Herhaling H3 Nederland en Indonesië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

herhaling H3

 Nederland en Indonesië

Machtsuitbreiding en verzet: 1870-1942

Handelen in Oost-Azië

Portugezen waren de eerste Europeanen die de route naar Oost-Azië vonden. Ze haalden er specerijen: fijne smaak- en geurstoffen, zoals peper en nootmuskaat.

In 1596 bereikten Nederlanders voor het eerst Oost-Azië (Java in Indonesië).

De bevolking van Java deed aan landbouw en handel (met kooplieden uit Azië en het Midden-Oosten).

De kaart van de Indonesische eilandengroep op de kaart van Europa.

De oprichting van de VOC

In 1600 waren Nederlanders de belangrijkste Europese handelaren in Azië.

Er ontstond hevige concurrentie onder Nederlandse kooplieden -> winsten daalden -> in 1602 oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC): handelsbedrijf dat van Nederland als enige handel mocht drijven ten oosten van Afrika.

 

De VOC in Azië

De VOC mocht namens Nederland:

• Handel drijven. Op de handel in Azië had de VOC een monopolie: alleenrecht
  
• Forten bouwen
  
• Oorlog voeren en gebied veroveren
  
• Gebied besturen
  

De VOC verjoeg Engelse en Portugese concurrenten en trad hard op tegen de bevolking van de Molukken.

De VOC veroverde Jakarta (op Java). Deze havenstad heette voortaan Batavia en werd het hoofdkwartier van de VOC in Azië.

De VOC maakte veel winst op de handel in specerijen.

Deelname aan de handel in Azië

Overal in Azië stichtte de VOC factorijen: handelspost in het buitenland met kantoren en pakhuizen.

  

De VOC deed mee aan de bestaande handel in Azië.

De bevolking van Java moest voor de VOC koffie, thee en suiker verbouwen.

De factorijen van de VOC in Azië.

Het einde van de VOC

In 1799 ging de VOC failliet.

Oorzaken onder meer:

• Slechte boekhouding
  
• Concurrentie van Franse en Engelse compagnieën
  
• Oorlogen met Engeland
  

De kolonie Nederlands-Indië

In 1816 werden de gebieden in Indonesië, waarover de VOC had geheerst, de Nederlandse kolonie Nederlands-Indië.

Er kwam een koloniaal leger: het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL).

Kolonie: overzees gebied dat wordt bestuurd door mensen uit het moederland.

Tussen 1870 en 1914 kwam het hele Indonesische eilandenrijk onder gezag van Nederland.

Door de opening van het Suezkanaal (Egypte) werd de bootreis naar Indonesië veel korter.

Om Atjeh (Noord-Sumatra) te veroveren voerde het KNIL een bloedige oorlog die 30 jaar duurde.

Nederlandse invloed in Indonesië tussen 1600-1900.

Het Nederlandse kolonialisme

Plaatselijke vorsten en edelen mochten aanblijven als ze zich aan het Nederlandse

bestuur onderwierpen.

Volken die zich tegen het Nederlandse kolonialisme verzetten, werden door het KNIL met geweld onderworpen.

Kolonialisme: het gedrag van landen met kolonies.

Twee koloniale bestuurders: de vorst van Yogyakarta (op Java) en een hoge Nederlandse ambtenaar.

Koloniale wereldrijken

Ook andere Europese landen namen grote gebieden in Azië en Afrika in bezit en werden koloniale wereldrijken.

Waarom Europese landen rijken konden stichten:

• Europeanen hadden betere wapens
  
• Europeanen hadden moderne transportmiddelen
  
• De lokale bevolking hielp de Europeanen in het bestuur en het leger
  

De economie in Nederlands-Indië

Van 1830-1870 verdiende Nederland veel aan het cultuurstelsel: systeem waarbij Javaanse boeren voor Nederland verplicht vooral koffie verbouwden.

Na 1870 stichtten Nederlandse ondernemers plantages: grote landbouwbedrijven waar meestal één gewas wordt verbouwd (bijvoorbeeld koffie).

