Les 12 Speltheorie VWO

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Economie

Wat gaan we vandaag doen

• Herhaling stof vorige les/opdrachten bespreken (bij vragen)
• theorie Speltheorie
• Klaslokaalexperimenten
• Zelf aan de slag

Herhaling

• Wat is een voorraadgrootheid en wat is een stroomgrootheid?
• Hoe kun je het overheidstekort laten dalen?
• Wat is het verschil tussen een kapitaaldekkingsstelsel en een omslagstelsel?

Opdrachten

Speltheorie

• Economische situatie waarbij mensen (spelers) afhankelijk zijn van elkaars keuzes. Bijvoorbeeld:

1. twee kroegen in dezelfde straat die een bierprijs moeten betalen
2. twee vliegmaatschappijen die een reisroute bepalen
3. De Macdonalds en de Burgerking die allebei gaan bepalen hoeveel reclame ze gaan maken op een bepaald station 

Hoe werkt een prisoners dillema

Een gevangenendilemma  wordt vaak in een matrix weergegeven:

De uitkomst?

Rechts onderin, het Nash-evenwicht: geen speler kan er dan op vooruitgaan door een andere actie als de andere speler dat ook niet doet.

Basis gevangenendilemma:

• Beiden moeten tegelijk een beslissing nemen
• De beslissingen staan los van elkaar maar beïnvloeden elkaar
• De beslissing is eenmalig
• Beiden beschikken over dezelfde informatie
• Iedereen kiest voor z'n eigen belang
• Het is een keuze uit twee mogelijkheden
• Ze kunnen niet overleggen
• Beide spelers hebben een dominantie strategie, maar wanneer ze die kiezen, is de uitkomst (collectief gezien) niet optimaal

Bijvoorbeeld

De beste reactie van Mc Donalds:

Als BK zijn prijs niet verlaagt,

kan MD het beste zijn prijzen wél verlagen (1.200 > 1.000)

Als BK zijn prijs wel verlaagt,

Kan MD het beste zijn prijs ook verlagen (1.100 > 900)

De beste reactie van Burger King:

Als MD zijn prijs niet verlaagt,

kan BK het beste zijn prijzen wél verlagen (1.600 > 1.400)

Als MD zijn prijs wel verlaagt,

Kan BK het beste zijn prijs ook verlagen (1.500 > 1.300)

Was het vorige voorbeeld een gevangenendilemma?

Andere mogelijkheid waardoor het geen gevangendillema is:

Niet gelijktijdig. Sprake van volgtijdelijke spelen, wat leidt tot asymmetrische informatie. Hiervoor kun je een opbrengstenboom maken.

Hierdoor ontstaat niet een actie, maar een strategie.

Volgtijdelijk spel

volgtijdig (sequentiële spelen): volgt elkaar op. Bijvoorbeeld het geval wanneer een bedrijf toetreedt tot een markt (eerst was er al een bedrijf, daarna een toetreder).

Herhaald spelen

• Verwikkeld in een langdurige relatie 
• Bouwt een reputatie op
• Sprake van een vergeldingsstrategie
• Vergeldingsstrategie werkt 'maar één keer' tenzij sprake is van oneindige herhaling

Oplossingen (voor alle spellen):

• Spelers kijken naar de collectieve opbrengsten
• Sociale norm
• (geloofwaardige) zelfbinding: overtuig de ander dat je geen keuze hebt om niet voor het collectief te kiezen
  
• Onderworpen aan collectieve dwang

Hoe krijg je deze oplossingen voor elkaar?

Onderhandelen!

Meest geloofwaardige onderhandelingsstrategie: verzonken kosten: kosten van een investering die een speler heeft gemaakt vooraf aan het spel en die niet of nauwelijks terug zijn te winnen als het spel niet doorgaat. Omdat ze specifiek zijn

Voorbeelden verzonken kosten:

• Fundering van een gebouw aanleggen voordat je de vergunning hebt.
•  Specifiek cadeau kopen, voordat je zeker weet dat je op een feestje mag komen.
• Onderhandelingen voor een nieuw regeerakkoord.
• Een specifiek cursus volgen voor je werkgever, terwijl je nog niet weet of je niet ontslagen wordt.

Collectieve goederen en het gevangenendilemma

Waarom moet de overheid daarvoor zorgen?

Er zijn geen aanbieders te vinden door het gevangenendilemma: Het individu profiteert niet van de productie, terwijl het collectief dit wel doet door middel van positieve externe effecten.

Gevolg:

Meeliftgedrag: gedrag dat een speler opbrengsten levert, zonder dat de speler daarvoor betaald heeft.

Zelf aan de slag

Speltheorieopdracht (voor SE cijfer)

Noteer op het vel je voor- en achternaam, de datum en je handtekening

Huiswerk