4.3: In en om het kasteel (domeinstelsel)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Opstarten

Pak je laptop (+inloggen LessonUp) en aantekeningenschrift.

Planning

Tijden zijn allemaal een schatting, we moeten hiervoor samenwerken! 

1. Leerdoelen (2 min.)
2. Herhalen einde Romeinse Rijk (5 min.)
3. Instructie: Domeinstelsel. (20 min.) 
4. Aan de slag! (20 min.)
5. Afsluiten (15 min.)

4.3: Domeinstelsel/hofstelsel

Aan het einde van de les ...

1. Kan je uitleggen wat het domeinstelsel is, wat horigen zijn en wat herendiensten zijn.
2. Kan je uitleggen wat het drieslagstelsel is.
3. Kan je inleven in het leven van een horige boer op het domein van een heer.

Tijdlijn vroege Middeleeuwen

Romeinse Rijk

476

1453

+/-500

Canon van Nederland - De hof Lerte.

Rond deze tijd ontstaat het hofstelsel.

Vroege Middeleeuwen

Late Middeleeuwen

+/-1000

+/-500

+/-1000

Rond deze tijd ontstaan de eerste steden.

Dit onderwerp bespreken we volgende periode!

476

De val van het West-Romeinse Rijk en het begin van de Middeleeuwen.

Het wordt onveiliger, omdat er geen keizer meer is die alles regelt.

Er zijn geen soldaten meer, wegen worden niet onderhouden en er is geen geld meer.

Elke week een nieuw onderdeel op de tijdlijn!

Waarom werd het onveilig na de val van het Romeinse Rijk?

 De val van het Romeinse Rijk

Val van het Romeinse Rijk = einde van het Romeinse Rijk.

Video: de val van het Romeinse Rijk - Clipphanger.

Het West-Romeinse Rijk valt in 476 na Christus.

Het Oost-Romeinse Rijk blijft bestaan tot 1453!

• Het ging niet zo goed meer:
• Het Rijk werd aangevallen + te groot om te besturen.
• Rijk splitst in West- en Oost-Romeinse Rijk.
• Ze worden ingenomen > einde West-Romeinse Rijk (476).

Herhaling

H.

Ruilhandel = iets ruilen voor iets anders in plaats van geld. Bijvoorbeeld: ik heb 2 broden, wil jij ruilen voor 4 eieren?

• Geen Romeinse soldaten meer, wegen worden niet onderhouden (gaten), straatrovers > onveilig.
• Geen geld meer > terug naar ruilhandel.
• Mensen zoeken naar veiligheid en bescherming!

Begin van de Middeleeuwen

Via Appia (oudste weg, Rome).

Herhaling

H.

Het domeinstelsel wordt ook het hofstelsel genoemd.

Mensen zochten bescherming op het land van een heer.

Deze mensen zijn niet vrij meer, het zijn horigen.

In ruil voor herendiensten (klusjes) en/of belasting/pacht (deel van de oogst), mochten zij op het land wonen en waren ze veilig.

• Er zijn heren met land en macht.
• Zij kunnen bescherming en veiligheid bieden.
• Mensen ruilen vrijheid in voor bescherming > domeinstelsel.
• Ze worden horige boeren/horigen.

Het domeinstelsel

Herhaling

H.

Het domein = het land van de heer, het hele gebied/dorpje.

De Vroonhoeve/Vroonhof = hier woont de heer op het domein.

Herendiensten = klusjes (een soort corvee) waardoor de horige boer op het domein mocht blijven wonen, als een soort betaling. Dit kon zijn: helpen met de oogst van de heer, de kerk repareren, de dieren van de heer eten geven, echt alles wat er op het domein moest gebeuren.

• Horigen leven op het domein van de heer.
• De heer leeft op de Vroonhoeve in het domein.
• In ruil voor belasting en/of herendiensten mogen zij op het domein veilig wonen.
• Herendiensten: klusjes (soort corvee).