Na 1900 wonnen Nederlandse bedrijven nieuwe producten, zoals aardolie en rubber.

Cultuurstelsel bedacht door Johannes van den Bosch

Ethische politiek

Nederland verdiende aan Nederlands-Indië.

Indonesiërs kregen te maken met ellende door:

• Hongersnoden
  
• Slechte arbeidsomstandigheden (vooral voor op plantages)

Hierop kwam steeds meer kritiek.

Verhalen over misstanden in Indonesië leidden in Nederland tot het verlangen een einde te maken aan de onderontwikkeling: achtergebleven in ontwikkeling en daardoor arm.

Daarom voerde Nederland vanaf 1901 een ethische politiek: streven van de Nederlandse regering naar welvaart en ontwikkeling voor de Indonesische bevolking.

De maatregelen die Nederland nam

In het kader van de ethische politiek gaf de Nederlandse regering veel geld uit aan:

• Verbetering van landbouwgrond door irrigatie -> rijstproductie steeg -> geen hongersnood meer
  
• Verbetering van medische zorg (ziekenhuizen, hulpposten en inenting bevolking)
  
• Scholen voor Indonesiërs
  

School voor Indo-Europese jongens. Aan de muur hangen kaarten van Nederland en Europa (rond 1900).

Volksraad

Op den duur zouden de Indonesiërs zichzelf mogen besturen van Nederland.

Eerste stap naar zelfbestuur was oprichting van de Volksraad in 1918: raad van Nederlanders en Indonesiërs die advies gaven aan de Nederlandse regering.

In de praktijk hoefde men niets te doen met het advies, dus het stelde eigenlijk niet veel voor.

Bovendien bestond de raad maar voor de helft uit Indonesiërs, die niet allemaal gekozen waren maar ook benoemd door de Nederlandse machthebbers.

Het nationalisme

Door het onderwijs kwamen Indonesiërs in contact met westerse ideeën, zoals het nationalisme: 1 sterke liefde voor het eigen volk, 2 het verlangen naar een eigen staat en 3 het streven om de eigen staat sterker te maken.

Ideeën van Indonesische nationalisten:

• Indonesiërs waren één volk
  
• Indonesische volk had recht op onafhankelijkheid
  

Twee groepen streefden naar onafhankelijkheid:

• Communisten. Opstand van communisten in 1926 hard neergeslagen door het KNIL.
  
• Nationalisten (PNI) onder leiding van Soekarno. Na 1929 werden veel nationalisten gevangen gezet of verbannen.

Nederland dacht dat de rust was hersteld in de kolonie.

De Communistische Partij in Nederland was voor onafhankelijkheid van Indonesië. 

Op de achtergrond is de communistische leider Lenin te zien. Hij had de volkeren in de kolonies opgeroepen in opstand te komen tegen hun 'onderdrukkers'.

Tijdens het Cultuurstelsel (1830-1870) moesten de Javaanse boeren producten aan Nederland leveren.

Welke producten waren dat?

1. aardappels en vlees
2. specerijen
3. brood en groente
4. koffie en suiker

Waarom leidde het Cultuurstelsel tot hongersnoden?

Omdat de boeren

1. minder geld gingen verdienen.
2. steeds minder zin kregen om te werken.
3. veel producten voor de export moesten leveren

Waarom betrokken de Nederlandse bestuurders de Indonesische adel bij het bestuur van Java?

1. Omdat de Indonesische adel bij de verkiezingen inspraak eiste in het bestuur
2. Omdat de Indonesische bevolking beter luisterde naar de eigen Indonesische vorsten dan naar de Nederlandse bestuurders
3. Omdat de Nederlandse bestuurders zich hielden aan een oud verdrag waarin inspraak van de adel was vastgelegd

Vanaf ongeveer 1900 vonden veel Nederlanders dat Nederland niet alleen moest verdienen aan Indonesië. Nederland moest het land ook helpen met bijvoorbeeld onderwijs en ziekenzorg.

