelijk gehouden?

- De dagen waarop de (aanloop tot) de kruisiging van Christus wordt gevierd: de paasdagen en de week die daaraan voorafgaat (de goede of stille week).

Het ontstaan van het liturgisch drama

Vanaf 2011 organiseren enkele publieke omroepen jaarlijks een live-uitzending op de donderdag voor Pasen (witte donderdag) met als titel The passion. Op de volgende dia zie je een fragment van de Passion. 

(een passiespel in moderne vorm)

Hier zie Marlijn van Weerdenburg als Maria. 

Je ziet hierbij een ' klaagzang' van Maria staande bij het kruis. Elk jaar worden er andere popsongs gekozen voor The passion.

Theater en Dans werden door de kerk verworpen.
Waarom was de kerk tegen dans?

Antwoord:

Theater en Dans werden door de kerk verworpen. 

Waarom was de kerk tegen dans?

- Dans richt de aandacht te veel op het lichaam. Voor de kerk is dat slechts vergankelijke materie en moet de geest centraal staan.

- Dans richt zich te veel op vleselijke (vrouwelijke) verleiding.

- De meeste dansen zijn gebaseerd op heidense taferelen die uitgebannen moeten worden.

Waarom tegen Theater? (Dus tegen passiespel, maar voor liturgisch drama).
Gebruik in je antwoord TIJD, PLAATS, SPELERS.

Antwoord:

Waarom tegen Theater? (Dus tegen passiespel, maar voor liturgisch drama)

- Plaats: het liturgisch drama speelt zich af in de kerk, het passiespel op straat.

- Tijd: het liturgisch drama is onderdeel van de mis en duurt niet langer dan een dagdeel. Het passiespel kan de dagen rond Pasen in beslag nemen zoals het verhaal zich in de Bijbel afspeelde.

- Spelers: het liturgisch drama wordt gespeeld door geestelijke mannen, het passiespel wordt gespeeld door wereldlijke burgers.

Tropen

De eerder alleen gezongen gedeelten in de liturgie werden later uitgebreid met teksten  en toneelspel.

Hier zie je de Paastrope: verhaal opstanding van Jezus.

Korte dialoog met enkele toneelaanwijzingen.

Zie ook het onderstaande fragment

Ontwikkeling Liturgisch drama in vogelvlucht.

1. Geestelijken verbeelden in de eredienst Bijbelverhalen, teksten zijn in het Latijn.

2. In 8e/9e eeuw worden tropen, korte gezongen dialogen, toegevoegd aan gezangen om het levendiger te maken.

3. Rond 1100 gingen leken meespelen in de verbeeldingen van het Bijbelverhaal, dus het Latijn werd vervangen door volkstaal.

4. Paus verbiedt in 1216 toneel in kerk, want voorstellingen worden steeds uitbundiger en volkser (niet gepast in eredienst). Vanaf nu werden ze buiten de kerk uitgevoerd.

Locaties toneel in middeleeuwen

• In de kerk (indien gespeeld door priesters, aangevuld met komedianten)
• Op het kerkplein / in het portaal bovenaan de kerktrappen
• In de kastelen of de kasteeltuinen
• (Op stellages/wagens) op het marktplein
  

THEATER

Spelgegevens

Theater

VORMGEVINGSASPECTEN

Theater SPELASPECTEN

- 5 W's

- decor, locatie

- attributen, rekwisieten

-kostumering

- kap en grime

- licht
- muziek
- audiovisueel

Lichaam

Stem

Speelstijl

Mise-en-Scene

Voorstelling

wat te zien/te horen, wat voor soort