Visus (kaderopleiding)

• Geneeskunde
• WO
• Studiejaar 6

Visus 

Kaderopleiding eerstelijns ouderengeneeskunde

Feedback

- Vorm van onderwijs (interactie)

- Inhoud onderwijs

- Presentatie

Doel

- Kennis wordt als bekend beschouwd

Bewustwording

- Invloed van beperkte visus op leven van ouderen

- Meerwaarde diagnostiek en behandeling bij kwetsbare ouderen

- Reflecteren eigen handelen

Inhoud

1. Meest voorkomende ziektebeelden + enkele feitjes

2. Literatuur verminderde visus + mogelijkheden (4 literatuur)

3. Ruimte voor reflectie op huidige visie en discussie

Vorm: dia's afgewisseld met interactieve vragen

Meest voorkomende oorzaken slechtziendheid op latere leeftijd?

Epidemiologie

Maculadegeneratie
- Belangrijkste oorzaak niet-reversibele blindheid op latere leeftijd
- 75-plussers: 37%

Cataract

- 75-plussers: 90%
- Operatief ingrijpen goed effect --> bespreekbaar maken

Glaucoom
> 85 jaar: 3.8%

Diabetische retinopathie
Prevalentie: 35% 

Veranderde refractie door:

- Wisselende bloedsuikers in lens en glasvocht

- Netvliesafwijkingen (DRP). 

Charles-Bonnetsyndroom

- Deprivatiesyndroom bij slechtziendheid 

- Uit zich in complexe visuele pseudohallucinaties 

- Uitleg en afleidingstechnieken belangrijk

-  Medicamenteuze behandeling slechte beperkte plaats

Ontstaan er vaak nieuwe refractie afwijkingen na het 65e levensjaar?

1. Ja, dit komt regelmatig voor
2. Nee, meestal is er dan meer aan de hand
3. weet ik niet

Wat zijn alarmsymptomen (reden voor spoedverwijzing?)

Heb ik als SO/HA voldoende aandacht voor visusproblemen bij ouderen?

Ja

Nee

Weet ik niet

4 bronnen

1. Visus- en gehoorstoornissen bij ouderen, sekseverschillen en de gevolgen voor het functioneren, 1995, S. de Swart

2. Onnodige slechtziendheid onder ouderen in zorginstellingen: lessen uit een interventieproject in de regio Den Bosch, 2014, J. J. Limburg

3. Federatie medisch specialisten, richtlijn Visuele beperkingen - verwijzing en revalidatie', 2020

4. Omgaan met mensen met een visuele beperking in het verpleeghuis, Ludo Hermans, Tijdschrift voor gerontologie en geriatrie, maart 2019

1. Hoe beïnvloed verminderde visus het leven van ouderen?

- Verminderde visus heeft invloed op zelfstandig functioneren, vallen, eenzaamheid

- Visus problemen hebben voorspellende waarde voor achteruitgang in fysiek functioneren. 

- Vrouwen daarnaast nog een positieve relatie met toegenomen neiging tot vallen. 

  

Conclusie

- Beschouwd als passend bij ouder worden

- Daarom vaak niet benoemd/onvoldoende aandacht voor

- Risico onderbehandeling

2. Slechtziendheid in zorginstellingen:
 Lessen uit een interventieproject regio Den Bosch

- 640 bewoners eenvoudige oogscreening aangeboden

- 210 bewoners met verminderde visus geïdentificeerd waarvoor verwijzing (opticien (10), oogarts (98) of revalidatie-instelling (1))

Doel van het onderzoek: slechtziende bewoners indentificeren (N=640) en doorverwijzen voor adequate oogzorg --> evaluatie van de interventie

- Van de onderzochte bewoners had 51% cataract.

- Uiteindelijk zijn 17 (8,1%) van de 210 verwezen bewoners behandeld door de

oogarts en bij negen personen (4,3%) verbeterde de visus door verwijzing naar opticien.

Resultaten

- Veel ouderen in zorginstellingen in Nederland zijn onnodig blind of slechtziend (visus <0,3).

- Zij vallen vaker, zijn vaker depressief en hebben meer zorg nodig.