Onder welke naam staan deze plannen bekend?

1. batig slot
2. ethische politiek
3. kolonisatie

Na 1870 kreeg Nederland meer macht in Indonesië.

Met welk gevolg kreeg Nederland al snel te maken?

1. Er werd meer gevochten tussen Indonesiërs onderling.
2. Er werd minder vaak gevochten tussen Nederlanders en Indonesiërs.
3. Het verzet van de Indonesiërs tegen de Nederlanders nam toe.

Tussen 1900 en 1945 groeide het nationalisme in Indonesië.

Welke oorzaak voor de groei van het nationalisme is juist:

1. de invoering van de Ethische Politiek
2. de Nederlandse belofte van onafhankelijkheid
3. de toename van de Indonesische bevolking

De Japanse bezetting

In 1942 werd Nederlands-Indië bezet door Japan -> er kwam een einde aan het Nederlandse gezag.

Indonesische nationalisten hielpen de Japanse bezetters, omdat Japanners beloofden Indonesië onafhankelijk te laten worden.

 

Japanse propaganda: het Japanse leger verbreekt de ketens waarmee Azië vastzit aan de Europese 'onderdrukkers' (rond 1940).

De gevolgen voor de bevolking

• Japanners maakten een einde aan Nederlandse invloed (Batavia werd Jakarta, Nederlandse taal verboden).
  
• Nederlanders werden opgesloten in kampen en gedwongen tot dwangarbeid.
  
• Indonesiërs moesten rijst, rubber en olie aan Japan leveren.
  
• Indonesiërs stierven door honger en uitputting als gevolg van dwangarbeid.
  

Dekolonisatie

Nederlandse propaganda: Nederland brengt de Indonesiërs orde en rust na de terreur van de Japanners (1945).

1945: Japan gaf zich over -> Soekarno riep onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië uit -> chaos (veel Indonesiërs en Nederlanders vermoord).

Nederland weigerde Indonesië onafhankelijkheid te laten worden.

Maar VS en Groot-Brittannië wilden dekolonisatie (het onafhankelijk worden van kolonies) van Indonesië.

Het akkoord van Linggadjati 1946

Nederland en de Republiek Indonesië sloten een akkoord. De Republiek Indonesië zou onderdeel worden van een federatie: verbond van staten die op belangrijke punten zelfstandig zijn.

Veel Nederlanders en Indonesiërs waren tegen het akkoord. Indonesiërs wilden dat heel Indonesië een eenheidsstaat werd: een staat waarin alle lagere besturen ondergeschikt zijn aan de centrale regering.

Twee politionele acties

Na het akkoord ontstond wanorde in Indonesië.

Om de orde te herstellen liet de Nederlandse regering in 1947 en 1948 twee politionele acties uitvoeren: grote militaire operaties van het Nederlandse leger tegen de Indonesische nationalisten.

De VS en de Verenigde Naties dwongen Nederland tot praten met Indonesië over onafhankelijkheid.

De Indonesische onafhankelijkheid

In december 1949 vond de soevereiniteitsoverdracht plaats (hier:) het afstaan van het hoogste gezag over Indonesië aan de Indonesische regering.

Soekarno werd de eerste president van Indonesië.

Eerst was Indonesië een federatie, maar Soekarno maakte er in 1950 een eenheidsstaat van.

De koloniale erfenis

Na de soevereiniteitsoverdracht in 1949 vertrokken de meeste blanke en veel Indische Nederlanders uit Indonesië naar Nederland.

Indische Nederlanders: mensen met zowel Nederlandse als Indonesische voorouders.

Veel Molukkers hadden de koloniale overheid gediend. Zij riepen in 1950 de vrije Molukse republiek uit. Indonesië maakte hier een eind aan.

Nederland haalde in 1951 4500 Molukse militairen en hun gezinnen naar Nederland. Zij zouden vertrekken als er een vrije Molukse republiek was opgericht. Nederland steunde dat streven.

