Les 1, deel 2/3: Oudegracht en werven

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Basisschool
• Groep 8

Les 1: Oudegracht en werven

DEEL 2

NB:

Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

 

             weet je meer over het nieuws;            

             weet je (nog) meer over de Oudegracht vroeger en nu;

             kun je de tekst samenvatten met behulp van een tabel;

             kun je de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

     Aan het eind van dit deel van de les:

het nieuws

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je gaat zo een nieuwsartikel lezen (en samen bespreken). 

Maar wat is een geschikt artikel om te kiezen?

Het artikel is voor iedereen interessant genoeg.

Het is niet te kort, maar ook niet te lang.

Je kunt er veel vragen over stellen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je kunt er je mening over geven.

Er komen door het
artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.

Je kunt er verder over doordenken en praten.

Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

    

Kies nu zelf een nieuwsartikel van één van deze websites en lees het goed.

Straks moet je in een paar zinnen kunnen vertellen wat je hebt gelezen!

Klik op de oranje linkjes
om de website te openen. Artikel gelezen? Keer dan
terug naar deze les.

Trouw

NOS.nl

AD

NU.nl

het nieuws

de tekst

terugblikken

Op welke website heb jij een artikel gelezen?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat is de titel van jouw artikel?

het nieuws

de tekst

terugblikken

           Waarover ging jouw artikel? Vat de tekst samen in je eigen woorden.

Vóórdat je de tekst gaat lezen,
ga je deze video bekijken.

In de video zie je dat in veel winkels superfoods te koop zijn: bessen, zaadjes en drankjes die je als aanvulling op je dagelijkse eten kunt gebruiken. 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Samenvatten?

Denk aan:

• Over wie (of wat) gaat het?
• Wat is er aan de hand?
• Waar was dat?
• Wanneer was dat?
• Waarom was dat?
• Hoe is het gebeurd?
• Wat is nog meer belangrijk om te vertellen?
  

het nieuws

de tekst

terugblikken

TIP:

PO (Voer eens een nieuwsgesprek!) wordt uitgelegd hoe je een gesprek over het gelezen nieuws kunt voeren!

Waarom koos je dit artikel? En wat vond je er interessant aan?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de tekst

Oudegracht en werven

het nieuws

de tekst

terugblikken

Vooraf nog even dit: wat kun je doen als je een woord niet kent?

Lees de hele zin.

Ook de zin ervoor en erna zeggen
vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Eerst even scannen!

Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.

In de volgende slide gaan we de alinea's een voor een langs.

bron

Bron: Ontdek-utrecht.nl en Wikipedia (datum onbekend)

Tekst bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat ga je in deze tekst lezen over 'Oudegracht van alle tijden?', denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de titel en de inleiding

Oudegracht met werven

De Oudegracht en haar werven zijn uniek in de wereld. Een ingenieus systeem, dat werd bedacht in de Middeleeuwen. De werven geven vandaag de dag Utrecht haar bijzondere en gezellige karakter.

 

Klik hier voor de betekenis van deze woorden.

ingenieus

Betekenis: slim bedacht of gemaakt

de werf

Betekenis:: de laaggelegen kade

aan de grachten waar schepen

vroeger aanlegden

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat is er zo uniek aan de werven van de Oudegracht, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de eerste alinea

Geschiedenis van de Oudegracht

Als Utrecht in 1122 stadsrechten en een verdedigingsmuur krijgt, wordt ook begonnen met de aanleg van een vaarroute dwars door de

stad: de Oudegracht (zie figuur 1). Door de verbinding met de Vecht

(noord) en de Vaartsche Rijn (zuid) ging de Oudegracht functioneren als

een langgerekte haven. Tijdens het graven werd de vrijgekomen grond

op de oevers gegooid, waardoor de straat een stuk hoger kwam te

liggen dan de gracht.

het stadsrecht

Betekenis: : het recht van een stad op eigen bestuur en eigen rechtspraak

het nieuws

de tekst

terugblikken

figuur 1

Waarom denk je dat de vaarroute dwars door de stad werd gegraven?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de tweede alinea

Werven

Door slim gebruik te maken van het hoogteverschil tussen het grachtwater en de hoger gelegen straat, ontwikkelden de Utrechtse kooplieden in de Middeleeuwen een ingenieus havensysteem. De lager liggende aanlegkades stonden door middel van tunnels onder de straat door, direct in verbinding met de opslagkelders van de grachtenpanden. Handelswaar kon op deze manier makkelijk naar de huizen worden versleept. Van wijn tot lakens, en van groente en graan tot vee: alles werd hier verhandeld en opgeslagen (zie ook figuur 2). Aan het begin van de 20e eeuw werd de scheepvaart binnen Utrecht flink ingeperkt, en verdween de bedrijvigheid op het water. Toch worden tegenwoordig de cafés en restaurants langs de gracht nog steeds op de oude manier bevoorraad.

inperken

Betekenis: kleiner of minder maken

de bedrijvigheid

Betekenis: de drukte van mensen die bezig zijn

het nieuws

de tekst

terugblikken

figuur 2

Lees deze alinea nog eens goed.

