2.4 Romeinen en Germanen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De tijd van de grieken en Romeinen

3000 v.C. - 500 n.C.

Hoofdstuk 2.4

Wat gaan we vandaag doen?

- Je kunt uitleg geven over de Romeinse Limes langs de Rijn. 

- Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen de Germanen en de Romeinen. 

- Je leert over oorzaak en gevolg: hoe klimaatverandering mede oorzaak is voor Germaanse invallen en een verschrikkelijke pandemie in het Romeinse Rijk. 

Wat is de juiste volgorde over het
bestuur van het Romeinse Rijk?

1. koninkrijk-republiek-keizerrijk
2. republiek-keizerrijk-koninkrijk
3. keizerrijk-koninkrijk-republiek
4. koninkrijk-keizerrijk-republiek

Sleep naar het juist vakje

REPUBLIEK

VETO

CONSUL

SENAAT

Land dat bestuurd wordt door een of meer gekozen leiders

Belangrijkste bestuurder en legeraanvoerder in de Romeinse Republiek

Recht om een beslissing tegen te houden

Groep Romeinse bestuurders. Leden kwamen uit rijke Romeinse families

Onder wie werd het Romeinse Rijk een keizerrijk?

1. Julius Caesar
2. Brutus
3. Augustus
4. Cleopatra

Waarom waren zoveel overwonnen volkeren bereid om te romaniseren?

1. openheid en tolerantie anders oorlog
2. openheid en tolerantie en wens burgerschap te krijgen
3. wens burgerschap te krijgen, veel feestdagen Romeinse religie
4. openheid en tolerantie en democratie

De Germaanse samenleving

• De Germanen werden door de Romeinen gezien als barbaren.
  
• Er waren  verschillende Germaanse volkeren die zich vanaf 600 v.C. vanuit het Oostzee gebied over Noordwest-Europa verspreidden
• De Germanen leefden in een landbouwsamenleving en de krijgskunst stond bij hun hoog in het aanzien.
• Er was constante (onderlinge) strijd
  

Limes

Na de dood van Ceasar veroveren de Romeinen de laatste gebieden van hun enorme rijk. Ze maken vaak gebruik van natuurlijke grenzen zoals: zeeën, rivieren, bergen en woestijnen.

Maar als het nodig is bouwen ze een versterkte grens met wachttorens en forten. Zo'n grens heet limes. 

Bataven

Al waren het ooit bondgenoten of vijanden, Rome gooide iedereen op één hoop. Of het nu Bataven (groen) waren of niet. De Germanen, dat waren de vijanden! 

Friezen

Rome gooide iedereen op één hoop. Of het nu Friezen waren of niet. De Germanen, dat waren de vijanden! 

De Rijn

De Romeinen kwamen tot aan de rivier de Rijn. Aan de ene kant bouwden ze de Romeinse Limes. De grens van het Romeinse Rijk. De Germanen woonden aan de andere kant. (Geel)

Germanen: de wilde stammen

Slag bij Teutoburgerwoud 

(9 n.C.)

• De Romeinen drongen door tot aan het gebied tussen de Rijn en de Elbe maar kwamen daar veel verzet tegen
  
• Grote nederlaag voor de Romeinen, einde van de expansie. Ze trokken zich terug tot achter de Rijn.
  
• De Romeinen waren beter georganiseerd, maar de Germanen kende hun gebied beter waardoor ze de Romeinen konden verrassen (in het bos vechten en niet in het open veld).
  
  
  
  

Aan de grens

• Als de Romeinen verslagen zijn in Germanië, besluiten zij om de Rijn als natuurlijke grens te gebruiken
  
  
• Langs de Rijn worden Romeinse forten gebouwd om de Germanen tegen te houden
  
  
• Bekende Romeinse steden in Nederland zijn: Maastricht, Nijmegen en Utrecht

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van Castra Noviomagus (Nijmegen)

Leven onder de Romeinen

De Romeinen laten de overwonnen volken vaak hun
gebruiken en godsdienst houden.
En zolang de volken belasting betalen (o.a. door soldaten
voor de hulptroepen te leveren), zijn er weinig problemen:
precies wat de Romeinen willen.

Romanisering ook in de lage landen.

Bataafse Opstand

In 69 n. Chr. komen de Bataven onder leiding van Julius Civilis in opstand tegen de Romeinen. Hoewel de Bataven in eerste instantie overwinningen (Trajectum werd door brand verwoest) behalen, worden ze uiteindelijk een jaar later verslagen.

De samenzwering van Julius Civilis, geschilderd door Rembrandt van Rijn

Romeinen

Grieken

Waarom heet het Grieks-Romeinse cultuur en niet de Romeinse cultuur?

"Dankzij de pax romana bloeide de handel op."

Leg uit wat het verband is tussen pax romana en de opbloeiende handel.

Waarom was Romeins burgerrecht belangrijk in de oudheid? (meerdere antwoorden mogelijk)

Val Romeinse Rijk

Vanaf de 3e eeuw raakte het Romeinse Rijk in verval, het rijk was onbestuurbaar geworden.

Oorzaken:

• Legeraanvoerders die elkaar bestreden, veel machtswisselingen
  
• Dodelijke epidemieën
  
• Volksverhuizingen
  
• Invallen van Germaanse plunderaars
  

Gevolg: Politieke instabiliteit

--> In 476 werd de laatste (West-)Romeinse keizer afgezet.

Wanneer was het Romeinse Rijk op zijn grootst?

1. 27 v. Chr
2. 14 na Chr
3. 117 na Chr
4. 246 na Chr

• Vanaf de 3e eeuw raakte het Romeinse Rijk in verval, het rijk was onbestuurbaar geworden.
  
• Oorzaken:
  
• Legeraanvoerders die elkaar bestreden, veel machtswisselingen
  
• Dodelijke epidemieën
  
• Volksverhuizingen
  
• Invallen van Germaanse plunderaars
  
• Gevolg: Politieke instabiliteit
  
• --> In 476 werd de laatste (West-)Romeinse keizer afgezet.

Dendroklimatologie en Dendrochronologie

Invloed van klimaat op de val van het Romeinse Rijk.

Kijk goed naar de grafiek. Wat kan je zeggen over de periode van 250 - 550 n. C.?

Verzwakking van het Romeinse Rijk

Kaartjesopdracht Oorzaak-Gevolg

1. Klimaatverandering en Germaanse invallen.

2. Klimaatverandering en pandemie.

Val Romeinse Rijk

Vanaf de 3e eeuw raakte het Romeinse Rijk in verval, het rijk was onbestuurbaar geworden.

Oorzaken:

• Legeraanvoerders die elkaar bestreden, veel machtswisselingen
  
• Dodelijke epidemieën
  
• Volksverhuizingen
  
• Invallen van Germaanse plunderaars
  

Gevolg: Politieke instabiliteit

--> In 476 werd de laatste (West-)Romeinse keizer afgezet.