5.4 les 2 Politiek en criminaliteit 2025

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Examentraining Maatschappijkunde

Log alvast in bij deze LessonUp

Log in op LessonUp met klascode bzajd

Log in op de Eindexamensite met code IJRW  

Wat gaan we doen deze les? 

• Examentips   
• ProDemos Tools
• Leren voor het examen

Examen

• Neem 2 pennen, potlood, gum + markeerstiften mee. 
• Neem een woordenboek en rekenmachine mee.

• Start: Kijk hoeveel vragen je moet gaan beantwoorden. 
• Noteer dingen die je lastig kan onthouden op je kladpapier. 
• Lees de vragen goed door.

Examen

• Begin eventueel met de analyse
• Sla een regel tussen de vragen over
• Weet je een vraag niet? Zet een rondje om de vraag zodat je weet wat je nog moet maken.  Vraag later alsnog ingevuld? Streep het rondje door...
• Check regelmatig de nummering

Werk netjes! 

Examentip #1: 

Zorg dat je weet wat de rechten van de Eerste Kamer en Tweede Kamer zijn. 

Een belangrijk onderdeel van het examen Maatschappijkunde is het parlement: de Eerste Kamer en de Tweede Kamer.  De Kamers hebben controlerende en wetgevende rechten. 

De Tweede Kamer heeft naast stemrecht ook recht van Initiatief en recht van Amendement. 

Rechten die horen bij de controlerende taak

• Vragenrecht  
• Recht om een motie in te dienen 
• Recht van interpellatie (=om de ministers ter verantwoording te roepen)  
• Het recht op een parlementair onderzoek (enquête)
• Begrotings- of budgetrecht

Rechten die horen bij de WETGEVENDE TAAK

Rechten Eerste en Tweede Kamer

• Goed- of afkeuren van wetsvoorstellen 
• Goed- of afkeuren van de begroting

Rechten Tweede Kamer

• Stemrecht
• Recht van initiatief
• Recht van amendement
• Recht van budget

*vraag van mij: Else, ik zou vooral nog wel meer info willen geven over de rechten van de tweede kamer, zal ik de rechten dan op 2 aparte slides zetten? Vond het ook wel belangrijk dat ze het overzicht en onderscheid zo zien. Wat zou jij doen?

Ik zou inderdaad nog een aparte slide maken over 2e kamer. Ook omdat ik eerst dacht huh het staat er twee keer in (de Tweede kamer). En met een vraag kan je denk ik het onderscheid (wat inderdaad ook belangrijk is) inzichtelijk maken. 

Een tweede kamerlid wil graag
een deel van een wet aanpassen. Welk recht hoort daarbij?

Een tweede kamerlid wil graag een deel van een wet aanpassen. Welk recht hoort daarbij?

1. Budget- of begrotingsrecht
2. Recht van initiatief
3. Goed- of afkeuren van wetsvoorstellen
4. Recht op amendement

Wat is een motie?

1. Een middel waarmee een lid van het parlement een discussiepunt kan voorleggen/afdwingen
2. Een vertegenwoordiger die een wetsvoorstel wil doen
3. Een persoon uit het team van de griffie
4. Een bevel van de kamer voor het kabinet

Controlerende instrumenten (rechten) van de Eerste- en Tweede Kamer

Wetgevende instrumenten (rechten) die ALLEEN DE TWEEDE KAMER heeft

Recht van budget

Recht van enquête 

Vragenrecht

Recht van interpellatie

Motierecht

Recht van amendement 

Recht van initiatief 

Examentip 2

 Volg het politieke nieuws en het misdaadnieuws

• Het examen Maatschappijkunde gaat over politiek en criminaliteit. Door het journaal te kijken of te lezen op een nieuwswebsite, zul je veel gaan horen over politieke zaken en misdaad. Je zult merken dat je de examenstof van Maatschappijkunde beter kunt plaatsen en sneller gaat begrijpen. 
• Als een Tweede Kamerlid bijvoorbeeld zegt dat hij een wetsvoorstel gaat indienen, weet jij dat deze persoon daar inderdaad recht op heeft. INITIATIEFRECHT...   

