V5 les 1: Herhaling Prehistorie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Verwachting: JdW-klimwijzer

Kenmerkende aspecten

Een kenmerkend aspect is de kortst mogelijke samenvatting van de hoofdgebeurtenissen die in een bepaald tijdvak hebben plaatsgevonden. Een kenmerkend aspect is dus een ‘aspect’ en een ‘kenmerkend’ van een tijdvak. 

Met ‘aspect’ wordt bedoeld: een onderdeel of kant van een tijdvak. 

‘Kenmerkend’ verwijst naar het feit dat deze hoofdgebeurtenissen uniek zijn voor een tijdvak waardoor de tijdvakken zich van elkaar onderscheiden. 

Elk kenmerkend aspect is ingedeeld bij één van de tien tijdvakken. Deze tien tijdvakken hebben, waar mogelijk, afgeronde jaartallen en vallen de begin- en eindpunten van tijdvakken precies op belangrijke keerpunten (grootschalige historische ontwikkelingen, veranderingen of belangrijke gebeurtenissen).

Instructie: historische vaardigheden

Domein A:  Historisch Besef (historisch denken en redeneren) 

De leerlingen kunnen historisch denken en redeneren binnen de volgende drie hoofdclusters:

- Tijd (chronologie, causaliteit, continuïteit & verandering)

- Interpretatie (standplaatsgebondenheid, bron en vraagstelling; bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit)

- Betekenis voor nu (betekenis geven aan en oordelen over het verleden)

Domein B: Oriëntatiekennis (welke kennis moet je hebben en kunnen toepassen in een onbekende situatie)

De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken:

- de kenmerkende aspecten voor ieder tijdvak noemen;

- bij elk kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;

- uitleggen hoe kennis van het betreffende tijdvak de oriëntatie op de hedendaagse werkelijkheid beïnvloedt;

hypothese

Een onderzoeksvraag in de vorm van een stelling die nog niet (empirisch) is bewezen en dient als uitgangspunt voor een onderzoek/experiment/waarneming

Welke antwoorden geven een goede uitleg van de periode prehistorie?

1. De tijd dat mensen kunnen lezen en schrijven
2. De periode loopt van het ontstaan van de eerste mens tot uitvinding van schrift
3. De periode loopt van het ontstaan van schrift tot nu
4. De tijd dat mensen niet kunnen lezen en schrijven

Verdeling in de tijd

Prehistorie

Pre = voor

Historie = geschiedenis

Ongeschreven bronnen

Historie

Geschiedenis waarin men het schrift gebruikt.

Kennis over jagers verzamelaars

Onze kennis is gebaseerd op een combinatie van:

1. Materiële vondsten uit de tijd zelf (bronnen)

2. Observaties van jagers en verzamelaars die nu nog bestaan

Op basis hiervan worden hypotheses opgesteld, maar deze kunnen heel sterk zijn (veel bewijs) maar ook heel zwak (weinig bewijs)

Jager-verzamelaars samenleving

• Nomaden = mensen zonder vaste woonplaats
  
• Autarkisch (zelfvoorzienend) 
• Leven in grotten/eenvoudige tenten/hutten
• Weinig bezit
  
• Kleine groepen: 20-50 personen en geen sociale verschillen (egalitair) 
• Mogelijke vorm van religie (hiernamaals)
  
• 
  

Landbouw/agrarische samenleving

• Sedentaire leefwijze = vaste verblijfplek
• Autarkisch (zelfvoorzienend)
  
• Stevige huizen
  
• Bezit verzamelen
  
• ‘Grote’ groepen met sociale verschillen (Hiërarchie: aanzien- en machtsverschillen)
• Vorm van religie (leven na de dood)

Landbouw = Veeteelt

Dieren 'domesticeren'

+ Akkerbouw

Plantjes verbouwen op een akker

KA 3: Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Stadstaten in Soemerië

Rond 3500 v.Chr. waren dorpen in het zuiden van Mesopotamië uitgegroeid tot steden, stadstaten. O.a. Uruk, Eridu, Nippur, Ur en Lagasj

Gemeenschappelijke kenmerken:

Specialisten (bakker, smid, pottenbakker)

Hiërarchische opbouw van de samenleving

Godsdienstig centrum

Het gebruik van het schrift

Het gebruik van het schrift

Rond 3300 v.Chr. Ontwikkelden de Soemeriërs het schrift. Hiermee begon hun historie.

Eerst gebruikten de Soemeriërs herkenbare afbeeldingen. Later ontwikkelden ze klanktekens.

Het Soemerische schrift heet spijkerschrift. De tekens werden ingedrukt in nog vochtige klei.

Dankzij het schrift van de Soemeriërs weten we veel over hun religieuze en culturele opvattingen.

In de eerste stedelijke gemeenschappen werd het spijkerschrift ontwikkeld dat op kleitabletten werd geschreven. Verreweg het grootste deel van deze kleitabletten bevatte administratieve aantekeningen.

1p 2 Geef hiervoor een verklaring.