Het domeinstelsel

Zie jij het drieslagstelsel in deze afbeelding? Ik wel!

Het tweeslagstelsel

Het domein = het land van de heer, het hele gebied/dorpje.

De Vroonhoeve/Vroonhof = hier woont de heer op het domein.

• Landbouw erg belangrijk voor de boeren > landbouwsamenleving.
• Eerst tweeslagstelsel: elk jaar 1/2 van de grond voor zomergraan en 1/2 voor wintergraan.
• Zo heb je het hele jaar eten, toch?
• Helaas veel slechte oogst (misoogst) en gevaar om al je eten kwijt te raken.
• Dan heb je honger! Snel een oplossing zoeken...

Het drieslagstelsel

Het domein = het land van de heer, het hele gebied/dorpje.

De Vroonhoeve/Vroonhof = hier woont de heer op het domein.

• Tweeslagstelsel niet goed genoeg. 
• De grond wordt ook moe van de oogst > rusten! Oplossing:
• Drieslagstelsel: grond in 3 delen. 
• 1 deel braak (niet in gebruik), steeds afwisselen.
• Nu: betere oogst, grotere opbrengst (meer oogst), beter voor de grond! 
• Meer eten! Maar hiervan ging veel naar de heer...

2 naar 3 > beter voor de grond

Het domein = het land van de heer, het hele gebied/dorpje.

De Vroonhoeve/Vroonhof = hier woont de heer op het domein.

Tweeslagstelsel

Drieslagstelsel

Standensamenleving

• De samenleving was opgedeeld in 3 standen (lagen).
• Ze dachten dat God dit wilde. Dat 
• 1e = geestelijkheid
• 2e = adel
• 3e = 'de rest'

Huiswerk

Maken: kruiswoordpuzzel (bewaren in je boek/schrift)

Brief: leven op het domein.

Brief: 

Leven op het domein

Schrijf een brief over jouw leven als horige boer op het domein. Leg de volgende dingen uit:

• Waarom leef je op het domein?
• Wat moet je doen op het domein, hoe ziet jouw leven eruit?
• Hoe ziet het domein eruit?
• De nieuwe techniek voor landbouw: drieslagstelsel.

00:23

Waarom werd het onveilig na de val (het einde) van het Romeinse Rijk?

00:56

Wat zou een ander woord kunnen zijn voor een agrarische samenleving, waarin landbouw heel belangrijk is?

00:59

Hofstelsel

Een ander woord voor hofstelsel is het domeinstelsel.

Het domeinstelsel is het begrip dat wij gebruiken!

01:35

Hoe heten dit soort boeren?

02:08

Wat zijn herendiensten?

Basisopgave

Om te zorgen voor betere landbouwopbrengst (meer oogst), werkten de boeren niet meer met het tweeslagstelsel, maar met het drieslagstelsel.

a. Leg uit wat het tweeslagstelsel is, maak hierbij gebruik van een tekening.

b. Leg uit wat er veranderde toen ze het drieslagstelsel gingen gebruiken, maak hierbij ook gebruik van een tekening.

c. Leg uit: waarom zorgde het drieslagstelsel voor betere landbouwopbrengst (meer oogst)?

Hulpmiddel: Willem Wever.

Ondersteuningsopgave

Na de val van het West-Romeinse Rijk, zochten veel mensen bescherming bij het land van een heer.

a. Hoe heette dit stelsel/economisch systeem?

b. Waarom zochten deze mensen naar bescherming? 

c. Hoe werden deze mensen vanaf nu genoemd en wat moesten zij doen voor deze bescherming?

Hulpmiddel: Willem Wever.

Verdiepingsopgave

Er is veel discussie over de naam: Middeleeuwen.

 

Zoek uit waarom hier zoveel discussie over is.

Aan welke kant sta jij en waarom?

Leg uit in +/- 150 woorden.

Hulpmiddel: Willem Wever.