Challenge #13 les 1: Broeikaseffect en satellieten

• Burgerschapskunde
• Basisschool
• Groep 6-8

Challenge # 13, 

Klimaatverandering stoppen

 Les 1: Broeikaseffect en satellieten

In 2015 ondertekenden 193 wereldleiders van de Verenigde Naties 17 Werelddoelen. In het Engels heten ze de Sustainable Development Goals (SDGs). Samen moeten ze wereldwijd een einde gaan maken aan allerlei dingen die het leven op aarde niet makkelijker maken. Extreme armoede, ongelijkheid en klimaatverandering bijvoorbeeld. Ook Nederland heeft deze doelen ondertekend. De deadline voor de doelen is 2030.

Omdat de Werelddoelen ons allemaal aangaan, mocht iedereen erover meedenken. Daarom reisden VN-medewerkers de hele wereld over om naar de mening van allerlei mensen te vragen. Uiteindelijk hebben bijna 7,8 miljoen mensen gestemd op de voor hen belangrijkste thema’s.

In het volgende filmpje wordt meer uitgelegd over de werelddoelen. 

Een van de belangrijkste problemen die we moeten aanpakken, is klimaatverandering.  Alle landen hebben daarmee te maken: periode van droogte, extreme stormen en overstromingen. 

Als we de Werelddoelen halen, kunnen we de gevolgen van klimaatverandering tegengaan. 

Werelddoel 13 gaat over Klimaatverandering stoppen. Daar gaan we deze Challenge aan meewerken. 

In het volgende filmpje vertelt Jael hier meer over. 

  Klimaatverandering Stoppen

Nederland heeft best een fijn klimaat in de zomer zijn de dagen lang en vaak lekker warm. In de winter kun je soms een sneeuwpop maken. Je kunt beter hier leven dan in bloedhete, droge woestijngebieden of op de Noordpool, waar altijd ijs ligt.

Maar het klimaat verandert over de hele wereld. Ook hier. Dat komt mede door broeikasgassen. Het bekendste broeikasgas is koolstofdioxide (CO2).

 

Broeikasgassen komen onder andere in de lucht via de schoorstenen van fabrieken en de uitlaten van auto’s en door de landbouw, vooral de veehouderij. 

Ze zorgen dat het steeds warmer wordt op aarde. En dát zorgt voor droogte, extreme stormen en hogere temperaturen. Daardoor smelt het ijs op de Noordpool (niet fijn voor bijvoorbeeld ijsberen!) en kunnen mensen in sommige warme landen niets meer verbouwen. 

In Nederland zorgt klimaatverandering voor minder sneeuw en meer regen.

Als we niets doen, kunnen delen van de wereld onleefbaar worden. Dus moeten we zorgen dat we minder broeikasgassen uitstoten. Bijvoorbeeld door schoner verkeer en fabrieken en door minder energie te gebruiken. 

We moeten in 2030 bijna de helft minder uitstoten dan in 1990. Maar we lopen flink achter. Oh, en ken je het woord broeikasgasvoetafdruk? Dat betekent zoiets als ‘het totaal aan broeikasgassen in de lucht door wat jij eet, koopt en doet’. Daarbij hoort ook wat er voor ons gemaakt wordt in andere landen. Die voetafdruk is voor ons zelfs gestégen.

In deze les leer je meer over broeikasgassen en we gaan kijken naar satellieten in de ruimte die deze gassen kunnen meten. 

We vragen je om mee te denken aan oplossingen waarmee we klimaatverandering kunnen stoppen. Misschien kun je vaker met de voet of de fiets naar school in plaats van met de auto. Maar misschien kun je ook andere dingen doen? Daarover mag jij in deze challenge gaan meedenken. 

Wat ga je vandaag leren? 

Vandaag gaan we het hebben over 

het Broeikaseffect en  satellieten in de ruimte. 

Satellieten kunnen onder meer het broeikasgas meten. 

We gaan het hebben over wat het Broeikaseffect is. 

Hoe je dit kunt meten met een soort voetafdruk. 

Op de volgende site kun je opschrijven wat jij er al vanaf weet. 

 

Het klimaat verandert over de hele wereld, en dat komt mede door broeikasgassen. Ze zorgen dat het steeds warmer wordt op aarde. En dat heeft grote gevolgen. We moeten dus zorgen dat we minder broeikasgassen uitstoten.

Hoe zit dat met die broeikasgassen?

Deze les gaan we hier meer over leren. 

Wat is het Broeikaseffect? 

Broeikaseffect

Gesprekje over broeikasgas met de kinderen. 

Nu gaan we eerst een quizje doen, dus hou je vingers maar bij de knoppen. 

Vraag: Als je op reis gaat,
kun je dat beter met de bus doen
dan met het vliegtuig

1. ja
2. nee

Vliegtuigen vliegen op de brandstof kerosine, een heel vervuilend goedje. Als jij het vliegtuig pakt, verhoogt dat je voetafdruk veel meer dan als je in een volle bus op reis gaat. Een reisje met de trein (die rijdt op elektriciteit) of de fiets is natuurlijk nog veel groener.

