LES 6: voorlopers Jazz

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

JAZZ

In de eerste helft van de 20e eeuw in Amerika

 

Dit laatste schilderij van Mondriaan werd in 1997 gekocht, mbv de Nederlandsche bank, voor 37 miljoen dollar van eigenaar 

S. Newhouse, New York. Tegenwoordig hangt het in het Kunstmuseum in Den Haag.

Victory

Boogie

Woogie

Swing

Mainstream betekent: 

'wat de meeste mensen wel kennen'

-  Orkestsoort: Bigbands

Bijzonder: 

- groepen instrumenten (bv. saxgroep)

- op noten gezet,deels geïmproviseerd

LESOPDRACHT

Jullie gaan boodschappen doen in de jazzwinkel.

Wat jullie nodig hebben zijn de ingrediënten van de spirituals, de ragtime de blues en de jazzmuziek.

Hoe? 

Docent geeft college, jullie luisteren actief en noteren de ingrediënten van de verschillende muzieksoorten. Maak onderscheid tussen inhoud en muzikale kenmerken (vormgeving)

INHOUD

MUZIKALE KENMERKEN

Muzikale kenmerken gaan over de vormgeving van de muziek

Ontstaan in New Orleans

• 1900
• Storyville
• Afstammelingen West-Afrikaanse slaafgemaakten en immigranten uit Frankrijk, Engeland, Spanje en Mexico  
• Uitwisseling muzikale stijlen: worksongs, spirituals, blues, ragtime, marsmuziek 

Storyville, de rosse buurt van New Orleans. Een smeltkroes van culturen: afstammelingen van slaven en immigranten uit Europa.

Uitwisseling van muziekstijlen in de kroegen en bordelen:

-Worksongs
-Spirituals
-Ragtime
-Marsmuziek

Spirituals (1700)

SPIRITUALS & WORKSONGS

Slaven zingen worksongs tijdens het zware werk op plantages/spoorlijn.

Een dubbele betekenis: spirituele betekenis (Christendom) en communicatiemiddel voor de slaven onderling en het zorgt voor verlichting van werk

Echte volksliederen: ze ontstonden spontaan.

Slaven houden vast aan Afrikaanse tradities:

Zingen met dansen, Trommelen& Stampen

Voorlopers Jazz muziek

Kenmerken worksongs

INHOUD: 

- De teksten waren eenvoudig 

- Teksten gingen over bevrijding en toekomst van het beloofde land: Christelijk geïnspireerd (Mozes)

MUZIKALE KENMERKEN:

- Ritme/tempo werden bepaald door de lichaamsbewegingen

- Rimte is swingend

- Melodieën waren erg eenvoudig 

- Zang oorspronkelijk a capella (zonder instrumenten) met onderscheid tussen een solist die voorzingt en een (meerstemmige) groep die nazingt: call and response.

- Spontane muzikaliteit: in de vorm van kreten, gejuich en handgeklap.

Kenmerken worksongs:

INHOUD: 

- De teksten waren eenvoudig 

- Teksten gingen over bevrijding en toekomst van het beloofde land: Christelijk geïnspireerd (Mozes)

MUZIKALE KENMERKEN:

- Ritme/tempo werden bepaald door de lichaamsbewegingen

- Rimte is swingend

- Melodieën waren erg eenvoudig 

- Zang oorspronkelijk a capella (zonder instrumenten) met onderscheid tussen een solist die voorzingt en een (meerstemmige) groep die nazingt: call and response.

- Spontane muzikaliteit: in de vorm van kreten, gejuich en handgeklap.

Gospel

Call and response

RAGTIME

Combinatie van de Afro-Amerikaanse en Europese klassieke piano muziek.

Ragged time = verscheurde maat: ontstaat doordat melodie tegen baspartij ingaat 

Maple Leaf Rag: 1899

meer dan 1 miljoen exemplaren verkocht.