Nederlanders voerden actie voor het Molukse streven naar een eigen staat (jaren 1950).

De Molukkers in Nederland

In de jaren 1960 werd de relatie tussen Nederland en Indonesië beter -> Nederland steunde het ideaal van een vrije Molukse republiek niet meer

-> Molukkers moesten zich aanpassen aan de Nederlandse samenleving.

Er ontstonden spanningen met Molukkers die vasthielden aan het ideaal van een eigen staat.

Ideaal: iets dat je graag wilt bereiken.

Molukse jongeren die bleven streven naar een vrije Molukse republiek voerden in de jaren 1970 gijzelacties uit.

Nieuw-Guinea

In de jaren 1950 ontstonden spanningen over Nieuw-Guinea. Een deel van dat eiland was van Nederland en Indonesië wilde het inlijven. Om Nederland onder druk te zetten, nationaliseerde Indonesië in 1957 Nederlandse bedrijven.

In 1962 kwam Nieuw-Guinea, onder druk van de VS, helemaal bij Indonesië.

Nationaliseren: in bezit van de staat brengen.

In 1965 werd Soekarno met een bloedige staatsgreep door het leger afgezet.

Generaal Soeharto werd de nieuwe president van Indonesië. Daarna verbeterde de relatie tussen Indonesië en Nederland.

Maar er bleven ook spanningen optreden, bijvoorbeeld over het geweld dat Nederland tussen 1945 en 1949 had gebruikt.

Welke staat in de juiste volgorde?

1. Politionele actie - Akkoord van Linggadjati - Onafhankelijkheid Indonesië
2. Onafhankelijkheid Indonesië - Akkoord van Linggadjati - Politionele actie
3. Akkoord van Linggadjati - Politionele actie - Onafhankelijkheid Indonesië

Wie verklaart Indonesië onafhankelijk?

1. Koningin Wilhelmina
2. Soekarno
3. Hatta
4. Keizer Hirohito

Indonesië werd definitief onafhankelijk op

1. 25 december 1947
2. 26 december 1951
3. 27 december 1949
4. 1 april 1933

Waarom was men in Indonesië tegen een onafhankelijke Molukse Republiek?

1. Een onafhankelijke Molukse Republiek zat de eenheid van Indonesië in de weg
2. Er was een gebrek aan geld voor een onafhankelijke Molukse Republiek
3. Een onafhankelijke Molukse Republiek mocht wel, maar pas wanneer Indonesië stabiel was
4. Veel Molukkers hadden in het KNIL gediend. Ze voelden zich verbonden met NL. Men zag hen als verraders.

Waarom kwamen de Molukkers naar Nederland

1. Niet meer welkom in Indonesië
2. Wilden meer geld verdienen
3. Waren vluchtelingen
4. Wilden in Nederland wonen

Op welke manier probeerde de Molukse gemeenschap aandacht te vragen voor de Molukse Republiek?

1. Gijzeling en treinkaping
2. Stakingen in Den Haag
3. Doelbewust vermoorden van Nederlandse burgers
4. Overleg met de minister-president

Waarom werden de relaties tussen Nederland en Indonesië beter na 1965?

1. Soeharto was minder anti-Nederlands
2. Soekarno wilde beter relaties met Nederland
3. De Indische Nederlanders wilden dat graag
4. Nederland mocht Nieuw Guinea houden als kolonie.

Waarom vinden veel Indië-veteranen dat de Koning zijn excuses niet had moeten aanbieden?

1. De koning gaat niet over militaire zaken
2. De Indische soldaten waren de oorlogsmisdadigers
3. De NLse soldaten worden als oorlogsmisdadigers neergezet.
4. De NLse soldaten handelden in opdracht van de regering van NL

Het is terecht dat Nederland excuses aan Indonesië heeft aangeboden voor het geweld tijdens de dekolonisatie

1. Eens
2. Oneens

Hoe goed ken je dit hoofdstuk?

010