Vraag: welk dier vervuilt de aarde erger: een kip of een koe.

1. Kip
2. Koe

Er worden veel dieren gefokt om ons van eten te voorzien. Koeien bijvoorbeeld, voor het vlees maar ook voor onze melk, kaas en yoghurt. En ze kunnen er niks aan doen, maar zij stoten met hun scheten en boeren een gigantische hoeveelheid methaan uit: een sterk broeikasgas. Kippen doen dat al een stuk minder.

Vraag: denk je dat de tv stroom verbruikt als hij op stand-by staat.

1. ja
2. nee

Niet alleen voor je tv maar voor heel veel apparaten die op stroom werken geldt: als ze op stand-by staan en je ziet zo’n rood lampje branden, slurpen ze stiekem toch nog een beetje stroom. Helemaal uitzetten is weinig moeite en hoppa, je hebt weer een beetje energie bespaard!

Het broeikaseffect ontstaat, omdat CO2 en andere gassen een beschermende laag vormen om de aarde. Ze laten de verwarmende stralen van de zon door, maar houden een deel van de warmte vast.

Vraag: wat zorgt ervoor dat er
meer CO2 in de lucht is?

De broeikasgas-voetafdruk is de hoeveelheid CO2 

die we uitstoten door de dingen 

die we doen in ons dagelijks leven.  

Een automotor gebruikt benzine of diesel. Veel uitlaatgassen zijn schadelijk voor de mens en zijn omgeving.

 

Koolstofdioxide ( = CO2 ) is zo’n gas dat je niet kunt zien of ruiken maar mede verantwoordelijk wordt gehouden voor

de temperatuurstijging op aarde.

De zon verwarmt de aarde. Een gas-laag (de atmosfeer) rondom de aarde zorgt als een deken dat de warmte vastgehouden wordt.

Zonder dit ‘natuurlijke broeikaseffect’ zou het op aarde erg koud zijn.

Als te veel schadelijke gassen de lucht

vervuilen, dan wordt de atmosfeer dikker. De warmte van de zon wordt dan beter vastgehouden, waardoor de aarde sterker opwarmt. 

Hoe meer uitlaatgassen door auto’s en fabrieken worden geproduceerd, hoe sneller de aarde opwarmt.

Dit effect heeft veel overeenkomsten met een plantenkas. De zon schijnt door de ramen en het glas houdt de warmte binnen.

Van het opwarmen van de aarde krijgen

sommige landen meer last dan andere. Er ontstaan vaker gevaarlijke stormen. Het zeeniveau stijgt, waardoor sommige stukken land onder water komen te staan.

Koolstofdioxide wordt in scheikunde CO2 genoemd. De Koolstof is de letter C en Oxide ofwel zuurstof is de letter O. De O zit er twee maal in. Dan krijg je CO2. Dit is een gas dat o.a. ontstaat als fossiel materiaal zoals steenkool, gas en olie wordt verbrand. Dit gebeurt als we elektriciteit gebruiken, maar ook als we brandstof voor bijv. auto's en vliegtuigen gebruiken. Het verwarmen met gas levert ook CO2 op. Bomen, gras en andere gewassen kunnen weer CO2 uit de lucht opnemen. Als er veel CO2 in de lucht is, kan de warmte van de aarde niet goed weg. De aarde kan dan verder opwarmen.

Broeikasgas ontstaat o.a. door wat we gebruiken. Hoeveel kg brood/granen eten we per persoon per jaar?

1. 40 kilogram
2. 50 kilogram
3. 60 kilogram
4. 70 kilogram

voetafdruk.hetklokhuis.nl

Hoeveel ton CO 2 werd in 2020 per inwoner in Nederland gebruikt?

1. 7,5 ton
2. 10 ton
3. 12,5 ton
4. 15 ton

Een ton staat voor 100.000 eenheden. Dat kan gebruikt worden bij verschillende dingen zoals euro's, kilogrammen of andere eenheden. 

Een gas wordt meestal uitgedrukt in m3. Je zegt kubieke meter. 

1 dm3 is een kubieke decimeter. Deze staat gelijk aan 1 liter vloeistof. 

In een kubus van 1 m3 gaat 1000 liter vloeistof.  

Broeikasgasafdruk in Nederland

Op het plaatje zie je dat het werken met de 17 werelddoelen effect heeft. 

Vanaf 2015 is de uitstoot per inwoner van Nederland van broeikasgas minder geworden. Dit komt omdat ze bijvoorbeeld beter zijn gaan letten op de uitstoot van  broeikasgassen bij de productie van goederen en diensten.

Maar Nederlanders kopen ook producten en diensten in het buitenland. Bij de productie daarvan komen ook broeikasgassen vrij en deze kunnen worden toegerekend aan de Nederlandse consumptie. Deze uitstoot nam na 2017 toe, maar is in 2020 weer gedaald. We moeten er dus op blijven letten, dat kun jij ook doen!

Hoe kun je jouw
broeikasgas-voetafdruk
kleiner maken?

Het broeikasgas kun je meten met behulp van satellieten in de ruimte. Op het volgende filmpje zie je meer over de Satelliet van Nederland Tropomi. 