Examentip 3

Zorg dat je weet hoe wetten worden aangenomen

1. Het kabinet of de Tweede Kamer kan een wetsvoorstel indienen.

2.  Vervolgens zal de Tweede Kamer dit wetsvoorstel bespreken. Indien het wordt goedgekeurd, gaat het naar de Eerste Kamer.

3. Als het wetsvoorstel ook door de Eerste Kamer wordt goedgekeurd is het aangenomen

4. Het voorstel wordt dan ondertekend door de koning en de verantwoordelijk minister.

5.  Vervolgens wordt de wet in het Staatsblad gepubliceerd, en is de nieuwe wet officieel van kracht.

Van wens naar wet. Oefen dit met ProDemos Tools! 

Tekst 8

GroenLinks-leider Klaver wil minister-president worden

Jesse Klaver heeft vrijdag aangekondigd dat hij minister-president van Nederland wil worden. “Nederland heeft een premier nodig die vasthoudt aan zijn idealen”, aldus Klaver.

naar: www.volkskrant.nl van 14 januari 2017 

Wanneer is de kans het grootst dat Jesse Klaver minister-president wordt? Als ...

1. GroenLinks de grootste regeringspartij wordt
2. hij direct door de burgers gekozen wordt
3. Hij door de koning aangewezen wordt
4. hij door het parlement aangewezen wordt

Examentip 4  

 Zorg dat je de scheiding van machten kent.

De scheiding van machten ofwel Trias Politica  is een belangrijk onderdeel van onze parlementaire democratie. De macht is namelijk verdeeld in een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Zorg hierbij dat je weet welke personen en instanties er allemaal onder elk van deze machten vallen.

De Trias Politica

De verschillende bestuurslagen

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

De rechterlijke macht is onafhankelijk

Tekst 1

Uitleg van een wet

Soms komt het voor dat een rechter zich afvraagt hoe een bepaalde wet uitgelegd moet worden. Om hierachter te komen kan … verzocht worden deze wet nader te bekijken. Deze instantie kan daarna aangeven hoe de wet uitgelegd moet worden.

naar: www.wetrecht.nl van december 2016 

Welke instantie moet op de puntjes in tekst 21 worden ingevuld?

1. de Hoge Raad
2. het ministerie van Justitie
3. het Openbaar Ministerie
4. het parlement

Examentip 5:

 Zorg dat je weet hoe het proces van politieke besluitvorming gaat

Het proces van politieke besluitvorming bestaat uit vier fasen. Wanneer er zich een probleem voordoet in de maatschappij, willen mensen dat dit worden aangepakt. Over dit probleem wordt uiteindelijk vaak een besluit genomen, waarna het besluit wordt uitgevoerd. 

Aan het eind van deze LessonUp vind je Tools van ProDemos. Oefen van Wens naar Wet

politieke besluitvorming

Tekst 5

SP komt met nieuw wetsvoorstel

De Tweede Kamer bespreekt het wetsvoorstel ‘werken moet betaald worden’ van SP-Kamerlid Sadet Karabulut. Zij heeft dit wetsvoorstel ingediend om werken zonder loon te stoppen. Karabulut: “Steeds vaker worden werkzoekenden ingezet om te werken zonder dat ze daar loon voor ontvangen. Dit werken zonder loon leidt tot verdringing van betaalde banen. Ik ben er trots op dat de SP dit wil stoppen.”

naar: www.sp.nl van 25 januari 2017 

In tekst 5 staat dat het wetsvoorstel van kamerlid Sadet Karabulut wordt besproken.
Wie kan er nog meer een wetsvoorstel indienen in de Tweede Kamer?

1. de hoogste ambtenaar van een ministerie
2. de voorzitter van de Hoge Raad
3. een Eerste Kamerlid
4. een minister

Welk recht van de Tweede Kamer maakt Sadet Karabulut gebruik in tekst 5?

1. Budgetrecht
2. Recht van amendement
3. Recht van initiatief
4. Recht van interpellatie

Examentip #6:

 Zorg dat je weet hoe de EU werkt

•  De Europese Commissie dient wetsvoorstellen in. Zij zijn het dagelijks bestuur van de Europese Unie. 
• Het Europees Parlement is het parlement van de EU en wordt direct door burgers gekozen. 
• De Europese Raad is de raad van regeringsleiders. Voor Nederland zit Mark Rutte in de 
• Raad van de Europese Unie > vergadering van bv ministers van Defensie of Landbouw

De Raad van de Europese Unie

beslist over nieuwe wetten, de begroting en de toetreding van nieuwe lidstaten;

bestaat uit ministers van alle lidstaten.

