5.1 - VHV1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

H5 Monniken en ridders

5.1 Leenheren en leenmannen

Leerdoel

•    Ik kan beschrijven hoe de situatie in West-Europa was na de val van het Romeinse Rijk
•    Ik kan vertellen hoe Karel de Grote een groot rijk stichtte
•    Ik kan uitleggen hoe Karel de Grote zijn rijk bestuurde aan de hand van het begrip leenstelsel
•    Ik kan uitleggen waardoor onveiligheid in West-Europa ontstond
•    Ik kan uitleggen welke gevolgen de onveiligheid had voor West-Europa

De vraag van deze les:

Wie is er nu de baas in de middeleeuwen:

De leenheer of de leenman?

Wat weet jij eigenlijk
van de middeleeuwen?

Eerst de naam: 

De Middeleeuwen

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Clovis

• Clovis was de stichter van het Frankische Rijk
  
  
• Hij werd de eerste koning van het rijk, Clovis I
  
  
• Zijn Rijk omvatte bijna heel Gallië (aka Frankrijk)
  

Keizer Karel

• Twee en een halve eeuw later, in 768, wordt Karel koning van de Franken

• Karel ging bijna elk jaar met zijn leger op pad om nieuwe gebieden te veroveren
  
  
• Hij veroverde zoveel gebieden, Friesland, Saksen, de Alpen en Noord-Italië, dat hij Karel de Grote genoemd wordt

De rondreizende koning

• Het besturen van dit grote rijk van Karel ging nog niet zo makkelijk
  
  
• Veel mensen konden niet lezen en schrijven, ook Karel kon niet schrijven
  
  
• Karel moest door het hele rijk reizen om te controleren of zijn rijk wel goed bestuurd werd
  
  
• Er waren geen goede wegen, waardoor hij niet makkelijk van de ene kant naar de andere kant van zijn rijk kon reizen

Het leenstelsel

• Om zijn rijk bestuurbaar te houden, leende hij stukken land uit aan hertogen en graven
  
  
• Die zouden dat gebied voor Karel besturen
  
  
• Dit noemen we het leenstelsel
  Karel was dan de leenheer
  de hertogen en graven werden leenman

Een onveilige tijd

• De leenmannen gaven hun gebieden weer door aan hun kinderen
  
  
• Soms stelden de leenmannen zelf ook leenmannen aan, achterleenmannen
  
  
• De leenmannen gingen de gebieden als hun eigen gebied zien
  
  
• Door al die leenmannen ontstonden er heel veel kleine staatjes die ook vaak oorlog met elkaar voerden

Ridders

• Door al die oorlogen lieten de edelen zich verdedigen door ridders
  
  
• Ridders hadden veel aanzien en hun wapenuitrusting was duur
  
  
• Vaak werd dat betaald door hun plaatselijke heer

Ridderordes

• Het ridderschap werd steeds meer gezien als een adellijke aangelegenheid
  
  
• Vanaf  ongeveer 1100 moesten ridders aangesloten zijn bij een ridderorde
  
  
• De ridders begonnen een soort 'popsterren' te worden, overal in het rijk werden er ridderverhalen verteld

De vraag van deze les:
Wie is er nu de baas in de middeleeuwen?
De leenheer of de leenman?

Wat was een nadeel van het leenstelsel?

1. Hertogen en graven begonnen het gebied als hun eigen bezit te zien.
2. De koning kon niet precies weten wat er overal gebeurde.
3. De eed van trouw was niet betrouwbaar.
4. Het gezag en het gebied van een leenman werd erfelijk.

Het leenstelsel werd ingevoerd, omdat..

1. De adel grond kocht
2. Karel dat handiger leek voor de boeren
3. Karel kon het rijk niet meer alleen besturen
4. Karel grond verkocht voor geld

De koning was in het leenstelsel de ...

1. Leenheer
2. Leenman
3. Achterleenman

Wat was de taak van de ridder?

1. Een stuk land besturen voor de leenheer.
2. Mensen in zijn gebied beschermen.
3. Meevechten in een oorlog.
4. Alle antwoorden zijn goed.

Wie mocht er ridder worden?

1. Iedereen
2. Mensen van adel
3. Boeren
4. Soldaten

Kan een ridder ook een leenman zijn?

1. Tuurlijk!
2. Nee joh!
3. Misschien
4. Ik heb geen idee