Tropomi is het wereldwijd meest geavanceerde satellietinstrument voor stikstofdioxide (NO2). 

Het in Nederland ontworpen satellietinstrument Tropomi is in oktober 2017 gelanceerd aan boord van de Europese Copernicus satelliet Sentinel-5P. 

Sinds april 2018 levert het instrument een datastroom van 1 Terabyte per dag.

Sattelieten geven een goed beeld van de luchtkwaliteit. In de coronatijd werd de stad Wuhan (China) afgesloten. Je ziet dat lucht toen schoner werd.

Wuhan ligt stil

Miljoenenstad Wuhan, waar de virusuitbraak in december begon, werd op 23 januari als eerste afgesloten van de buitenwereld. De industrie in en om de stad is stil komen te liggen.

De luchtkwaliteit bij Wuhan blijkt sterk verbeterd. Op satellietbeelden van de NASA is de lucht zichtbaar schoner in de eerste maanden van dit jaar, vergelijken met dezelfde periode vorig jaar.

Wat is Tropomi?

1. De naam van een tropische storm
2. De naam van een meet instrument in satelliet
3. Een beeld van de mate van luchtvervuiling
4. De verdere toename van lucht vervuiling

Tropomi is een satelliet die onderzoek doet naar de luchtvervuiling. 

Het satellietinstrument TROPOMI is het meest geavanceerde en nauwkeurige instrument ooit dat vanuit de ruimte metingen verricht voor onderzoek naar klimaat en luchtverontreiniging.

TROPOMI is bedacht en ontworpen door optische en mechanische experts van TNO en Dutch Space en grotendeels gebouwd door de Nederlandse maakindustrie. 

Het instrument ziet luchtkwaliteit scherper dan ooit en dat was zonder kennis van TNO niet gelukt.

Wanneer is de Tropomi gelanceerd?

1. 17 oktober 2013
2. 13 oktober 2017
3. 17 oktober 2003
4. 13 oktober 2003

Op 13 oktober 2017 is Tropomi, het   meetinstrument, dat in de Europese satelliet Sentinel-5Precursor zit, gelanceerd door de European Space Agency (ESA).

Tropomi verzamelt sindsdien data vanuit een baan om de aarde.  Op 1 december 2017 zijn de eerste meetresultaten van TROPOMI ontvangen. Deze meetresultaten zijn nauwkeuriger dan ooit tevoren.

Op hoeveel kilometer van de aarde zweeft Tropomi rond?

1. 824 kilometer
2. 8.240 kilometer
3. 82.400 kilometer
4. 824.000 kilometer

Tropomi zweeft op 824 kilometer hoogte van de aarde.  Dat is ongeveer vanuit Oss naar Zuid Frankrijk. 

Wat zou jij aan een Satelliet willen toevoegen voor klimaat onderzoek?

Met de Tropomi wordt broeikas gas gemeten in de ruimte. Stel dat jij een satelliet mag bedenken die onderzoek doet naar het klimaat. Welke functie zou die satelliet dan moeten hebben? Denk bijvoorbeeld aan het onderzoek van het aantal bomen dat gekapt wordt. Of naar de hoeveelheid plastic dat in de oceaan drijft. Of iets anders ... ?

Je hierbij creatief zijn. 

Challenge 13#

We vragen je wat jij kunt doen in je eigen omgeving 

om klimaatverandering te stoppen? 

Verwerk je beste idee in een creatieve oplossing. 

Stuur dit voor 8 april 2025 naar: [e-mail]

Volgende lessen challenge 13:

Tijdens de volgende les gaan we het hebben over het opwarmen van de aarde: het smelten van de ijskappen en de oplossingen.  Daarnaast komt bij de gastsprekers les iemand vanuit de provincie meer vertellen over klimaat verandering en wat ze eraan kunnen doen. 

• Workshop 1: Broeikasgassen en satellieten: 18 en 21 februari 
• Gastsprekersles : 12 maart van 9 tot 10 uur
• Workshop 2: Smelten van ijskappen en oplossingen: 18 en  21 maart

Meer weten over satellieten?

Kijk dan vooral eens naar een uitgebreid filmpje van de 'voorganger' van Tropomi: https://www.npostart.nl/WO_NTR_3274731

Extra bronnen:

ESA, space for kids https://www.esa.int/kids/nl/leren/De_Aarde/Klimaatverandering/De_Sentinel-

KNMI https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/tropomi

Jeugdjournaal https://jeugdjournaal.nl/artikel/2205481-milieusatelliet-stuurt-nu-al-superscherpe-beelden.html

Meer weten over broeikaseffect?

https://www.groenevoetstappen.nl. 

https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/klimaatklappers

Of bekijk deze filmpjes over het broeikaseffect. Succes met jullie Challenge!

https://www.groenevoetstappen.nl/info/lesmateriaal

Zelf een onderzoek doen? 

 

Veel plezier en

tot de volgende keer!

Hoeveel kledingstukken kopen we gemiddeld per persoon per jaar?

1. 36 kledingstukken
2. 41 kledingstukken
3. 46 kledingstukken
4. 51 kledingstukken