Wat was er zo ingenieus aan het havensysteem aan de Oudegracht?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. De haven was heel lang en daarom ingenieus.
2. Je kon met je boot zo de opslagkelders van de grachtenpanden in varen.
3. Vanuit de aanlegkades kon je via tunnels onder de straat door spullen direct in de opslagkelders van de grachtenpanden brengen.
4. Er waren in die tijd nog helemaal geen havens in een stad, alleen maar aan de kust.

Waarom denk je dat aan het begin van de 20e eeuw de scheepvaart binnen Utrecht flink werd ingeperkt en de bedrijvigheid op het water verdween?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Volgen deze alinea worden tegenwoordig de cafés en restaurants langs de gracht nog steeds op de oude manier bevoorraad. Hoe gebeurt dat dan denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Tip!

Weet je niet (helemaal zeker) wat 'bevoorraden' betekent? Kijk dan even op dia 10 wat je dan kunt doen!

Bespreeksuggestie(s):

• Kijk maar eens naar de eerste afbeelding op deze website!

de derde alinea

Levendige Oudegracht

De Oudegracht is ook nu nog het bruisende middelpunt van Utrecht. Langs het water vind je talloze gezellige restaurantjes en horecagelegenheden. De benedenverdiepingen van de stadskastelen en statige grachtenpanden zijn omgetoverd tot hippe horecaconcepten, gezellige barretjes en restaurants met een internationale kaart. Je kunt hier in de zomer heerlijk dineren aan de waterkant en in de winter zijn de historische werfkelders een sfeervolle plek voor een hapje en een drankje.

talloos

Betekenis: heel veel

statig

Betekenis: deftig

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat zijn horecagelegenheden?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Horecagelegenheden zijn commerciële bedrijven waar je kunt overnachten en/of kunt eten en drinken zoals een hotel, restaurant, snackbar, café enz.

de laatste alinea

Werelderfgoed

Eeuwenlang is de Oudegracht hoofdader van de stad geweest. Het systeem van werven en werfkelders van de Utrechtse Oude- en Nieuwegracht, die later werd gegraven, is op deze schaal uniek in de wereld. In 2008 was er sprake van een voorstel om het grachten-, bruggen- en wervenstelsel te nomineren voor de werelderfgoedlijst van Unesco. Maar zo'n nominatie heeft nog niet plaatsgevonden. Het maakt de Utrechtse werven en werfkelders uiteraard niet minder bijzonder!

het erfgoed

Betekenis: dat wat is overgebleven uit het verleden, vooral dingen van historische of culturele waarde

de ader

Betekenis: de belangrijke doorgaande verkeersweg

het nieuws

de tekst

terugblikken

nomineren

Betekenis: plaatsen op een erelijst

Wat is werelderfgoed denk je? 

(kijk ook naar de betekenis van het woord ‘erfgoed’ in de tekst) 

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom heeft de nominatie van de Utrechtse Oudegracht met de werven nog niet plaatsgevonden denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Is de Oudegracht inderdaad van alle tijden zoals de titel van de tekst zegt? 

het nieuws

de tekst

terugblikken

Licht je antwoord toe.

de ziektekiem

Betekenis: het virus of de bacterie waar je ziek van wordt

het nieuws

de tekst

terugblikken

Na het scannen van de tekst heb je voorspeld wat je zou gaan lezen.

Klopte die voorspelling? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Maak in je schrift een samenvatting van de tekst met behulp van een tabel

waarin je de verschillen en overeenkomsten zet tussen de Oudegracht vroeger en nu.

Maak een foto van je tabel en upload hem hier.

het nieuws

de tekst

terugblikken

terugblikken

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hier staan de doelen van dit deel van de les.

Welke heb je al behaald? Een welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Nee, aan dit doel moet ik nog werken

Ja, dit doel heb ik behaald

Ik weet meer over het nieuws.

Ik weet meer over de Oudegracht van vroeger en van nu.

Ik kan (meer) vertellen over hoe de Oudegracht is ontstaan en waarom hij uniek is.

Ik kon de tekst samenvatten met behulp van een tabel.

Ik kan de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

Je bent nu klaar met deel 2 van deze les.

Veel plezier met deel 3!

het nieuws

de tekst

terugblikken