Examentip  #7

Check de websites en partijprogramma’s van politieke partijen

Op de websites van politieke partijen kun je gemakkelijk hun partijprogramma’s zien. 

Tip is om eens door enkele websites van politieke partijen te scrollen. Ga op zoek naar hun standpunten en kijk of je deze kunt relateren aan een politieke stroming (sociaaldemocraten, liberalen, christendemocraten etc)  en uitgangspunten (links/rechts, progressief, conservatief)  

 

Politieke stromingen

 Sleep de juiste begrippen naar de politieke stromingen.

Liberalisme

Sociaaldemocratie

Christendemocratie

Nationalisme

Ecologische stroming

Particulier initiatief

Deregulering

Opkomen voor zwakkeren

Gelijkwaardigheid

Naastenliefde

Rentmeesterschap

Gespreide verantwoordelijkheid

Vrijemarkteconomie

Milieuvriendelijk en duurzaam produceren

Geen aantasting natuur en milieu

Superioriteit eigen groep

Actieve overheid

Vaderlandse liefde

Examentip  #8

Zorg dat je criminaliteit kunt verklaren

•  Criminaliteit wordt gezien als een probleem, maar om een probleem op te lossen is het goed om te weten waarom het probleem ontstaat. Tijdens het vak Maatschappijkunde merk je dat er zowel individuele verklaringen als maatschappelijke verklaringen zijn voor criminaliteit. 
• Je moet verschillende theorieën over criminaliteit kennen. Zorg ervoor dat je deze goed kent, zodat je kunt verklaren waarom iemand in een bepaalde situatie een strafbaar feit pleegt.

Theorieën om criminaliteit te verklaren

PERSOONLIJKE OMSTANDIGHEDEN

Wetenschappers hebben veel onderzoek gedaan naar crimineel gedrag. In dit hoofdstuk behandelen we theorieën die crimineel gedrag kunnen verklaren:

• De persoonlijkheidstheorie
• De bindingstheorie
• De aangeleerd-gedrag-theorie
• De etiketteringstheorie
• De gelegenheidstheorie
• Neutraliseringstheorie

Een theorie is een verklaring voor dingen die om ons heen gebeuren.

Aangeleerd gedragtheorie

Neutraliserings-
theorie

Etikettentheorie

Anomietheorie

Rationele-keuze
theorie

Jongeren schakelen hun schuldgevoel uit als ze in een groep strafbare feiten plegen.

Het plegen van een misdrijf is een weloverwogen keuze. Er wordt afweging gemaakt van kosten en baten.

Als iemand steeds 'crimineel' genoemd wordt, kan de persoon zich hier naar gaan gedragen.

Crimineel gedrag wordt aangeleerd in contact met mensen uit je eigen omgeving

Criminaliteit is het gevolg van de botsing tussen het willen behalen, maar niet kunnen behalen van de door de samenleving gestelde doelen.

Maatschappelijke omstandigheden 

Naast persoonlijke kenmerken zijn er ook maatschappelijke omstandigheden die crimineel gedrag kunnen versterken:

1. Slechte leefomstandigheden.

2. Minder strenge normen.

3. Minder sociale controle.

Examentip #9:

Zorg dat je weet hoe een rechtszitting verloopt

Een rechtszitting is een bijeenkomst in de rechtbank waarbij een strafbaar feit door de rechter wordt beoordeeld. Een rechtszitting verloopt in een bepaalde volgorde. 

Je  moet  weten wat een pleidooi, requisitoir, aanklacht en het vonnis zijn. Daarnaast hebben verdachten, officieren van justitie, rechters, getuigen, deskundigen, advocaten en slachtoffers verschillende rollen tijdens een strafproces. Zorg dat je die rollen kent.

Bekijk de 360 graden interactieve schoolplaat op ProDemos Tools!

