Les 2_ Begeleiden van vrijwilligers en mantelzorgers

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 3

Begeleiden van vrijwilligers, mantelzorgers en nieuwe medewerkers

Planning: 

- Theorie vrijwilligers 

Begeleiden van mantelzorgers en vrijwilligers 

Wat is vrijwilligerswerk: 

Zorgvrijwilligers bieden uit vrije wil persoonlijke zorg en ondersteuning aan kwetsbare mensen. 

Deze ondersteuning is onbetaald  en in georganiseerd verband. 

Bij de start van hun werkzaamheden hebben zij geen persoonlijke relatie met de cliënt.

Organisaties voor vrijwilligerszorg

Voorbeelden: 

Motivatie om vrijwilligerswerk te doen: 

- Zorgdoel

- Sociale-relatiedoel

- Investeringsdoel

- Stimuleringsdoel

- Plezierdoel

zorgdoel

Vrijwilligers willen het gevoel hebben iets nuttigs en waardevols te doen voor anderen. Naast het feit dat ze zorg en aandacht geven aan anderen ontvangen ze vaak ook zorg en aandacht. Die wisselwerking vinden ze meestal belangrijk.

sociale-relatiedoel

De vrijwilliger hoopt door het vrijwilligerswerk zijn eigen netwerk aan sociale contacten uit te breiden. Het vrijwilligerswerk geeft een gevoel van betrokkenheid en bevestiging. Vrijwilligerswerk kan ook gezien worden als een status.

investeringsdoel

De vrijwilliger wil door het vrijwilligerswerk nieuwe vaardigheden leren en belangrijke contacten opdoen met als doel een betere kans op werk of versterken van een positie.

stimuleringsdoel

Iemand doet vrijwilligerswerk om zelf een actieve dagbesteding te hebben. Vrijwilligerswerk kan op die manier bijdragen aan het lichamelijke en psychische welzijn van de vrijwilliger.

Plezierdoel

Iemand doet vrijwilligerswerk omdat het gewoon leuk is om te doen. De vrijwilliger beleeft plezier aan de activiteiten die hij doet.

Cliënten stimuleren om vrijwilliger te worden 

 Als een cliënt al langere tijd wat aan de zijlijn van de maatschappij staat, kan vrijwilligerswerk hem ondersteunen bij het leren van bepaalde vaardigheden, het opdoen van sociale contacten en het weer wennen aan verplichtingen. 

Soorten zorgvrijwilligers: 

- Activiteitenvrijwilligers

- Beweegvrijwilligers

- Jeugdvrijwilligers

- Dementievrijwilligers.

Activiteitenvrijwilligers doen leuke dingen met cliënten: een spelletje doen, samen bakken, naar muziek luisteren, voorlezen, winkelen. 

Beweegvrijwilligers begeleiden bij bewegingsactiviteiten, zoals samen wandelen, een tochtje maken op een duofiets en rolstoeldansen. Jeugdvrijwilligers zetten zich in voor kinderen en jongeren met een ernstige ziekte of beperking. Dementievrijwilligers bieden hulp aan mensen met dementie. Zij helpen bij dagelijkse activiteiten, bieden emotionele ondersteuning en zijn gesprekspartner van de mantelzorger.

Voorbeelden taken van vrijwilligers: 

- Thuisbegeleiding geven 

- Organisaties ondersteunen, denk aan koffie schenken in ZU

- Palliatieve zorg bieden aan terminale patiënten in Hospice 

- Begeleiden bij afspraken specialist 

- Ondersteunen bij administratieve en financiële zaken  

Vormen van vrijwilligerswerk in (zorg)instellingen

- Individuele ondersteuning (wandelen)

- Collectieve ondersteuning (ondersteunen in restaurant)

- Organisatorische ondersteuning (onderhoud materiaal)

- Collectieve belangenbehartiging en inspraak (cliëntenraad)

Geleid vrijwilligerswerk 

Verplichte vrijwilligerswerk 

Geleid vrijwilligerswerk

Steeds meer gemeenten bieden verplichte vrijwilligerswerk aan, met als doel dat zij (weer) deelnemen aan de maatschappij.

Bijvoorbeeld uitkeringsgerechtigden, (langdurig) werklozen, inburgeraars en re-integranten en jongeren die een maatschappelijke stage doen.