AA BB A CC DD

Voorlopers Jazz muziek

KENMERKEN RAGGED TIME

MUZIKALE KENMERKEN

- Klankkleur: alleen piano:

- bas, ritme, begeleiding door de linkerhand

- melodie wordt gespeeld door rechterhand

- klinkt uit de maat gevolg: het is swingend

KENMERKEN RAGGED TIME

MUZIKALE KENMERKEN

- Klankkleur: alleen piano:

• bas, ritme, begeleiding (linkerhand) 
• melodie (rechterhand) wordt gespeeld

- klinkt uit de maat gevolg: het is swingend

Ragtime: kenmerken

• De eerste vorm van vermenging →  eerste genoteerde zwarte muziek
• Marsachtige pianomuziek met een swingende melodie 
  
• Vaak gespeeld in “honky tonks”
  

Kenmerken:

• Strakke baspartij, melodie gaat hier tegenin
  
• ‘Ragged time’ → gescheurde maat (klinkt als: melodie loopt voor begeleiding uit of er juist achteraan)
  
• Improvisatie
  

BLUES

Volksmuziek (1900) door arme Noord-Amerikaanse bevolking beoefend. ‘blue’ staat voor rouw en komt uit de zeilscheepvaart. 

Worksongs spelen grote rol bij het ontstaan van de blues. Tot 1865 slavernij in VS daarna nauwelijks verbetering voor de zwarte Amerikanen.

1e zwarte blues-artiest: Robert Johnson.Hij schreef in het totaal ca. 30 liedjes: walking blues.

Voorlopers Jazz muziek

Kenmerken Blues

INHOUD

- Neerslachtig (mineur) karakter: duidelijke afspiegeling van toenmalige situatie

- Teksten gaan over zorgen, geen rechten voor zwarte bevolking, berusting

MUZIKALE KENMERKEN

- Opbouw: bestaat uit 3 zinnen per couplet: 1e 2 zinnen zijn hetzelfde en 3e zin is conclusie

-Vast akkoordschema van 12 maten (bluesschema) 

- Dirty intonation: expres onzuiver zingen/spelen. Zo’n valse noot noem je een Blue Note.

- Slepend tempo

Kenmerken Blues

INHOUD

Neerslachtig (mineur) karakter: duidelijke afspiegeling van toenmalige situatie

Teksten gaan over zorgen, geen rechten voor zwarte bevolking, berusting

BLUES

Voorlopers Jazz muziek

Muzikale kenmerken: 

- Opbouw: Coupletten bestaan uit 3 zinnen per couplet: 1e 2 zinnen zijn hetzelfde en 3e zin is conclusie

- Vast akkoordschema van 12 maten (bluesschema) 

- Dirty intonation: expres onzuiver

Muzikale kenmerken: 

- Opbouw: Coupletten bestaan uit 3 zinnen per couplet: 1e 2 zinnen zijn hetzelfde en 3e zin is conclusie

- Vast akkoordschema van 12 maten (bluesschema) 

- Dirty intonation: expres onzuiver zingen/spelen. Zo’n valse noot noem je een Blue Note.

- Slepend tempo

Begrippen

Bluesschema

Blue notes

Syncoop

Bluesschema

Blue note

Syncope 

St. Louis Blues, 1925

Bessie Smith en Louis Armstrong op cornet

St. Louis Blues

Inhoud: Onmogelijke liefde

Cornet levert commentaar op de tekst

Bessie Smith wordt aangespoord om verder te gaan: tekst heeft 3 zinnen per couplet, waarbij de eerste zin herhaalt wordt. Derde zin is conclusie van voorgaande 2 zinnen

Cornet:  een koperen blaasinstrument.  De toon van de kornet is  minder mild dan die van de bugel, maar duidelijk milder dan die van de trompet.

I hate to see that evening sun go down,

I hate to see that evening sun go down,

'Cause my lovin' baby done left this town.

If I feel tomorrow, like I feel today,

If I feel tomorrow, like I feel today,

I'm gonna pack my trunk and make my getaway

Oh, that St. Louis woman, with her diamond rings,

She pulls my man around by her apron strings.

And if it wasn't for powder and her store-bought hair,

Oh, that man of mine wouldn't go nowhere.

I got those St. Louis blues, just as blue as I can be,

Oh, my man's got a heart like a rock cast in the sea,

I love my man like a schoolboy loves his pie,

Like a Kentucky colonel loves his rocker and rye

I'll love my man until the day I die, Lord, Lord.