Zet het verloop van een rechtszaak in de goede volgorde

 Vonnis

Pleidooi

Verhoor getuigen

Aanklacht

Opening

Verhoor verdachte

Requisitoir 

Laatste woord verdachte

Tekst 25

Tbs-maatregel

Als verdachte verminderd of helemaal niet toerekeningsvatbaar is, is de verantwoordelijkheid voor het gepleegde misdrijf minder groot. Dat valt te lezen in het Wetboek voor Strafvordering, waarin details over straffen en

maatregelen beschreven worden. Door deze regel kan het gebeuren dat een verdachte geen gevangenisstraf krijgt. Wel kan tbs opgelegd worden.

naar: De Verslaggever van 16 mei 2015

Welke bewering over tbs is juist?

1. Tbs is gericht op behandeling van de verdachte
2. Tbs kan alleen worden opgelegd als er ook een hoofdstraf bij opgelegd is
3. Tbs valt onder de bijkomende straffen
4. Tbs wordt uitgezeten in een Huis van Bewaring

Hoofdstraffen

Bijkomende straffen

Maatregelen

Onder Toezicht Stelling

Taakstraf

Gevangenis-straf

Hechtenis

Beroepsverbod

Ontzegging uit rijbevoegdheid

TBS

geldboete

Welke opties heeft de officier van justitie? 

Seponeren 

Schikken 

Vervolgen

Een straf geven (boete, taakstraf) 

Geen straf en niet voor rechter laten komen 

Verdachte voor rechter brengen 

Examentip Maatschappijkunde #10: 

Zorg dat je weet wat het verschil is tussen repressief en preventief beleid

De overheid kan criminaliteit op verschillende manieren bestrijden. Zo kunnen ze bijvoorbeeld focussen op het aannemen van meer politie-agenten of juist focussen op het aanpakken van de maatschappelijke oorzaken van criminaliteit.

Zorg dat je het verschil kent tussen repressieve en preventieve maatregelen. 

Examentip #11:

 De media hebben verschillende maatschappelijke functies. 

1. Zo geven ze mensen informatie over zaken

2. zorgen ervoor dat meningen worden gevormd en beïnvloed.  

3. Daarnaast hebben media ook een amuserende functie 

4. een socialiserende functie. 

5. Media kan misstanden aan de kaak stellen en op die manier 

5. Invloed uitoefenen op de politieke agenda. 

6. De controlerende functie.  Ze controleren de politiek.

Examentip #12:

Bestudeer de analyse maatschappelijk vraagstuk

Zorg dat je:

• de vier kenmerken kent
• de invalshoeken van een maatschappelijk vraagstuk kent
• dat je weet wat normen en waarden zijn
• dat je de machtsmiddelen zijn 
• wat belangen, belangentegenstellingen en belangengroepen zijn
• dat je goed oplet of je moet citeren. 

Tekst 6

Waar kan ik een klacht over de overheid indienen?

Als u een probleem heeft met de overheid, kunt u een klacht indienen. Stuur uw klacht naar de gemeente of de overheidsorganisatie waarover u de klacht heeft. Als u te lang moet wachten op een antwoord of u bent niet tevreden over het antwoord, dan kunt u contact opnemen met … .

naar: www.rijksoverheid.nl van januari 2017 

Welke instantie moet op de puntjes in tekst 6 worden ingevuld?

1. de Nationale Ombudsman
2. de reclassering
3. het ministerie van Justitie
4. slachtofferhulp

Tekst 14

Rotgans benoemd

De gemeenteraad heeft Harry Rotgans van de Ouderenpartij AOV Purmerend benoemd en beëdigd. Na het vertrek van de heer Voorbij moest het college weer worden aangevuld.

naar: Purmerends Nieuwsblad van 2 juni 2016

Tot welke functie is de heer Rotgans benoemd?
Hij is benoemd tot ...

1. burgemeester van Purmerend
2. gemeenteraadslid van Purmerend
3. hoofdcommissaris van de politie Purmerend
4. wethouder van Purmerend

Wat ga je doen? 

Bestudeer het schema 'Parlementaire Democratie'

Oefen met de Tools van Prodemos  > volgende slide in deze les

-Wie zit waar?

-Van wens naar wet

-Van rechtzaak naar uitspraak

-EU Quiz

Log in op LessonUp met klascode bzajd

Log in op de Eindexamensite met code IJRW  

tools.prodemos.nl