1.2 Een winstgevende kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

H1: Nederland en Indonesië

§1.2 een winstgevende kolonie 

Korte terugblik: begrippen 

Uitleg §1.2 een winstgevende kolonie 

Nakijken

Zelfstandig werken

Deze les 

Begrippen uit de vorige les

VOC

handelsmonopolie

modern imperialisme

KNIL

pacificatie

indirect bestuur

gouverneur-generaal

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Leerdoel:

• Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven

Begrippen:

• indo's
• racisme

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

Begrippen:

• cultuurstelsel
• liberalisme

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

• vrije arbeid
• contractarbeiders
• koelies

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Groepen in de samenleving

• Nederlanders (tot 1880 alleen mannen, daarna ook vrouwen)
• Indo's: kinderen van NL'se mannen, inheemse vrouwen. Verschil in sociale lagen: hoe lichter de huid, hoe belangrijker
• Racisme: Het (onjuiste) idee dat er verschillende mensenrassen bestaan en dat het ene ras beter is dan het andere.

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

NL'se vrouwen:
niet bezighouden met politiek of bestuur. Wel liefdadigheid

Indonesische vrouwen:
geen onderwijs, als kind uitgehuwelijkt, geen beroep

Pas in 1904 oprichting school voor inheemse meisjes

Slaven:
500.000 slaven uit Afrika, China en NL-Indië.

Slavernij afgeschaft 1860

Afsluiting

• Nakijken
• Aantekeningen afmaken
•  Maken: 1 t/m 3

H1: Nederland en Indonesië

§1.2 een winstgevende kolonie 

B: het cultuurstelsel

Korte terugblik: begrippen 

Uitleg §1.2 een winstgevende kolonie 

Nakijken

Zelfstandig werken

Deze les 

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Leerdoel:

• Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven

Begrippen:

• indo's
• racisme

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

Begrippen:

• cultuurstelsel
• liberalisme

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

• vrije arbeid
• contractarbeiders
• koelies

Begrippen uit de vorige les

Indo's

Racisme

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

1830: invoering cultuurstelsel op Java 

-Oorzaak: oorlog op Java kost veel geld

Het idee: de grond is van Nederland, de boeren 'huren' dit en moeten rente betalen (in natura). 

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Boeren moeten op 1/5 van hun land cultuurproducten verbouwen.
--> koffie, suiker, tabak, thee, indigo

--> afstaan aan de NL'ers --> die verkochten dit duur in NL

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Cultuurstelsel, ramp voor de boeren:

• Veel cultuurproducten verbouwen > weinig voor henzelf ==> hongersnoden
• Soms gedwongen meer dan 1/5 deel te gebruiken. (Bij hogere opbrengst kreeg regent bonus)
• Boeren zonder geschikte grond moesten 66 dagen werken voor NL bestuur. 

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Kritiek uit NL:

• 1860: boek Max Havelaar van Multatuli. Beschrijving onderdrukking en uitbuiting boeren.
• Vanaf 1848 veel Liberalen in het bestuur.
  Het idee dat ondernemers vrij waren zou ook in NL-Indië moeten gelden
• Particuliere ondernemers moeten zich ook kunnen vestigen in NL-Indië

1870: afschaffing cultuurstelsel

Bekijk de vensterplaat over Max Havelaar. Klik op:

https://www.canonvannederland.nl/nl/vensterplaten/vensterplaat-max-havelaar

Het cultuurstelsel werd
ingevoerd

1. op heel Nederlands-Indie
2. op het eiland Java
3. op het eiland Sumatra
4. op de eilanden Java en Sumatra

Wat werd er verbouwd voor het cultuurstelsel?

1. Koffie
2. Perziken
3. Bananen
4. Aardappelen

Het cultuurstelsel hield in:

1. Dat de Indonesische boeren veel met elkaar omgingen
2. Dat de Indonesische boeren een deel van hun oogst moesten afstaan aan NL
3. Dat de Nederlandse boeren in Indonesië een deel van hun oogst moesten afstaan aan NL
4. Dat de Indonesische vorsten veel met elkaar omgingen

Afsluiting

• Nakijken
• Aantekeningen afmaken
•  Maken: paragraaf 2 t/m 7

H1: Nederland en Indonesië

§1.2 een winstgevende kolonie 

C: Ondernemers en contractarbeiders

schooltv.nl

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Gevolgen afschaffing cultuurstelsel:
 

NL'se ondernemers stichtten bedrijven in NL-Indië: plantages (thee, koffie, suiker).
 

Werk werd gedaan door loonarbeiders uit de lokale bevolking.

Dit systeem is vrije arbeid

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Om genoeg arbeiders te hebben kwamen er contractarbeiders uit o.a. China

• Kregen voorschot op hun loon
• Verdienden te weinig
• Konden voorschot niet terug betalen
• Bleven vaak heel lang op de plantages

NL noemde hen koelies

Leven van de koelies:

• 12 uur per dag werken
• Weinig eten
• Geen wc/ bad
• Kinderarbeid
• Geldboetes/lijfstraffen
• Koelieordonnantie (straf bij werkweigering)

Na de afschaffing van het Cultuurstelsel kwamen er meer particuliere ondernemingen in Indonesië. Op deze ondernemingen ontstond een tekort aan arbeidskrachten.
Op welke wijze werd dat tekort aan arbeidskrachten opgelost?

1. Door het aannemen van blanke Europeanen
2. Door het inhuren van contractarbeiders (koelies)
3. Door het kopen van slaven

Hoe werden koelies ook wel genoemd?

1. werknemers
2. vluchtelingen
3. Contractarbeiders
4. slaven

Waar kwamen de meeste koelies vandaan?

1. China
2. Japan
3. Java
4. Sumatra

Maken samenvatting paragraaf 1.2

Maken vragen  §1.2: 1 t/m 11 

Maak Test Jezelf digitaal

Aan de slag