I got the St. Louis blues, just as blue as I can be, Lord, Lord!

That man's got a heart like a rock cast in the sea,

Or else he wouldn't have gone so far from me.

I got those St. Louis blues, I got the blues, I got the blues, I got the blues,

My man's got a heart like a rock cast in the sea,

Or else he wouldn't have gone so far from me, Lord, Lord

BLUES

 We gaan sjoppen!

Pak je nu boodschappenlijstje erbij en sleep de kenmerken naar de goede 'winkel. 

Neem de tijd!

Belangrijk is dat je deze kenmerken kent en kunt herkennen. Veel van deze kenmerken komen terug in de jazzmuziek.

WINKEL 1

SPIRITUALS: INHOUD

WINKEL 2

SPIRITUALS: MUZIKALE KENMERKEN

WINKEL 4

BLUES: INHOUD

WINKEL 5

BLUES: MUZIKALE KENMERKEN

WINKEL 3

RAGGED TIME: MUZIKALE KENMERKEN

Christelijke thema's

Worksongs van slaven

Call and response

Blue notes

Eenvoudige melodie

Swingend ritme

Acapella gezongen

Spontane muzikaliteit

Linkerhand: baspartij

Rechterhand: Melodie

Verscheurde maat

piano muziek

Mineur karakter

Teksten gaat over zorgen

Couplet 3 zinnen

Vast akkoordenschema

Slepend tempo

Dirty intonation

Bron

Rond 1900 komen klassieke musici in verzet tegen de oplaaiende ragtime rage die de V. S. overspoelt. Ze voelen zich bedreigd. "De dagen van ragtime zijn geteld[. . . ] we betreuren het dat ook maar iemand zich verbeeldt dat ragtime ook maar van het geringste muzikaal belang is. Het was een populaire beweging in de verkeerde richting. 

"Dit schrijft een Amerikaans muziektijdschrift. De Amerikaans Federatie van Musici geeft zijn leden het advies geen ragtime te spelen: "De musici weten wat goed is en als de mensen dat niet weten, dan moeten we ze het leren. 

"Ook in Europa is ragtime een rage. Jazz en charleston, de bijbehorende dans zijn ongekend populair bij de jeugd, tot ontzetting van ouders en opvoeders. Nederlandse musici en componisten scharen zich achter de Amerikaanse visie: jazz is rotzooi en rommel uit de achterbuurt.

Naar De Wilde jaren: een eeuw jeugdcultuur, Utrecht 2000.

Bekijk videofragment 2 en lees de brontekst.

Jazz en ragtime hebben in die tijd een zeer bedenkelijke reputatie bij de burgerij. Pas na de Tweede Wereldoorlog worden beiden in Europa echt geaccepteerd. Ook de bijbehorende dansen worden als onfatsoenlijk beschouwd.
Geef daarvoor twee redenen.

Antwoord

Jazz en ragtime ontstaan in de achterbuurten van grote steden. Jazz en ragtime worden vooral gespeeld in bordelen en kroegen. Het is ‘zwarte’ muziek en daar moet de burgerij niets van hebben. De dansen zijn voor die tijd erg lichamelijk en tamelijk wild, wat ongepast wordt gevonden.

Antwoord

Het naziregime vindt jazz ook een ongewenste vorm van muziek en een vorm van ‘entartete Kunst’, maar dat om andere redenen.
Geef een reden waarom de nazi’s jazz verboden.

Jazz is niet cultuureigen voor het Duitse volk/geen ‘Blut und Boden’, maar van Afrikaanse origine. Jazz wordt gezien als een uiting van een primitieve cultuur.

Jazz

Muzikanten mixen al de invloeden tot de jazz, een nieuw soort dansmuziek. 

Improvisatie. 

Veel gebruikte instrumenten zijn blazers, slagwerk en zang. Later komen daar gitaren en een piano bij. 

Jazz is expressief, met veel ruimte
voor ter plekke verzonnen improvisaties. 

In korte tijd wordt jazz razend populair
bij de Amerikaanse jeugd, maar ook onder kunstenaars in Europa.

WAAROM IS DIT EEN TYPISCH VOORBEELD VAN EEN JAZZNUMMER?