- Knelpunten in de effectiviteit van de zorgketen werden geïdentificeerd.

Conclusie

 - Visusscreening in zorginstellingen voor ouderen is goed uitvoerbaar en zinvol. 

- De organisatie van de zorgketen dient korter en

eenvoudiger te worden. 

- Daarmee zal de effectiviteit van deze interventie, en daarmee de kwaliteit van leven van veel bewoners, verbeteren.

Aanbeveling: objectiveren belangrijk --> visuskaart, diagnostisch refractioneren, amslerkaart

3. Richtlijn Visuele beperkingen - verwijzing en revalidatie

Aanbevelingen

- Bewaak dat de kwetsbaar oudere patiënt in een verpleeg- of verzorgingshuis elke 2 à 3 jaar gescreend wordt door afname van een visustest voor veraf zien en lezen.

- Inventariseer en screen zo nodig als zorgprofessional de kwetsbaar oudere patiënt die thuis wordt verzorgd, op gezichtsscherpte en eventuele oogheelkundige hulpvragen.

- Verwijs als arts ook de kwetsbaar oudere patiënt naar de oogarts voor diagnostiek en behandeling, zoals een cataractoperatie en voer hierbij de regie.

Overweeg ook bij de kwetsbare oudere patiënt met cognitieve klachten een cataractoperatie, refractionering of voorschrijven van vergrotende hulpmiddelen, verlichtingsadviezen en visuele revalidatie.

4. Cognitieve problematiek

- Bij cognitieve problematiek/beperkte levensverwachting soms vrees voor verergering van de algehele gezondheidsproblematiek bij behandeling. 

- Belastbaarheid m.b.t. oogzorg onvoldoende onderzocht, wel uit onderzoek (Thibault, 2016) gebleken dat er een gebrek aan oogzorg is voor deze doelgroep.

- Faciliteren van oogzorg langdurige zorg heeft baat, ongeacht ernst van cognitieve klachten

- Het lijkt daarom van belang om niet te snel te concluderen dat een kwetsbare oudere al dan niet met cognitieve klachten de oogzorg niet aankan. Men zal in een proces van gedeelde besluitvorming zo mogelijk met patiënt, zijn nauw betrokkene(n) en zorgverleners rondom de patiënt moeten beslissen wat mogelijk is

Aanbeveling: specifiek opgeleide verpleegkundigen met als speciaal aandachtspunt ’visuele beperking’, zijn in verpleeghuizen (maar niet alleen daar) dringend gewenst

Conclusie literatuur

- Aanwijzingen dat er bij ouderen onvoldoende aandacht is voor visusproblemen, onderdiagnostiek en behandeling

- Mogelijk te grote terughoudendheid bij behandelaren om te verwijzen naar oogarts

Nog steeds van mening dat je als HA/SO voldoende aandacht hebt voor visusproblemen?

Ja

Nee

Suggesties voor verbetering

Opties

- Vaker verwijzen oogarts, o.a. cateract OK niet ingrijpend met goed resultaat

- Opticien

- Aanpassing omgeving

- Verwijs naar Low-Vision centrum (indien geen behandeling mogelijk)

Take home messages

- Wees alert op visusproblemen bij ouderen, ook bij mensen met cognitieve problematiek

- Ook bij deze doelgroep kan verwijzing en behandeling zinvol zijn

Vragen?

Bronnen

1. Visus- en gehoorstoornissen bij ouderen, sekseverschillen en de gevolgen voor het functioneren, 1995, S. de Swart 

2. Onnodige slechtziendheid onder ouderen in zorginstellingen: lessen uit een interventieproject in de regio Den Bosch, 2014, J. J. Limburg

3. Omgaan met mensen met een visuele beperking in het verpleeghuis,  Ludo Hermans, Tijdschrift voor gerontologie en geriatrie, maart 2019

4. Federatie medisch specialisten, richtlijn Visuele beperkingen - verwijzing en revalidatie', 2020

5. Eye care services for older institutionalised individuals affected by cognitive and visual deficits: a systematic review. Thibault, 2016

6. 'Ouderengeneeskunde in de eerste lijn', prof. dr. J.W.M. Muris en anderen, 2023

Feedback