Vrijwilligersklem

- Als  vrijwilligers over hun eigen grenzen heen gaan. 

- Ze durven dan niet of nauwelijks nee te zeggen en vergen te veel van zichzelf.

- Beroepskrachten moeten rekening houden met de draaglast en draagkracht van vrijwilligers.

Risicovolle handelingen 

- Volgens de wet mogen zorgvrijwilligers risicovolle handelingen verrichten, mits ze bevoegd en bekwaam zijn 

Kwaliteit en aansprakelijkheid

Een belangrijke wet: Kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz).

Volgens deze wet moet elke zorgaanbieder ‘goede zorg’ leveren, over een klachtenregeling beschikken en zich aansluiten bij een geschilleninstantie. 

Goede zorg betekent ook veilige zorg en gezonde werkomstandigheden. Vrijwilligers moeten goed op de hoogte zijn van eventuele risico’s. Zij moeten ook weten hoe zij moeten omgaan met hulp- en beschermingsmiddelen.

Wanneer een zorgvrijwilliger een fout maakt is hij niet zelf aansprakelijk, maar de zorgorganisatie met wie de zorgovereenkomst is getekend. De zorgorganisatie is ook aansprakelijk als zij tekortschiet als toezichthouder.

Begeleiden van mantelzorgers 

Vier rollen van het SOFA-model

1. Samenwerkingspartner (met de professional) 

2. Cliënt (voor als ze zelf ook ondersteuning nodig hebben)

3. Persoonlijk betrokkene (van de cliënt) 

4. Ervaringsdeskundige (weet wat er speelt bij cliënt)

Ondersteunen van de mantelzorger

Hulpverleners kunnen mantelzorgers pas goed ondersteunen als zij rekening houden met de verschillende rollen van de mantelzorger.

1. Samenwerken

-  ‘Wat doen we samen om tot een goed herstel te komen? 

- Hoe kunnen we taken zo verdelen dat zowel de professionele als de informele hulpverleners in hun kracht zijn?’ 

Uitgangspunt is dat alle hulpverleners gelijkwaardige partners zijn.

2. Ondersteunen

De mantelzorger een luisterend oor bieden. 

Hoe gaat het met de mantelzorger zelf? 

Hoe zit het met de draaglast en de draagkracht? 

Zijn er signalen van overbelasting? 

3. Faciliteren

Een mantelzorger is vooral de naaste van de cliënt. 

Het is belangrijk om oog te hebben voor deze relatie en die zo veel mogelijk te ondersteunen (faciliteren). 

De persoonlijke relatie is meestal de motivatie om zorg te willen geven. 

4. Afstemmen

Mantelzorgers brengen veel tijd door met de cliënt. 

Zij kennen de behoeften, zorgen en successen van de cliënt. Stem de zorg af met de mantelzorger, zodat de zorg voor de cliënt passend blijft.

Mantelzorgwaardering

Veel gemeenten keren éénmalig per jaar een geldbedrag uit als waardering aan de mantelzorgers.  

Daarnaast is het ieder jaar op 10 november Dag van de Mantelzorg, om ze in het zonnetje te zetten 

Belasting mantelzorger

- Mantelzorg is vaak geen bewuste keuze. 

- Het begint met kleine klusjes en breiden zich steeds meer uit

- De kans op overbelasting van de mantelzorger wordt groter naarmate de duur en de intensiteit van de mantelzorg en de verantwoordelijkheid van de mantelzorger toenemen.

Vier zwaarte van belasting:

1. Licht belast (verplichte karakter) 

2. Matig belast (hoeveelheid taken)

3. Ernstig belast (combinatie)

4. Overbelast

Licht belast: Heeft te maken met het verplichte karakter van de mantelzorg doordat de zorgontvanger afhankelijk is van de ondersteuning van de mantelzorger. Mantelzorgers vertellen dat ze moeite hebben de situatie los te laten en zich nooit vrij voelen van verantwoordelijkheden. Ze geven aan zich gebonden te voelen door de situatie.

Matig belast: Heeft te maken met de hoeveelheid taken en tijd die de mantelzorger kwijt is aan mantelzorg. Ze ervaren bijvoorbeeld moeite met het regelen van hun eigen huishouden, doen hun werk minder zorgvuldig of geven aan moeite te hebben met het combineren van werk, eigen gezin en mantelzorg. De mantelzorgers geven aan weinig vrije tijd te hebben en als ze wel een keer vrije tijd hebben dat ze dan te moe zijn om iets te ondernemen.

Ernstig belast: Heeft te maken met een combinatie van het verplichte karakter en de hoeveelheid taken en tijd. Mantelzorgers geven aan het gevoel te hebben overbelast te zijn, te veel taken te moeten doen en alle eigen taken niet zo te kunnen doen als ze zelf zouden willen. Ze zien vaak geen manier om daar verandering in aan te brengen. Mantelzorgers geven aan vaker moeite te hebben om hun emoties te reguleren.

Overbelast: Heeft te maken met een combinatie van het verplichte karakter en de hoeveelheid taken en tijd. Mantelzorgers ervaren zelf schade van de ondersteuning die zij bieden. Ze worden zelf ziek of overspannen. Mantelzorgers vertellen vaak dat er conflicten zijn op het werk of in hun eigen gezin.

Signalen van overbelasting

1. Fysieke signalen

2. Psychische signalen 

3. Signalen in gedrag

fysieke signalen

bijvoorbeeld: hoofdpijn, buikpijn, pijn in nek/schouders/rug, (toenemende) vermoeidheid, afnemende of toenemende eetlust, hoge bloeddruk, hyperventilatie of duizeligheid

psychische signalen

bijvoorbeeld: schaamte- en/of schuldgevoelens, minder controle over de emoties, vergeetachtigheid, slapeloosheid, lusteloosheid, ongelukkig zijn

signalen in gedrag

bijvoorbeeld: rusteloosheid, chaotisch, meer gebruik van alcohol/stimulerende middelen, meer roken, agressie, sneller geagiteerd, verwaarlozing eigen uiterlijk.

Herkenbare signalen:

- Je kunt de mantelzorger adviseren om een onlinetest in te vullen.

- Doorsturen naar de huisarts 

Risicovolle ziekten en risicogroepen

- Mantelzorgers van mensen met een progressieve ziekten

 - Oudere mantelzorgers (ouder dan 75 jaar) 

- Jonge mantelzorgers (t/m 24 jaar) 

Bij progressieve ziekten begint neemt de zwaarte van de mantelzorg vaak sluipend toe bij het verergeren van de ziekte. Zoals:

multiple sclerose

parkinson

CVA en andere vormen van NAH

dementie

Oudere mantelzorgers zijn extra kwetsbaar omdat ze zelf vaak fysiek en mentaal minder veerkrachtig zijn. Ouderen hebben vaak een steeds kleiner wordend sociaal netwerk

Jongere mantelzorgers zijn kwetsbaar omdat het zorgen voor de ander  ten koste gaat van hun eigen ontwikkeling. 

Overbelasting voorkomen of verminderen

- Signaleren en luisteren

- Informeren ( ondersteuning, voorzieningen)

- Hulp inschakelen (het netwerk)

- Adviseren (met iemand te gaan praten)

- Onderwijzen (aanleren van handige tips) 

Organisatie van vrijwilligerswerk

Om vrijwilligers aan te trekken en te behouden is een goede organisatie nodig, vaak wordt dit gedaan door coördinatoren. 

Er moet een goede match gedaan worden tussen de organisatie en en de wensen van de vrijwilliger. 

Een vrijwilliger die het naar zijn zin heeft en waardering krijgt voor zijn werkzaamheden blijft vaak langer vrijwilliger.

Coördineren van vrijwilligerswerk

De coördinator van vrijwilligers is ook verantwoordelijk voor de randvoorwaarden. Zoals

- de verzekering van de vrijwilliger, onkostenvergoeding, registratie, volgen van scholing en bespreken van grenzen en wensen.

Behoeften

Onderzoek toont aan dat vrijwilligers behoefte hebben aan: 

- een luisterend oor vanuit de organisatie. 

- De mogelijkheid van overleggen 

- Ze willen zij goed geïnformeerd worden. 

- Mogelijkheid tot het volgen van scholing en cursussen 

                                          Vragen? 

Boom opdrachten: 

Mag samen of alleen: 

- 23

- 27

- 34

- 36